Morgunblaðið - 12.05.2020, Side 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. MAÍ 2020
Fyrstu andarnefjuna sem rekið hefur á land í ár rak á fjöru skammt frá Djúpalæk eystra á Langanesströnd. Skáldið Kristján frá Djúpalæk kenndi sig við þennan bæ við Bakkaflóa. Sverrir Daníel
Halldórsson, hvalasérfræðingur hjá Hafrannsóknastofnun, segir að andarnefja sé algeng fyrir austan land og norðan. Þetta sé fyrsta andarnefjan sem rekið hafi í ár. Hræið er illa farið, orðið
gamalt. Sverrir segir að reynt verði að fá einhvern til að mæla lengd hvalsins og taka erfðasýni til rannsóknar. Frést hefur af þrettán hvalshræjum það sem af er ári.
Mikael Sigurðsson
Í kjarasamningi rík-
isins við sjúkraliða frá
mars síðastliðnum náð-
ist fram mjög mikilvæg
bókun um fagmenntun
sjúkraliða á háskóla-
stigi. Í henni felst lang-
þráð baráttumál stétt-
arinnar, sem þyrstir í
aðgang að meiri
menntun. Bókunin átti
ekki sístan þátt í að
samningar náðust á elleftu stundu
og verkfalli var aflýst nokkrum mín-
útum áður en það átti að hefjast.
Fyrir okkur sjúkraliða er afar
brýnt að námsleiðin verði opnuð sem
fyrst. Miklum undirbúningi að þróun
námsleiðarinnar er þegar lokið. Há-
skólinn á Akureyri hefur gert ítar-
lega skýrslu þar sem námsleiðin er
skilgreind og tillögur gerðar um
framkvæmd námsins. Sjúkraliðar
vilja að hún feli í sér 60 ECTS-
eininga nám sem ljúki með grunn-
diplómagráðu á háskólastigi, svipað
og nám fyrir heilbrigðisgagnafræð-
inga sem þegar er komið á rekspöl.
Skapalón að nýrri námsleið er því
fyrir hendi innan kerfisins.
Í aðgerðapakka nr. 3 vegna Co-
vid-19 er yfirlýsing sem getur skipt
sköpum um að hrinda málinu af stað.
Þar er talað skýrt um að gera eigi
háskólum kleift að taka á móti
mögulegri nemendafjölgun í kjölfar
neikvæðra efnahagsáhrifa af völdum
veirunnar. Sérstaklega er talað um
að bjóða eigi námsleiðir sem dragi
úr færnibili á vinnumarkaði og mæti
þörfum atvinnulífsins í undirmönn-
uðum starfsgreinum. Yfirlýsingin
undirstrikar sérstaklega faghá-
skólanám í heilbrigðisgeiranum.
Aðgerðapakki 3 vegna Covid-19 er
því eins og klæðskerasniðinn að því
að hrinda í framkvæmd loforði ríkis-
stjórnarinnar í kjarasamningnum
frá því í mars. Í röðum
sjúkraliða er mikið óþol
eftir því að námsleiðin
verði til, ekki síst
vegna þess að eina leið
okkar til sérnáms í
sjúkraliðun sem vistað
var í Fjölbraut í Ár-
múla var lagt niður fyr-
ir þremur árum. Á
sama tíma er vaxandi
eftirspurn innan heil-
brigðiskerfisins eftir
sjúkraliðum með sér-
nám.
Sjúkraliðar voru í framlínu í bar-
áttunni við kórónuveiruna. Þeir eiga
skilið að staðið verði við gefin fyrir-
heit um aukna menntun. Það yrði
vegsauki fyrir stjórnina að nota að-
gerðapakka 3 til að setja á stofn
námsleið á háskólastigi fyrir sjúkra-
liða sem eru dæmigerð láglauna-
stétt.
Þess vegna er mikilvægt að ríkis-
stjórnin taki ákvörðun sem fyrst.
Hún verður að liggja fyrir í maí eða
júní, til að hægt sé að opna námsleið-
ina strax í haust. Allt er til reiðu
nema fjármagn. Aðgerðapakki nr. 3
vegna Covid-19 felur í sér lausn á
því.
Við megum engan tíma missa.
Hér er sameiginlegt dauðafæri fyrir
ríkisstjórnina og sjúkraliða.
Eftir Söndru B.
Franks
» Það yrði vegsauki
fyrir stjórnina að
nota aðgerðapakka 3 til
að setja á stofn námsleið
á háskólastigi fyrir
sjúkraliða sem eru
dæmigerð láglaunastétt.
Sandra B. Franks
Höfundur er formaður
Sjúkraliðafélags Íslands.
sandra@slfi.is
Dauðafæri fyrir
ríkisstjórnina
Nýsköpun og hvatn-
ing til að hrinda nýjum
hugmyndum í fram-
kvæmd með bjartsýni
og hugrekki að leið-
arljósi hafa aldrei verið
mikilvægari en í núver-
andi stöðu á Íslandi.
Mikilvægi þess að
hugsa stórt og hafa
fleiri undirstöður undir
íslensku atvinnulífi eru
verkefni næstu vikna og mánaða með
stefnumörkun og framtíðarsýn sem
leiðarvísi. Hvatning til að taka
áhættu getur skilað miklum ávinn-
ingi ef þolinmæði og áræði er til stað-
ar. Það tekur yfirleitt um ellefu ár að
skapa öflugt fyrirtæki og þarf oft að
sýna mikla þolinmæði. Nýsköpun
felst í nýjum hugmyndum, umbótum
í nýrri og betri vöru, þjónustu, tækni
sem mætir nýjum þörfum og lausn-
um á markaði og breytir hug-
myndum í verðmæti. Skattalegir
hvatar geta flýtt fyrir nýsköpun.
Framtíðarsýn í nýsköpun er mikil-
vægasti hluti atvinnustefnu þjóðríkja
og leggur grunninn að sköpun verð-
mætra starfa. Friðheimar í Reyk-
holti sem stunda ylrækt er frábært
dæmi um fyrirtæki sem hugsar stórt
og hefur hugrekki til að framkvæma
en framkvæmdir eru nú hafnar við
stækkun á gróðurhúsi um fimm þús-
und fermetra sem er tvöföldun á
starfseminni en verið er að auka
framleiðsluna um meira en helming.
Eigendur fyrirtækisins ætla að
leggja áherslu á tómatarækt til að
bregðast við fækkun erlendra ferða-
manna. Í nærri aldarfjórðung hafa
verið ræktaðir tómatar í Frið-
heimum þar sem hópar geta séð
hvernig ræktun fer fram og fengið að
smakka en um tvö hundruð þúsund
ferðamenn koma í Friðheima á
hverju ári. Tómatar frá Friðheimum
eru á heimsmælikvarða, bestu tóm-
atar sem undirritaður fær. Tækifæri
í íslenskri ylrækt eru fjöldamörg.
Flúðasveppir á Flúðum
eru annað dæmi um yl-
rækt sem framleiðir
framúrskarandi vöru
sem erfitt er að keppa
við í gæðum. Endurnýj-
anleg orka til fram-
leiðslu á þessum há-
gæðavörum í ylrækt
þarf að vera á sam-
keppnishæfu og sam-
bærilegu eða lægra
verði en til stóriðju. Ís-
lensk stjórnvöld þurfa
að taka forystu með
skattalegri ívilnun og samkeppn-
ishæfu verði á endurnýjanlegri orku.
Íslensk grænmetisrækt getur orðið
ein mikilvægasta atvinnugrein lands-
ins á næstu áratugum þar sem hreint
vatn, endurnýjanleg orka og lítil
mengun munu leika lykilhlutverk.
Íslensk stjórnvöld þurfa að taka
stefnumarkandi ákvarðanir á næstu
misserum og gera ylrækt á Íslandi
að stóriðju á heimsvísu með stór-
felldri uppbyggingu í öllum lands-
hlutum. Íslenskir tómatar og gúrkur
eru 90% vatn og nægt er til af há-
gæða vatni á Íslandi þannig að um-
hverfi til framleiðslu á grænmeti er
framúrskarandi. Íslenskir tómatar,
gúrkur, sveppir og paprikur eru
dæmi um lífræna framleiðslu á
heimsmælikvarða.
Hugsum stórt og
virkjum hugvitið
Ef auka á gjaldeyristekjur og efla
lífskjör á Íslandi í framtíðinni þarf að
virkja hugvit, nýsköpun og skapa
verðmæti með sjálfbærum hætti úr
auðlindum Íslands. Framtíðar-
tækifæri Íslands felast í nýsköpun í
hátæknifyrirtækjum sem geta náð
árangri á alþjóðlegum mörkuðum
svipað og Marel og Össur hafa gert á
undanförnum árum með miklum ár-
angri fyrir Ísland og Íslendinga. Við
þurfum að búa til fleiri framúrskar-
andi fyrirtæki sem byggja á sömu
hugmyndarfræði og ástríðu. Ísland
þarf fleiri slík fyrirtæki í líftækni, yl-
rækt, lyfjaiðnaði, orkutengdri ný-
sköpun, sjávarútvegi, tölvuleikjaiðn-
aði og almennum þekkingariðnaði
sem krefst hugvits.
Nú þurfa stjórnvöld að hugsa stórt
með því að lækka skatta fyrirtækja
og örva fjárfestingu, setja fjármagn í
nýjar undirstöður í atvinnulífi lands-
ins og skapa þannig framíðarstörf
fyrir Íslendinga. Þekkingariðnaður
sem verður til vegna auðlinda-
hagkerfis er oft á tíðum alþjóðleg
fyrirtæki sem verða ótengd hag-
sveiflu auðlindahagkerfisins og
meira háð sveiflum í alþjóðlega hag-
kerfinu. Mikil gróska hefur verið í
þekkingariðnaði í kringum sjávar-
útveg og ferðamannaiðnað sem hefur
þýtt meiri áhættudreifingu og meiri
áherslu á hátækniiðnað sem vegur á
móti sveiflum í auðlindahagkerfinu.
Nýsköpun er einnig lykill að lausn á
mörgum áskorunum sem eru fram-
undan í opinberum rekstri og hjá
fyrirtækjum á einkamarkaði. Kjör-
aðstæður eru á Íslandi fyrir ný-
sköpunarstarfsemi sem skilar arði
og verðmætum með vaxtarfjármagni
og skattalegum hvötum en hátækni-
fyrirtæki munu drífa hagvöxt á nú-
verandi öld snjallra hugmynda. Nú
þarf að henda baksýnisspeglinum og
bretta upp ermar og setja nýsköp-
unarvélina í gang á Íslandi og fjölga
verðmætaskapandi störfum til hags-
bóta fyrir Ísland og Íslendinga.
Eftir Albert Þór
Jónsson »Kjöraðstæður eru á
Íslandi fyrir nýsköp-
unarstarfsemi sem skilar
arði og verðmætum með
vaxtarfjármagni og
skattalegum hvötum en
hátæknifyrirtæki munu
drífa hagvöxt á núverandi
öld snjallra hugmynda.
Albert Þór Jónsson
Höfundur er viðskiptafræðingur með
MCF í fjármálum fyrirtækja og 30
ára starfsreynslu á fjármálamarkaði.
albertj@simnet.is
Bjartsýni og hugrekki