Sjómannadagsblaðið - 07.06.2009, Blaðsíða 18

18 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 7. JÚNÍ 2009
Stefán Friðriksson, aðstoðar-
framkvæmdastjóri Vinnslu-
stöðvarinnar í Vestmannaeyjum,
en Vinnslustöðin hefur náð
hvað mestum árangri við veiðar
á gulldeplu, er þeirrar skoðunar
að gulldeplan sé komin í hóp
varanlegra nytjastofna hér við
land, sem sjómenn eigi eftir
að ná betri tökum á varðandi
veiðar og vinnslu.
Í upphafi ársins hélt Huginn VE til
tilraunaveiða á norrænni gulldeplu,
eða laxsíld eins og hún er einnig
kölluð. Gulldepla er afar smávaxinn
fiskur, einungis 6-7 cm að lengd,
svokallaður miðsjávarfiskur, sem
heldur sig á 100 til 200 m dýpi á
nóttunni en á allt að hálfs kílómetra
dýpi á daginn. Lítið er vitað um
gulldeplu við Ísland, en þó er vitað að
fiskurinn finnst allt í kringum landið.
Á síðasta ári veiddu íslensk skip tæp
50 þúsund tonn innan lögsögunnar.
Í fyrsta túrnum í upphafi þessar árs
fékk Huginn um 50 tonn og þeim
næsta rúm 600 tonn sem veiddust
á Grindavíkurdýpi. Tilraunir með
gulldepluveiðar hafa vakið athygli og
áhuga fleiri útgerða enda brugðust
undanfarnar síld- og loðnuveiðar
algerlega. Sjávarútvegsráðuneytið
gaf tæplega tuttugu skipum leyfi
til tilraunaveiða á þessu ári og
hafa þau aðallega landað aflanum í
Vestmannaeyjum, en einnig í Helguvík
og víðar. Í marsmánuði lauk veiðunum
að þessu sinni er fiskurinn hvarf úr
lögsögunni og hélt suður á bóginn.
Enn verið að læra á veiðarnar
Vitað hefur verið af gulldeplu hér við
land um nokkurt skeið. Tilraunaveiðar
fóru fram árið 2002 en einhverra
hluta vegna var þeim ekki fylgt eftir
í kjölfarið. Þá er ljóst að enn eru
sjómenn að læra á veiðar og vinnslu
á þessari nýju tegund en gulldepla
er svo smá að möskvar þurfa að vera
mun minni en menn eiga að venjast
hér við land. Þá er einnig komið í
ljós hátt saltinnihald í fiskinum, sem
hugsanlega stafar af meðhöndlun við
dælingu í lestar þannig að á því sviði
er einnig ýmislegt ólært.
Mikil verðmæti
Gulldeplan er mjög feitur fiskur og
fer eingöngu til bræðslu. Mjölið er
aðallega selt til Noregs og Danmerkur,
þar sem það er notað í fiskeldi. Ætla
má að útflutningsverðmæti gulldeplu
verði á fjórða milljarð króna á þessu
ári. Vegna óvissu um stofnstærð og
veiðiþol setti Hafrannsóknastofnunin
m.a. þau skilyrði að veiðarnar skyldu
stundaðar á a.m.k. 200 dýpi og annar
afli aðgreindur við dælingu í lestar.
Hjá stofnuninni er verið að finna
leiðir til að meta magn gulldeplu
innan lögsögunnar. Á meðan ekki
liggur ljóst fyrir hver veiðigetan er
leggja fiskifræðingar áherslu á að
veiðileyfi séu tímabundin og aflinn
ekki umtalsverður.
Þörf á rannsóknum
„Hversu mikið við komum til með
að veiða af gulldeplu í framtíðinni
get ég ekki spáð fyrir um á þessu
stigi, til þess eru óvissuþættirnir
of margir. Það eiga eftir að fara
fram rannsóknir á stærð stofnsins,
viðgangi og dreifingu,“ segir Stefán hjá
Vinnslustöðinni.
Veiðar á makríl í íslenskri
fiskveiðilögsögu hófust fyrir alvöru
á síðasta ári þegar tegundin kom í
umtalsverðu magni inní lögsöguna.
Alls nam aflinn um 112 þúsund
tonnum, sem skiluðu um sex
milljörðum króna í þjóðarbúið.
Sjávarútvegsráðherra heimilaði leyfi
til veiða á sama magni á þessu ári og
2008 og er gert ráð fyrir að veiðarnar
hefjist síðar í sumar og standi fram
eftir hausti. Veiðar Íslendinga
hafa verið harðlega gagnrýndar af
Norðmönnum og Evrópusambandinu
og raunar einnig af sérfræðingum
hjá Hafrannsóknastofnuninni.
Þannig segir Ólafur Karvel Pálsson
fiskifræðingur á heimasíðu sinni að
úthlutun sjávarútvegsráðuneytisins
á veiðikvótanum í vor hafi sett
stjórn veiða á makríl í uppnám og
ákvörðunin sé ekki byggð á þeim
vísindalega grunni sem skilgreindur
er af ráðuneytinu sem hornsteinn
ábyrgrar fiskveiðistjórnar.
Ljóst þykir að þrefalda megi
verðmæti aflans með fullvinnslu til
manneldis en erlendis hefur bæði
verið gagnrýnt að Íslendingar skuli
yfirhöfuð veiða makríl enda þótt hann
komi inní lögsöguna, en einnig fyrir
þær sakir að afli íslensku skipanna
fari nær eingöngu til bræðslu. LÍÚ
hefur bent á að Íslendingar hafi
annars vegar fullt leyfi til veiða í eigin
lögsögu og hins vegar að hingað til
hafi aðrar þjóðir ekki viljað tala við
Íslendiga um skiptingu stofnsins.
Hvað vinnslu varði þá hafi verið bent
á að ástand makrílsins á því tímabili
sem hann sé í íslenski lögsögu sé með
þeim hætti að erfitt sé að meðhöndla
hann vegna þess hve feitur hann sé og
laus í sér. Það sé atriði sem ná þurfi
tökum á með fullvinnslu í huga.
Ætla að tala við Íslendinga
Íslendingar eru ekki aðilar að
samningum um stjórn makrílveiða
á Norður-Atlantshafi þrátt fyrir
ítrekaðar óskir um aðild. Önnur
strandríki, svo sem Noregur og
Færeyjar og einstök ríki innan ESB,
líta svo á að makríll veiðist ekki í
íslenskri lögsögu og því eigi Ísland
ekki erindi að samningaborðinu.
Norðmenn gagnrýndu harkalega
veiðarnar hér við land á síðasta
ári og ennfremur ákvörðun
sjávarútvegsráðherra frá því í mars
að gefa út veiðikvóta fyrir þetta ár.
Reyndar hafa Samtök framleiðenda
uppsjávarfisks í Danmörku sagt að
Norðenn séu ekki í aðstöðu til að
gagnrýna veiðar Íslendinga enda hafi
þeir ásamt Færeyingum úthlutað sér
sjálfir auknum kvóta fyrir þetta ár
án samráðs við aðrar þjóðir. Danir
eru engu að síður óhressir með
makrílveiðar Íslendinga en segja að
Evrópusambandið ætti alfarið að
stjórna veiðunum enda eini ábyrgi
aðilinn í þessum efnum. Þess er að
geta að Danmörk er aðili að ESB en
hvorki Noregur né Færeyjar.
Í lok apríl bárust íslenskum
stjórnvöldum boð frá ESB, Færeyjum
og Noregi um að taka þátt í fundi um
stjórn makrílveiða sem haldinn verður
í London 29.-30. júní n.k. Ísland hefur
þegið boðið.
Allir á makríl!
LÍÚ gerir ráð fyrir að útvegsmenn
muni nýta stofninn áfram
veiðist hann á annað borð innan
lögsögunnar. Til þess sé réttur
Íslendinga óskoraður. Öll skip
með leyfi til atvinnuveiða hér við
land mega samkvæmt ákvörðun
stjórnvalda veiða makríl og hafa
útgerðir fjölmargra uppsjávarskipa
reynt fyrir sér á veiðunum auk
trilluútgerða á Austurlandi.
Íslendingar að
samningaborði
um makríl
Gulldepla:
Nýr varanlegur nytjastofn við landið
Gulldepla. Myndina tók Þorkell Lindberg Þórarinsson, forstöðumaður Náttúrustofa
Norðausturlands vorið 2007. Þá fann Þorkell þrjá litla fiska í fjöruborðinu í Barminum á Tjörnesi.
Slíkt er óalgengt enda hirða máfar svona góðgæti fljótt upp. Helst hefur gulldeplu verið að finna
við skoðun magasýna úr stærri fiskum.
Stefán Friðriksson