Feykir - 18.12.2019, Blaðsíða 16

16 48/2019
Í seinni hluta bókarinnar er höf-
undur kominn til Vesturheims.
Lesandinn fer þar með Sigurði bæ
af bæ og kynnist þjóð sem ferð-
ast með „treini“ eða „kar“ en ber
nöfn eins og Borgfjörð, Dalmann,
Suðfjörð og Goodmann. Sjálfur
veiðir Sigurður „rabita“ í skóginum
en „kattfiska“ í vötnum.
Bókin kom upphaflega út frá
hendi höfundar í þremur bindum
á árunum frá 1913-33. Árið 1957
voru fyrstu tvö bindin endur-
prentuð og hafði Freysteinn
Gunnarssonar umsjón með út-
gáfunni. Sagan öll er nú í fyrsta
UMSJÓN
Fríða Eyjólfsdóttir
sinn prentuð í einni bók en skrif
þessi hafa í meira en öld hlotið
afburðadóma allt frá því skrifað
var í tímaritið Bjarma við frum-
útgáfu fyrsta hluta hennar árið
1913:
Bók þessi hefur í meira en öld
hlotið afburðadóma allt frá því
skrifað var í tímaritið Bjarma við
frumútgáfu fyrsta hluta hennar
árið 1913: Vér höfum lesið hana
með ánægju og vonum að það
geri fleiri.
Feykir grípur hér ofan í sögu
Sigurðar þar sem hann fer
fótgangandi úr Húnaþingi
norður á Hofsós eftir jóla-
brennivíni. Nokkru áður hefur
þeim sinnast, honum og föður
hans og Sigurður yfirgefið
bernskuheimilið.
Brennvínstúr Sigurðar frá Balaskarði norður í Hofsós
Eyrun á mér voru
eins og mannshnefar
borða um morguninn, og að
því búnu kveð ég hjónin með
þakklæti, og svo fólkið, fæ svo
hjálp til að lyfta á mig
bagganum og legg af stað. Nú
var ófærðin svo mikil, að ég
var alveg hissa, og má geta
nærri hvernig mér hefir gengið
með byrðina, en það dugði
ekki annað en að herða sig, og
það reyndi ég. Aldrei var
fóthvíld, svo ég varð oft að
hvíla mig, en þá var að koma á
mig bagganum, það gekk mér
illa.
Svona hélt ég áfram allan
daginn, og alltaf var drífa, en
þó hæg, og um kveldið komst
ég að Brimnesi og var ég þá
alveg uppgefinn; þar baðst ég
gistingar og fékk hana, og átti
ég þar allgóða nótt. Daginn
eftir var bjart veður og mikið
frost. Nú legg ég af stað, og les
eins og ég var vanur, það gerði
ég ætíð; held ég nú áfram slíkt
sem af tekur, en þegar ég er
kominn yfir austur vötnin, á
Eylendið, sem kallað var, þá
mæti ég Gísla Brandssyni frá
Balaskarði, og ætlar hann
norður í Hofsós að sækja til
jólanna. Hann segir afleita
færð á fjöllunum, og biður mig
að bíða eftir sér svo við getum
orðið samferða yfir fjöllin, það
sé skemmtilegra og betra í alla
staði, ég fái að vera á Hellulandi
meðan ég biði eftir sér, segist
verða svo sem tvo daga. Ég segi
að tíminn sé orðinn naumur til
að komast heim fyrir jól. Hann
segir: „Það er satt, en ég vona
að við komumst það samt; en
hvað ertu að hugsa að leggja á
þig þessa byrði, sem er of mikil
fyrir hvern fullorðinn mann?“
„Ég var nú svona vitlaus,“
sagði ég. „Ég hélt þú hefðir
oftast vit fyrir þér,“ „En það
var ekki núna,“ segi ég.
Dimmviðri á
aðfangadag
Svo lofaði ég að bíða eftir
honum, og kvöddumst við svo,
og lyfti hann á mig bagganum.
Hélt ég svo áfram og komst að
Keflavík, þar bjó þá Filipía
Hannesdóttir, ekkja með mörg
börn, þar bað ég að lofa mér að
vera, og var það gert með
glöðu geði, þó ekki væri
auðlegðin mikil, hún þekkti
líka vel foreldra mína, og átti
ég þar afbragðs góða nótt.
Daginn eftir var gott veður,
og þá fór ég að Hellulandi og
bað að lofa mér að vera þangað
til Gísli kæmi, og var það
velkomið, ég reyndi að
skemmta fólkinu, því alltaf var
ég kátur, hvað sem á gekk. Svo
kom Gísli eftir tvo daga, og var
hann nóttina, en um morg-
uninn var logndrífa og útlit
skuggalegt mjög, og þá var
farið að tala um, að það væri
ekkert vit fyrir mig að fara
með þessa byrði lengra, heldur
skyldi ég létta á mér með því
að skilja eftir kvartilið, ég gæti
tekið eitthvað úr því, svo það
verður, að ég skil eftir kvartilið
með fjórtán pottum í, en fékk
Ævisaga Sigurðar Ingjaldssonar (1845–1933) er hetjusaga alþýðumanns þar sem
segir frá miklum mannhættum og erfiðleikum til sjós og lands. Þar njóta sín vel
tilþrif og frásagnargleði höfundar sem kallaður hefur verið Münchhausen Íslands.
Sigurður lýsir hversdagslegum atburðum sinnar tíðar af nákvæmni naívistans sem
slær hér einstakan tón fegurðar og tærleika í skrifum sínum.
Sigurður frá Balaskraði.
MYND:
Ævisaga Sigurðar Ingjaldssonar.
MYND:
Þegar ég kom norður í Skaga-
fjörð, þá voru menn búnir að
heyra af mér söguna,
sumstaðar sem ég kom, og
öllum þótti ég hafa verið
kjarkmikill, að drífa mig í
burtu. Ég kom að Hellulandi
og gisti þar, og þar varð ég að
segja sögu mína, eins og hún
gekk. Nú held ég áfram ferð
minni, og út í Hofsós, og kaupi
þar kvartilið og á það og á átta
potta kútinn og fjórtán pund
af sykri.
Með 45 kg byrði
á bakinu
En þegar búið er að afhenda
mér þetta, þá segir Óli
Havsteen: „Þú ert víst með
hest, drengur minn?“ Hann
var stilltur og aðgætinn. Ég
neita því. „Ætlarðu að bera
þetta allt? Svona lítill! Þetta er
ekkert vit, þú drepur þig á því í
þessari færð.“ Þá segir einhver:
„Harðgerðir unglingar láta sig
ekki fyrr en þeir detta niður
dauðir.“ „Mig langar til að vita
hvað byrðin er þung, sem þú
ætlar að bera,“ segir Óli, og
vigtar hana, og var hún níu
fjórðungar [45 kg]. Þá segir
hann: „Þetta væri nú ekkert, ef
þetta væri mjúkt, en það er
eftir því hart, sem það er
þungt. Ég sárkenni í brjósti um
þig, og ég held að þú komist
ekki heim með þetta lifandi,
þvílíka leið.“ Þetta var líka það
vitlausasta, sem ég hefi
nokkurn tíma gert.
Svo kveð ég búðarmennina,
og Óli lyfti á mig byrðinni, og
var þá komin logndrífa, og
orðið mjög áliðið dags, og þá
fann ég að þessi byrði var mér
mikið um megn, en það tjáði
nú ekki að tala um það. Ég
hugsaði að ég skyldi reyna að
komast að Gröf, þar bjó þá Jón
ríki, orðinn mjög gamall. Ég
bjóst við að eiga þar góða nótt,
og vissi líka að hann var vinur
föður míns. Ég komst þangað í
myrkri, og bað að lofa mér að
vera, og fékk ég það; ég bað að
læsa pokann minn inni í
skemmu og var það gert, og
þótti byrðin mikil.
Svo var ég látinn fara inn,
og sá ég þá Jón gamla og konu
hans, bæði mjög gömul, hann
var ekki ríkmannlega búinn,
og hún ekki heldur, þó var hún
betur búin en hann; hann
hafði á höfðinu röndóttan
skotthúfugarm og var í ákafa
að spinna band á rokk. Ég
heilsa þeim báðum kurteislega,
og tóku þau því glaðlega, og
spyr karl mig að heiti og hvers
son ég sé, ég segi honum það
allt greinilega, og sýndist mér
þá glaðna yfir honum, og segir:
„Ég og faðir þinn vorum góðir
vinir, og það er mikilhæfur
maður, hann faðir þinn.“
Stendur nú gamla konan upp
til að sækja mér mat, og var
hann bæði góður og mikill. Ég
átti þar bestu nótt, og var karl
allt kveldið að tala við mig og
spyrja mig að vestan, helst um
efnahag og ástæður föður
míns.
Ég er nú svona vitlaus!
Um morguninn þegar ég kom
út, leist mér ekki á, því það var
sama veður, logndrífa, og var
því kominn mjög mikill snjór
og leit út fyrir að gera mundi
enn meiri snjó. Ég fékk að
Frásögn Sigurðar frá Balaskarði