Morgunblaðið - 11.06.2020, Síða 22

22 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. JÚNÍ 2020
Flatahrauni 7 | 220 Hafnarfirði | Sími 565 1090 | www.bjb.is
Fékk bíllinn
ekki skoðun?
Aktu áhyggjulaus í burt á nýskoðuðum bíl
Sameinuð gæði
BJB-Mótorstilling þjónustar
flesta þætti endurskoðunar
anngjörnu verði og að
ki förum við með bílinn
n í endurskoðun, þér
kostnaðarlausu.
á s
au
þin
að
Þverholti 5 • Mosfellsbæ • Sími 898 1744 • myndo.is
Við búum til
minningar myndó.isljósmyndastofa
NJÓTUMMINNINGANNA
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Eftirtektarverðar stríðsminjar má
finna á nokkrum stöðum í Reykja-
vík. Margar slíkar eru í og við
Öskjuhlíðina upp af Reykjavíkur-
flugvelli sem Bretar gerðu snemma
á stríðsárunum. Neðanjarðarstjórn-
stöð hernámsliðsins er skammt fyrir
neðan Perluna, stór, hár varnar-
veggur er falinn í skógarrjóðri þar
skammt frá og skotbyrgi eru við Bú-
staðaveginn, rétt hjá Veðurstofunni.
Sumir þessir minjastaðir hafa verið
merktir og saga þeirra gerð sýnileg
en aðrir eru faldir.
Neðan við Fýlshóla
Bókagrúsk leiddi til þess að blaða-
maður fór í vettvangskönnun í Ell-
iðaárdal, hvar stríðsminjar er að
finna í skógi vöxnum lundi sunn-
anvert í dalnun. Þetta er nánar til-
tekið neðan við einbýlishúsin við
Fýlshóla, en norðan við þau er mal-
bikaður og góður göngustígur. Frá
honum er svo gengið svo sem 50
metra niður allháa brekku og þá
blasir gamalt skotbyrgi við. Nokkuð
er farið að molna úr steyptum
veggjum þess – og ummerki sýna að
þetta hefur verið vinsæll ævintýra-
staður unglinga. En hver er sagan?
„Skotbyrgið, líkt og allmikill fjöldi
samskonar eða svipaðra byrgja, var
reist í varnarlínum sem setja mátti
upp og manna eftir þörfum til þess
að umlykja allar helstu hæðirnar
austan við Reykjavík. Þessar stöðv-
ar léku lykilhlutverk í vörnum höf-
uðborgarsvæðisins, til dæmis Graf-
arholt, Breiðholtshvarf, Vatnsenda-
hæð, Vífilsstaðahlíð, Ásfjall í Hafn-
arfirði og auðvitað Öskjuhlíð. Þaðan
mátti fylgjast með ferðum um helstu
leiðir frá Suður- og Vesturlandi og
Suðurnesjum,“ segir Friðþór Eydal.
Hann þekkir sögu stríðsáranna og
mannvirkja þess tíma flestum betur,
var um árabil blaðafulltrúi Varnar-
liðsins og starfar nú hjá ISAVIA.
Varnarlínur og loftvarnabyssur
Auk skotbyrgjanna voru reist
annars konar byrgi og varnarlínur
til þess að verja fjörur þar sem
lenda mátti allt frá Kjalarnesi og
suður á Hvaleyri í Hafnarfirði. Á
ýmsum hæðum stóðu svo loftvarna-
byssur, til dæmis á Garðaholti á
Álftanesi.
„Varnarlínurnar voru að mestu
skotgrafir og holur eða grjóthleðslur
en á stöku lykilstöðum voru steypt
upp eða hlaðin skotbyrgi eins og
þetta sem varðveist hefur í Breið-
holtinu. Þau voru af nokkrum stöðl-
uðum gerðum og flest líkt og þetta
með veggjum úr hleðslusteini og
þykkri steinsteyptri þakplötu og
skotrauf á milli. Tilgangurinn var að
verjast skeytum úr sprengjuvörpum
sem fljúga í háum boga einmitt til
þess að falla beint niður á bak við
varnarveggi. Því var nauðsyn að
hafa sterkt þak til verndar.“
Stjórnstöð siglinga
Á Seltjarnarnesi er sömuleiðis
merkar stríðsminjar að finna. Ljós-
kastarahús sem snýr út að sjónum á
suðurnesi við golfvöllinn er þekkt
kennileiti í umhverfi þar. Minna ber
hins vegar á rústunum á Valhúsa-
hæð, skammt vestan við Seltjarnar-
neskirkju, sem eru eftir umfangs-
mikið stjórn- og varnarvirki sem þar
stóð ásamt tilheyrandi braggahverf-
um. Í byggingum þessum var til
dæmis stjórnstöð siglinga inn til
Reykjavíkur, Hvalfjarðar og Hafn-
arfjarðar, ratsjárstöð, strandvarna-
byssuvígi og loftvarnabyssuvígi,
eins og sagði frá í Morgunblaðsgrein
fyrir nokkrum árum.
Fallbyssur tvær, sem stóðu á Val-
húsahæðinni, auk sams konar byssa
í Hvalfirði, voru þær stærstu sem
Bretar höfðu á Íslandi. Drógu um 12
kílómetra út á haf og höfðu það hlut-
verk að sporna gegn innrás Þjóð-
verja á Ísland. Hve vel byssurnar
hefðu dugað til mótspyrnu við her
þriðja ríkisins ef til þess komið er þó
allt önnur saga - og spurningunni
verður aldrei svarað.
Breiðholt Blaðamaður kannar aðstæður í Elliðaárdalnum, hvar er gamalt skotbyrgi sem reist var af Bretum á
stríðsárunum. Mannvirki þetta er beint fyrir neðan einbýlishúsabyggð í Fýlshólum og nánast falið í gróðri.
Skotbyrgi í skógarrjóðri
 Stríðsminjar í Breiðholtinu  Fylgst var með ferðum
 Verjast skeytum úr sprengjuvörpum  Virki á Valhúsahæð
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Öskjuhlíð Friðþór Eydal við upplýsingaskilti með ýmsum fróðleik um þá
miklu umbrotatíma sem síðari heimsstyrjöldin á Íslandi tvímælalaust var.
Morgunblaðið/Eggert
Minjar Víða um Öskjuhlíðina eru rústir frá stríðsárunum, til dæmis af neð-
anjarðarhúsi þaðan sem átti að stýra umferð á Reykjavíkurflugvelli í neyð.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Seltjarnarnes Rústir af stjórnstöð
hers Breta eru á Valhúsahæðinni.
Íslendingar eru sem fyrr meðal
stærstu styrktaraðila UNICEF,
barnahjálpar Sameinuðu þjóðarinn-
ar, á heimsvísu miðað við höfðatölu.
Söfnunarfé samtakanna nam rúmum
727 milljónum króna í fyrra en bróð-
urparturinn, 83%, kemur frá heims-
foreldrum sem styrkja samtökin
með mánaðarlegum framlögum.
Þetta er meðal þess sem kemur fram
í ársskýrslu UNICEF á Íslandi, sem
kynnt var á aðalfundi félagsins í gær.
Um 77% söfnunarfjár renna til
baráttunnar fyrir réttindum og lífi
barna um heim allan, 1% í stjórn-
unarkostnað, 3% í kynningarmál og
19% í kostnað við söfnun.
Aukin áhersla á innlend mál
Líkt og fyrri ár var stærstum
hluta söfnunarfjár varið til verkefna
erlendis, í þeim löndum þar sem
þörfin er mest, og námu framlög 493
milljónum króna. Áhersla er lögð á
að tryggja aðgang að hreinu vatni og
lágmarkshreinlætisaðstöðu. Á sama
tíma var mikill vöxtur í innanlands-
starfinu, þar sem kastljósinu var
beint að aðstæðum og réttindum
barna á Íslandi og þeim var lyft upp í
virku samstarfi við ráðuneyti,
sveitarfélög og skóla,“ eins og segir í
skýrslunni. Undirritaður var tíma-
mótasamningur við félagsmálaráð-
herra um þátttöku ráðuneytisins í
verkefninu Barnvæn sveitarfélög og
er stefnt að því að á næsta áratug
hafi íslensk stjórnvöld og öll sveitar-
félög hafið markvissa innleiðingu
barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna.
Þá var stærsta verkefni UNICEF á
Íslandi í fyrra herferðin Stöðvum
feluleikinn þar sem sjónum var beint
að heimilisofbeldi og kynferðislegu
ofbeldi í garð barna, en samkvæmt
skýrslu sem samtökin kynntu í fyrra
verða 16,4% hér á landi fyrir slíku of-
beldi fyrir átján ára afmælisdaginn.
„Innanlandsstarf UNICEF á Íslandi
er búið að sanna sig sem grunnstoð í
starfsemi félagsins á Íslandi.
UNICEF starfar fyrir öll börn og
þar eru íslensk börn ekki undan-
skilin. Nú vex úr grasi kynslóð barna
og ungmenna sem þekkja réttindi
sín og kalla eftir því að á þau sé
hlustað,“ segir Birna Þórarinsdóttir,
framkvæmdastjóri UNICEF á Ís-
landi. alexander@mbl.is
Heimsforeldrar
mikilvægastir
 727 milljónir króna söfnuðust í fyrra
Ljósmynd/UNICEF-Steindór
Unicef Birna Þórarinsdóttir, fram-
kvæmdastjóri samtakanna.