Dagblaðið Vísir - DV - 30.10.2020, Blaðsíða 31

Marinó
gerðist græn-
metisæta eftir
ráðleggingar
frá lækni.
MYNDIR/
TIMARIT.IS
TÍMAVÉLIN
H vað þýðir það að ætla að gerast grænmet-isæta? Þarf það að
þýða að maður þurfi að taka
upp einhverja nýja heim-
spekistefnu, ný trúarbrögð
eða að stokka upp í bragð-
laukunum?“ Þessi spurning
var borin upp í Þjóðviljanum
í ágúst árið 1984. Tilefnið
var að „feykilega mikið úr-
val“ var af grænmeti á boð-
stólum í verslunum á þeim
tíma. Þeim sem vildu gerast
grænmetisætur var ráðlagt
að byrja þá á þessu nýja fæði
þar sem úrvalið var svo gott.
Þá var spurningunni svar-
að: „Nei ekkert af þessu þarf
að vera til staðar, því hægt
er að búa til mat úr græn-
meti með nákvæmlega sama
bragði og maður á að venjast
í þeim mat sem maður hefur
verið að borða árum saman,
fyrir utan það, auðvitað, að
kjötið lætur maður eiga sig.“
Það að fólk borði eingöngu
grænmeti, er langt frá því að
vera nýtt af nálinni. Talið er
að hluti mannfólks hafi lifað
eingöngu á grænmeti löngu
áður en maðurinn varð nógu
klár til að skrá niður sögu
sína.
„Þetta er ógurlegt vesen“
Á Íslandi var þó aðallega
byrjað að fjalla um grænmet-
isætur í fjölmiðlum á níunda
áratugnum. Til að mynda var
fjallað um grænmetisætur í
fangelsum í Helgarpóstinum
árið 1986. Þar var rætt við
Guðmund Finnbogason, bryta
á Litla-Hrauni, en hann var
spurður hvort það kæmu
stundum grænmetisætur í
fangelsið. „Já, það kemur
fyrir af og til,“ svaraði Guð-
mundur.
„Núna er til dæmis ein
grænmetisæta. Þetta er ógur-
legt vesen, því ef einn byrjar
á einhverju, vilja allir fá eins
– þó þeir hafi aldrei viljað
það áður. Ég reyni auðvitað
eins og ég get að hafa þetta
sérfæði, en mér er bölvan-
lega við svona kreddur. Það
FÓKUS 31
verður að láta menn á sérfæði
borða annars staðar í húsinu
því svona er hreinlega smit-
andi í fangelsum.“
„Fullar af kynorku“
Þá fjallaði Tíminn um matar-
æðið árið 1982. „Er það rétt
að þeir sem nærast á heilsu-
fæði séu gjarna ímyndunar-
veikir og sjálfselskir?“ var
spurt og vísað var í rann-
sókn sem hópur sálfræðinga
í Bandaríkjunum gerði á
matarvenjum fólks. „Það eru
órjúfanleg tengsl milli þess
sem fólk leggur sér til munns
og þess sem fer fram í koll-
inum á því,“ sagði í inngangi
umfjöllunarinnar í Tímanum.
Fjallað var sérstaklega um
grænmetisætur, en þær voru
sagðar vera „alvörugefnar“
og „fullar af kynorku“. Þá var
sagt að ekki væri líklegt að
finna mikla brandarakarla í
hópi grænmetisæta. Þær hafi
frekar áhuga á þjóðdönsum,
saumaskap og útréttingum
innan veggja heimilisins.
„Grænmetisætur eru
kjöt ætum eilíf ráðgáta,
hvað er það eiginlega sem
grænmetis ætur nærast á?“
var síðan spurt. „Jú, það
er ýmislegt, og mataræðið
verður eðlilega fjölbreyti-
legra eftir því sem löndin eru
hlýrri og frjósamari. Hér á
Íslandi eiga grænmetisætur
af skiljanlegum orsökum erf-
itt uppdráttar, eða svo var að
minnsta kosti þar til farið var
að flytja inn aðskiljanlegar
tegundir af baunum og græn-
meti. En það sem grænmet-
isætan lifir helst á er gróft
korn, dökk hrísgrjón, baunir
af ýmsu tagi og auðvitað allra
handa grænmeti – bæði hrátt
og soðið.“
DV fjallaði ítarlega um
grænmetisætur í nóvember
árið 1986. Þá var heil opna í
blaðinu með viðtölum við ís-
lenskar grænmetisætur. Til
dæmis var rætt við Marinó
L. Stefánsson sem hafði þá
ekki borðað kjötbita í 40 ár,
en hann breytti mataræðinu
samkvæmt ráðleggingum
læknis.
„Breytt mataræði hjálpaði
mér mikið en ég hafði þjáðst
af maga- og ristilbólgum og
var búinn að vera frá vinnu
í 7 ár vegna veikinda,“ sagði
Marinó, sem sagðist einnig
alltaf hafa verið mikið fyrir
grænmeti. Jónas Kristjáns-
son, læknir í Hveragerði á
þeim tíma, kenndi Marinó á
þetta „nýja fæði“ og eftir það
borðaði Marinó ekki kjötbita.
„Ég er ekki í neinum vafa um
það að grænmetið á sinn þátt
í hressleikanum,“ sagði Mar-
inó, sem var 85 ára gamall
og við hestaheilsu á þessum
tíma. Á sumrin fór hann út að
tína grös til að búa til te, en
hann drakk ekki kaffi. Hann
fékk sér frekar te sem hann
bjó til úr blóðbergi, vallhumli
og rjúpnalaufi. Þá fékk hann
sér líka stundum grænmetis-
soð í staðinn fyrir kaffi.
Þegar Marinó var spurður
hver aðalmaturinn hans væri
svaraði hann að það væru
sojabaunir og hýðishrís-
grjón. „Sojabaunirnar eru
nokkurs konar kjöt ígildi og
Guðbjörg [eiginkona Marin-
ós] býr oft til bollur eða búð-
inga úr þeim. Yfir veturinn
er vissulega minna úrval
af fersku grænmeti og þá
borða ég mikið af gulrófum,
gulrótum og hvítkáli í með-
læti. Þetta er ýmist soðið eða
hrátt.“
Var skotin í
græntmetisætu
Þá var einnig rætt við Kol-
brúnu Halldórsdóttur, sem
var á þeim tíma dagskrár-
gerðarkona á Rás 2, en hún
átti síðan eftir að verða þing-
maður og ráðherra. „Það eru
tíu ár síðan ég hætti að borða
kjöt og það var þá vegna þess
að ég var skotin í strák sem
var grænmetisæta og mér
fannst þetta smart,“ sagði
Kolbrún í viðtalinu við DV á
sínum tíma. „Ég sleppti samt
ekki fiskinum fyrr en tveim
árum síðar þegar ég kynntist
manninum mínum sem var
og er líka grænmetisæta.“
Þrátt fyrir að Kolbrún hafi
hætt að borða kjöt vegna
stráksins sem hún var skotin
í voru fleiri ástæður fyrir
því að hún hélt sig áfram við
grænmetisfæðið. „Í upphafi
var það ekki vegna þess að
ég væri á móti dýradrápi, en
núna er ég mjög á móti því.
Við erum að kikna undan
landbúnaðinum og mér
finnst mun skynsamlegra að
rækta frekar grænmeti, ekki
síst þar sem við höfum í raun
enga þörf fyrir þetta stöðuga
kjötát,“ sagði Kolbrún. n
DV 30. OKTÓBER 2020
Grænmetisætur alvöru­
gefnar og fullar af kynorku
Máni Snær
Þorláksson
manisnaer@dv.is
Kolbrún
gerðist græn-
metisæta því
hún var skotin
í strák.
Fyrir um 35 árum voru grænmetisætur ekki margar á Íslandi og kvartaði brytinn á
Litla-Hrauni undan því að grænmetisæðið væri smitandi. Síðar fór að spyrjast út að
kostir grænmetisfæðis væru margir og gæti það jafnvel hjálpað til í ástamálum.