Morgunblaðið - 11.05.2020, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. MAÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Viðræðurnarum við-skipta-
samband Breta við
Evrópusambandið í
kjölfar útgöngu
Breta úr samband-
inu hófust á nýjan leik í síðasta
mánuði, en óumflýjanlegt var
að fresta þeim eftir að for-
ystumenn beggja samninga-
nefnda veiktust af kórónuveir-
unni. Þeir hafa nú báðir jafnað
sig, sem betur fer, en eftir situr
að um tveir mánuðir hafa farið
til spillis vegna faraldursins.
Var tíminn þó knappur fyrir,
þar sem Bretar ætla sér að
ljúka viðræðunum með eða án
samnings fyrir lok þessa árs,
en þá renna úr gildi þær undan-
þágur sem Bretar hafa vegna
útgöngunnar. Ekki kemur til
greina af hálfu Breta að sæta
þeim stundinni lengur, og hefur
kórónuveirufaraldurinn frekar
hvatt breska ráðamenn áfram í
þeim fyrirætlunum.
Þriðja viðræðulotan á að
hefjast í dag, mánudag, en eng-
in ástæða er til bjartsýni um að
Bretar og Evrópusambandið
færist nær samningi í þessari
lotu frekar en þeim fyrri. Leið-
togar Evrópusambandsríkj-
anna höfðu vonast til að þeir
gætu farið yfir árangur þessara
viðræðna í næsta mánuði og um
leið metið hvort ástæða væri til
að halda þeim til streitu.
En jafnvel þó að leiðtogarnir
meti það svo virðist það fjar-
lægur möguleiki að hægt verði
að ná saman um samning sem
öll aðildarríki ESB muni geta
samþykkt áður en tímafrestur-
inn rennur út við næstu ára-
mót, en slíkur samningur þarf
helst að liggja á borðinu fyrir
26. nóvember.
Samningsmarkmið Evrópu-
sambandsins hafa heldur ekki
verið til að létta verkið fyrir
mönnum, þar sem nokkur
aðildarríkjanna virtust líta á
þessa samninga sem tækifæri
til þess að ná sér niðri á Bret-
um fyrir meintar gamlar syndir
breska heimsveldisins, allt frá
marmarastyttunum sem Grikk-
ir segja að tilheyri sér til Gíbr-
altarskagans sem Spánverjar
ágirnast. Þá eru fráleitar kröf-
ur um áframhaldandi óbreyttan
aðgang Evrópusambandsríkj-
anna að breskum fiskimiðum
ekki líklegar til að stuðla að
samningi, enda hafa Bretar
þvertekið fyrir að samþykkja
nokkuð af því tagi.
Michel Barnier, aðalsamn-
ingamaður Evrópusambands-
ins, hefur staðið á því fastar en
fótunum, að Bretar yrðu að
gangast undir þessar og ýmsar
aðrar leikreglur ESB, sem
engu öðru fullvalda ríki yrði
gert að gangast undir, þar sem
„nálægðin“ gæti annars veitt
Bretum betri sam-
keppnisstöðu en
ríkjum sambands-
ins. Um leið yrði
Bretum gert að
hlíta dómum Evr-
ópudómstólsins,
sem meira að segja þýski
stjórnlagadómstóllinn hefur nú
sett ofan í við.
Kórónuveirufaraldurinn og
viðbrögð ríkja við honum hafa
hins vegar grafið undan þessari
afstöðu Barniers. Öllum
reglum sambandsins um ríkis-
styrki hefur verið ýtt til hliðar
vegna kórónuveirunnar, og
faraldurinn hefur enn og aftur
ýtt undir bresti milli „norðurs“
og „suðurs“ innan sambands-
ins. Sú spurning hefur því eðli-
lega vaknað á Bretlandseyjum
hvers vegna Bretar utan Evr-
ópusambandsins ættu að kok-
gleypa reglur sem Evrópusam-
bandsríkin sjálf vilja ekki hlíta
nema þegar það hentar þeim?
Svarið ætti að liggja í augum
uppi.
Um helgina bárust svo nýjar
hótanir frá Heiko Maas, utan-
ríkisráðherra Þýskalands, í við-
tali við Augsburger Allgemeine
Zeitung um að svokallað hart
Brexit, það er að segja Brexit
án samnings, sé orðið líklegra
en áður vegna lítils árangurs
viðræðnanna. Maas er spurður
út í Brexit í ljósi þess að Þýska-
land tekur um mitt ár forystu
innan Evrópusambandsins –
sem eru auðvitað fyrst og
fremst formlegheit, Þýskaland
er alltaf í forystu innan sam-
bandsins. Maas segir það
áhyggjuefni að Bretland fjar-
lægist það sem hann telur vera
sameiginlega pólitíska yfir-
lýsingu og nefnir það, réttilega,
að bresk stjórnvöld hafi alfarið
hafnað því að framlengja það
millibilsástand sem nú ríkir.
Margir vilja nýta sér kórónu-
veirufaraldurinn til að fresta
því að millibilsástandinu vegna
Brexit ljúki um næstu áramót,
vafalaust í þeirri von að síðar
megi ná samningi sem spillir
áhrifunum af Brexit þannig að
Bretlandi yfirgefi Evrópusam-
bandið aðeins að nafninu til.
Núverandi ríkisstjórn Bret-
lands er ekki líkleg til að sam-
þykkja nokkuð af þessu tagi, og
ætti ekki að gera það. Vilji ríki
ESB reyna að refsa Bretum
eiga þeir aðra kosti og einhvers
konar refsiaðgerðir myndu
ekki síður hitta Evrópusam-
bandsríkin sjálf fyrir. En
hvernig sem fer er nokkuð ljóst
að samningaþrefið heldur
áfram fram á elleftu stundu og
eflaust með næturfundum á
lokasprettinum. Það er hin
þaulæfða samningatækni Evr-
ópusambandsins sem litlar lík-
ur eru á að kórónuveirunni hafi
tekist að breyta.
Það fjarar hratt
undan samnings-
markmiðum
Evrópusambandsins }
Viðræður
í skugga veirunnar
M
argir halda að ógn steðji að ís-
lenskum landbúnaði ef þjóðin
fær fulla aðild að Evrópusam-
bandinu. Um það er ekki deilt
að búskaparhættir munu
breytast. Oft virðist samt gleymast að sú þróun
hefur staðið býsna lengi og orðið til bóta.
Vilhjálmur Bjarnason skrifaði í Morgun-
blaðið síðastliðinn föstudag: „Stjórnmálaflokkar
kunna að vera í afleitri stöðu þegar þeir hafa
byggt tilveru sína á sérhagsmunum og úthlutun
gæða. Þegar almennar reglur eru innleiddar
verður sértæk úthlutun næsta lítils virði. …
Alla liðna öld var reynt að viðhalda óbreyttu
ástandi í sveitum, með nýbýlalögum og Marsh-
allaðstoð, með dráttarvélum og sérúthlutun á
jeppum. Hver er árangurinn? Beingreiðslur og
fátækt. Aðlögun sem aðeins hefur skilað eymd.“
Þór heitinn Vigfússon, skólameistari á Selfossi, var alinn
upp í sveit og lærði í Austur-Berlín. Varaþingmaður og
borgarfulltrúi Alþýðubandalagsins [sem var þjóðernis-
sinnaður íhaldsflokkur með sósíalísku yfirvarpi, líkt og VG
nú] og trauðla einn af forkólfum nýfrjálshyggjunnar. Í
þættinum Út og suður í sjónvarpinu 28. júní 2009 talaði
hann um mjólkurframleiðslu í Ölfusi:
„Ölfusið er einhver besta sveit til hefðbundins búskapar á
Íslandi. Feikilega landmikil jörð, grasgefin og það er nóg af
heitu vatni og köldu vatni. Þegar Jarðabókin fræga var gerð
árið 1707 voru 90 býli í Ölfusinu, fleiri en í nokkrum öðrum
hreppi. Árið 1960 eru í Ölfusinu 62 mjólkurframleiðendur
og hafa aldrei verið fleiri í nokkrum hreppi á Ís-
landi.
Svo hefur framþróunin verið hraðari en
nokkru sinni fyrr og fyrir ellefu árum gerði ég
sérstaka könnun á því hvað það væru margir
mjólkurframleiðendur í Ölfusinu. Þá voru þeir
fjórir. Þá var komið mjög til siðs að koma upp
gistihúsum allskyns með alls konar veitingum og
það vildi svo til að í Ölfusinu voru fjórir barir.
Núna er einn mjólkurframleiðandi í Ölfusinu,
raunar með margar kýr og framleiðir mikið af
mjólk, bar á öllum öðrum bæjum og margir barir
á sumum. Svona er þetta. Afkoma Ölfusinga hef-
ur aldrei verið betri. Þetta er svolítið merkilegt.“
Íslendingar mikla oft fyrir sér breytingar, en
gleyma að hugsa hvort það sem við tekur sé
kannski miklu betra. Á sínum tíma greiddu sum-
ir þingmenn atkvæði á móti litasjónvarpi. Sala á
bjór var margfelld í þinginu. Þúfnabaninn var tæki sem
sléttaði tún. Margir bændur voru mikið á móti honum vegna
þess að yfirborð þýfðra túna væri stærra en sléttra.
Sá sem hefði sagt Ölfusingum það árið 1960 að afkoma
þeirra yrði miklu betri ef mjólkurbúskapur legðist nánast af
hefði verið talinn geggjaður.
Vilhjálmur segir undir lok greinar sinnar: „Stjórnmála-
flokkar sérhagsmunanna deyja þegar þeir hafa ekki gæði til
úthlutunar. Stjórnmálaflokkar með leiðtoga sem hafa óljós-
ar hugsjónir deyja líka.“
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Hvaða flokkar eru það?
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Afar óvenjuleg staða er kom-in upp á vinnumarkaði, þarsem viðsemjendum berekki saman um hvort ný-
undirritaður kjarasamningur hafi
verið felldur eða samþykktur í at-
kvæðagreiðslu.
Félag íslenskra náttúrufræð-
inga (FÍN) var meðal 10 BHM-félaga
sem undirrituðu nýjan kjarasamning
við samninganefnd ríkisins (SNR) í
byrjun apríl. Samningur FÍN var
borinn undir atkvæði félagsmanna og
17. apríl birti félagið tilkynningu um
að samningurinn hefði verið felldur.
564, eða 68,4% félagsmanna, kusu og
urðu úrslitin þau að já sögðu 265 eða
48,8%, nei sögðu 278 eða 51,2% en 21
skilaði auðu.
SNR leit úrslitin öðrum augum
og tilkynnti fjármálaráðuneytið stétt-
arfélaginu að það liti svo á að kjara-
samningurinn hefði í reynd verið
samþykktur í atkvæðagreiðslunni og
færði rök fyrir því. FÍN stendur aft-
ur á móti fast á því að samningurinn
hafi verið felldur. Hefur ráðuneytið
nú ákveðið að bera þennan ágreining
undir Félagsdóm og fá úr því skorið
hvor túlkunin er rétt, skv. upplýs-
ingum Morgunblaðsins.
Ríkið færir þau rök fyrir máli
sínu að við talningu atkvæða í kosn-
ingu um gildi kjarasamning beri að
telja auð atkvæði þegar heildarfjöldi
atkvæða er tilgreindur. Þegar hlut-
fall þeirra sem kusu gegn samþykkt
samningsins sé vegið á móti heildar-
fjölda greiddra atkvæða nemi það
einungis 49,3% og nái ekki því hlut-
falli sem tilskilið er í ákvæði laganna
um stéttarfélög og vinnudeilur
(nr.80/1938), en í því segir m.a. að
kjarasamningur gildi ,,nema hann sé
felldur í leynilegri atkvæðagreiðslu
með meirihluta greiddra atkvæða
[...]“.
Forsvarsmenn FÍN hafna þess-
ari túlkun og segja lögin frá 1938
gilda um samninga á almenna vinnu-
markaðinum en lög nr. 94/1986 gildi
um kjarasamninga sem gerðir eru á
opinbera vinnumarkaðinum. ,,Rök
hníga að því að tilvitnuð ákvæði laga
nr. 80/1938, sbr. 3. mgr. 5. gr. þeirra,
eigi ekki við um samþykkt/höfnun
kjarasamninga opinberra starfs-
manna. Eigi ákvæði laga nr. 80/1938
við þá hvíla rík rök þess efnis að
raunveralega hafi verið um að ræða
póstatkvæðagreiðslu í skilningi 2.
málsl. ákvæðisins og því eigi niður-
staða atkvæðagreiðslunnar að gilda,
þ.e. atkvæðavægi,“ segir m.a. í ít-
arlegu svarbréfi FÍN.
Skv. upplýsingum blaðsins
reyndi ekki á það um nýliðin mán-
aðamót hvort ríkið myndi greiða laun
til félagsmanna FÍN eftir nýju samn-
ingunum eða þeim gamla, þar sem
niðurstaðan var ekki komin nógu
snemma til að tæknilega væri unnt að
framkvæma það.
Tvær aðferðir
Stjórn FÍN vísar líka til þess í
rökstuðningi sínum að í vinnulöggjöf-
inni sé að finna tvær meginaðferðir
til að kjósa um kjarasamning, annar
vegar með leynilegri kosningu og
hins vegar með póstatkvæðagreiðslu.
Þegar um póstatkvæðagreiðslu sé að
ræða fari hún fram meðal allra at-
kvæðisbærra félagsmanna á kjörskrá
og ef sú aðferð sé notuð þegar kosið
sé um kjarasamning sé ekki gerð
krafa um að ákveðið hlutfall mót-
atkvæða gegn samningsniðurstöðu
sé til staðar eða að tiltekinni þátttöku
sé náð. Með nútíma tækni megi
leggja að jöfnu að rafræn kosning,
eins og FÍN stóð að um nýja samn-
inginn, sé í eðli sínu sú sama og póst-
atkvæðagreiðsla. Niðurstaða hennar
gildi óháð þátttöku og óháð hlutfalli
mótatkvæða.
Deila um hvort FÍN
felldi eða samþykkti
Morgunblaðið/Þorkell
Arnarhváll Samninganefnd ríkisins heldur því fram að samningurinn við
FÍN hafi verið samþykktur. Félagsdómur sker væntanlega úr um það.
Þó að deila samninganefndar
ríkisins og Félags íslenskra
náttúrufræðinga um hvort
kjarasamningurinn hafi verið
samþykktur eða felldur sé af-
ar óvenjuleg er hún ekki eins-
dæmi. Atkvæðagreiðslu meðal
lögreglumanna um nýgerðan
kjarasamning við ríkið á árinu
2015 svipar um margt til
þessa ágreinings. Þá varð nið-
urstaðan sú að 48,58% lög-
reglumanna sögðu já en
hærra hlutfall eða 49,68%
sögðu nei. 11 skiluðu auðu í
þeirri atkvæðagreiðslu. Þar
sem ekki var ljóst hvort lög-
reglumenn hefðu fellt eða
samþykkt samninginn var leit-
að álits lögfræðinga m.a. hjá
BSRB og varð niðurstaðan sú
að samningurinn hefði ekki
verið felldur með tilskildum
meirihluta greiddra atkvæða
og því yrði að líta svo á að
samkomulagið hefði verið
samþykkt.
Úrslit ekki á
hreinu 2015
EKKI EINSDÆMI