Fjölrit RALA - 15.05.1996, Qupperneq 7

5
I. INNGANGUR
Haustið 1991 hófust rannsóknir með íslenska
nautkálfa og blendinga undan íslenskum kúm
og Galloway-nautum á tilraunastöð Rala á
Möðruvöllum, sláturhúsi KEA á Akureyri og
fæðudeild Rala á Keldnaholti. Markmiðið var
að bera saman át, vöxt, fóðurnýtingu, fóður-
kostnað og kjöteiginleika nautanna og einnig að
kanna hvaða áhrif sláturþungi og fóðurstyrkur
hefðu á fyrrgreinda þætti. Gunnar Ríkharðsson,
Tilraunastöð RALA á Stóra Ármóti, Ólafur
Guðmundsson á fóðurdeild RALA og Guðjón
Þorkelsson á fæðudeild RALA sáu um skipu-
lagningu tilraunarinnar en Þóroddur Sveinsson,
Tilraunastöð RALA á Möðruvöllum bar ábyrgð
á daglegri framkvæmd hennar og gagnasöfnun.
Gunnar sá um úrvinnslu og túlkun gagna er
varða fóðrun og vöxt gripa en Guðjón sá um
uppgjör á þáttum er tengjast kjötrannsóknum.
Rannsóknum lauk haustið 1993 en verkefnið
var kostað af Landssambandi kúabænda og
Rannsóknastofnun landbúnaðarins. Vegna þess
að mjög lítið er til af íslenskum rannsókna-
niðurstöðum um flesta þætti er varða nauta-
kjötsframleiðslu er reynt í þessu hefti að lýsa
niðurstöðum nokkuð ítarlega bæði í töflum og
með myndum.
II. EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
1. SKIPULAG TILRAUNAR OG GRIPIR
í tilraunina voru notaðir 36 nautkálfar af tveimur
„stofnum“, 18 íslenskirog 18 Galloway-blend-
ingar undan íslenskum kúm og Galloway-naut-
um. Kálfarnir voru keyptir af bændum í Eyjafirði,
S-Þingeyjarsýslu, A-Húnavatnssýslu og Skaga-
firði haustið 1991. Meðalaldur blendinganna við
komu að Möðruvöllum var 14 dagar (3-44 dag-
ar) og voru þeir þá að jafnaði 40 kg (32-51 kg).
Meðalaldur íslensku kálfanna var 8 dagar (3-14
daga) og vógu þeir að jafnaði 35 kg (29—47 kg).
Kálfarnir voru allir fóðraðir eins að u.þ.b.
fjögurrra mánuða aldri (108 kg þunga) og er
það tímabil kallað undirbúningstímabil, en að
þeim tíma liðnum var þeim skipt í 3 fóðurflokka
(0, 15 og 30% kjarnfóður) og 3 þungaflokka
(350, 400 og 450 kg) og hófst þá hið eiginlega
tilraunatímabil. Fóðurflokkarnir vísa til þess að
stefnt var að því að kjarnfóður væri 0, 15 eða
30% af heildarfóðri nautanna á hverjum tíma.
Af hvorum nautastofni voru því 6 naut í hverjum
fóðurflokk og af þeim var 2 nautum slátrað við
hvern þunga (350, 400, 450 kg).
Hugmyndin var að velja nautin í tilraunina
þannig að þau gæfu sem bestan þverskurð af við-
komandi „stofni“, m.a. með því að hafa sem flesta
nautsfeður. Þetta reyndist tiltölulega aðvelt með
íslensku kálfana og urðu feðurnir þar 14 og þar
af átti eitt naut 3 syni og tvö naut áttu 2 syni
hvort. Mun erfiðara reyndist að fá blending-
ana og einnig kom í ljós að mjög fá naut höfðu
verið í notkun og urðu feðurnir því aðeins þrír.
Af 18 blendingum í tilrauninni voru 9 undan Þy t,
5 undan Kokk og 4 undan Kjamma. Réttast er
því að segja að þessi tilraun eigi við þau Gallo-
way-naut sem bændum stóð til boða að nota á
þessum tíma.
Hins vegar má einnig velta því fyrir sér hvort
mæðrahópurinn sé hugsanlega valinn, þ.e. að
Galloway-naut séu frekar notuð á stórar og
þroskamiklar kýr en það kæmi afkvæmunum
hugsanlega til góða í meiri vaxtarhraða. Nán-
ari lýsing á ætterni nautanna í tilrauninni er í 1.
töflu.
2. VIGTANIR OG MÆLINGAR Á
GRIPUM
Kálfarnir voru vigtaðir við komuna að Möðru-
völlum og síðan á tveggja vikna fresti fram að
sláturdegi og er hvert slíkt tímabil kallað vigtar-
eða fóðrunartímabil. Brjóstmál voru tekin á vigt-