Morgunblaðið - 11.06.2020, Blaðsíða 37

FRÉTTIR 37Erlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. JÚNÍ 2020
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
Saksóknarar í Svíþjóð greindu frá því í gær að
þeir teldu sig hafa komist að því hver myrti
Olof Palme, þáverandi forsætisráðherra Sví-
þjóðar, en hann var skotinn til bana á Svea-
vägen í Stokkhólmi 28. febrúar 1986 þegar
hann var á heimleið úr kvikmyndahúsi ásamt
Lisbeth eiginkonu sinni.
Krister Petersson, yfirsaksóknari í málinu,
sagði að banamaður Palmes væri Stig Eng-
ström, grafískur hönnuður sem stundum var
kallaður „Skandia-maðurinn“ í sænskum fjöl-
miðlum, þar sem hann starfaði hjá fjármála-
fyrirtækinu þegar morðið var framið.
Engström fyrirfór sér árið 2000, og sagðist
Petersson því myndu loka málinu án þess að
nokkur yrði sóttur til saka. „Hann hegðaði sér
á þann hátt sem við teljum að morðinginn hefði
hegðað sér,“ sagði Petersson á blaðamanna-
fundinum í gær, þar sem hann og Hans Mel-
ander, sem stýrði rannsókninni af hálfu lög-
reglunnar, kynntu niðurstöður sínar.
Petersson vildi þó ekki útiloka þann möguleika
að Engström hefði notið aðstoðar við morðið.
Mårten, sonur Palmes, sagði við sænska
ríkisútvarpið að hann teldi ályktun Peterssons
rétta. „Ég held að Engström sé hinn seki. Við
núverandi aðstæður tel ég rétt að ljúka rann-
sókninni.“
Ýmsar samsæriskenningar rannsakaðar
Engström var yfirheyrður á sínum tíma, en
hann var einn af þeim sem voru á vettvangi
þegar morðið átti sér stað. Var hann um stund
meðal þeirra sem grunaðir voru um morðið, en
ekki var farið lengra með rannsókn á þætti
hans á sínum tíma. Þá taldi lögreglan Eng-
ström vera óáreiðanlegt vitni, sem breytti frá-
sögn sinni ítrekað, og sem virtist sækjast eftir
athygli í fjölmiðlum.
Rannsókn sænsku lögreglunnar beindist því
fljótlega í aðrar áttir, og hafa ýmsar samsæris-
kenningar verið rannsakaðar í tengslum við
morðið, svo sem að kúrdísku hryðjuverkasam-
tökin PKK eða leyniþjónusta Suður-Afríku
hafi verið að verki, en Palme var mjög virkur í
baráttunni gegn aðskilnaðarstefnu hvíta
minnihlutans í Suður-Afríku.
Rithöfundurinn Lars Larsson vakti fyrst
máls á því árið 2016 að Engström væri líklegur
til þess að hafa myrt Palme, í bók sinni Nation-
ens fiende, eða Óvinur ríkisins. Blaðamaðurinn
Thomas Pettersson komst að sömu niðurstöðu
í bókinni Den osannolika mördaren, eða Hinn
ólíklegi morðingi, en þar birti Pettersson nokk-
ur sönnunargögn sem ekki höfðu komið fram
áður, eins og inn- og útstimplanir Engströms
frá Skandia, en þær sýndu að hann hafði greint
lögreglunni rangt frá um ferðir sínar fyrir og
eftir morðið.
Engström var 52 ára gamall þegar morðið
var framið, en skrifstofa hans hjá Skandia var
mjög nærri morðstaðnum. Vitað er að Engs-
tröm var virkur í skotfélagi og að honum var
mjög illa við Palme og stjórnmálastefnu hans.
Engström er sagður hafa verið alkóhólisti, og
vitað er að hann hafði aðgang að skamm-
byssum áþekkri þeirri sem talið er að hafi verið
notuð við morðið.
Morðvopnið sjálft er hins vegar enn ófundið,
þrátt fyrir að lögreglan hafi lagt allt í sölurnar
til þess að finna það. Sænska lögreglan telur að
.357 Magnum-skammbyssu af gerðinni Smith
& Wesson hafi verið notuð, og hefur leitin und-
anfarin 34 ár því snúist um að finna slíka byssu.
Byssukúlurnar sjálfar báru hins vegar lítil ein-
kenni, og hefur því reynt erfitt að bera þær
saman við þær um það bil 800 skammbyssur
sem hafa verið prófaðar.
Sár sem vonandi fær nú að gróa
Rúmlega 10.000 manns hafa verið yfirheyrð-
ir á þeim 34 árum sem rannsóknin stóð yfir, og
134 hafa gengist við morðinu. Meðal þeirra var
smáglæpamaðurinn Christer Pettersson, sem
upphaflega var sakfelldur fyrir morðið í júlí
1989. Sú sakfelling byggðist hins vegar nær
eingöngu á sakbendingu Lisbeth Palme, en
mistök við sakbendinguna gerðu það að verk-
um að málinu var vísað frá á efra dómsstigi.
Pettersson notfærði sér frægðina sem fylgdi
málinu óspart allt þar til hann lést árið 2004,
meðal annars með því að játa á sig morðið, en
játningar hans voru ekki taldar trúverðugar.
Stefan Löfven, forsætisráðherra Svíþjóðar,
sagði að gærdagurinn hefði verið tilfinninga-
ríkur. „Þegar forsætisráðherra þjóðar er
myrtur er það reiðarslag fyrir þjóðina. Ég
vona að þetta sár geti nú farið að gróa,“ sagði
Löfven en vildi annars ekki leggja mat á niður-
stöður saksóknaranna.
Segja Engström hafa myrt Palme
AFP
Sveavägen Þessi ljósmynd var tekin 1. mars 1986, degi eftir morðið, en lögreglan girti morð-
staðinn ekki almennilega af í byrjun og kann það að hafa spillt mikilvægum sönnunargögnum.
 Petersson segir „Skandia-manninn“ vera morðingjann  Engström lést árið 2000 og málið fer því
ekki fyrir dómstóla  Umfangsmestu sakamálarannsókn í sögu Svíþjóðar lokið, 34 árum eftir morðið
Philonise Floyd, bróðir George
Floyd, bar í gær vitni fyrir dóms-
málanefnd fulltrúadeildar Banda-
ríkjaþings, en nefndin boðaði til
vitnaleiðslnanna til þess að ræða
fyrirhugað frumvarp demókrata
um umbætur á lögreglustörfum í
Bandaríkjunum.
Philonise hvatti nefndina og
þingheim allan til þess að „stöðva
sársaukann“ með því að reyna að
draga úr lögregluofbeldi. Lýsti
hann tilfinningum sínum er hann
horfði á upptökuna af því þegar
bróðir hans var myrtur af lögreglu-
manni í Minneapolis, og sagði að
löggjafinn yrði að taka á þeim
kerfisbundna vanda sem væri í lög-
gæslumálum í Bandaríkjunum.
„Hann átti ekki skilið að deyja
vegna 20 Bandaríkjadala,“ sagði
Philonise, en George var sakaður
um að hafa borgað fyrir vörur með
fölsuðum tuttugu dollara peninga-
seðli. „Ég spyr ykkur: Er það virðið
sem líf blökkumanns er metið á,
tuttugu dalir?“ sagði Philonise.
Frumvarpið miðar að því m.a. að
gera það auðveldara að lögsækja
lögregluþjóna sem gerast brotlegir
í starfi og að lögreglumenn verði
þjálfaðir gegn kynþáttahyggju.
AFP
Vitnisburður Philonise Floyd, bróðir George Floyd, var á meðal þeirra sem
báru vitni fyrir dómsmálanefnd fulltrúadeildar Bandaríkjaþings í gær.
Hvetur þingið til að
stöðva sársaukann
Olof Palme fæddist 30.
janúar 1927. Fjölskylda
hans tilheyrði efri
stéttum Svíþjóðar, en
hann gekk í sænska
Jafnaðarmannaflokk-
inn 1949 og komst
fljótt í forystusveit
hans. Palme tók við for-
sætisráðuneytinu af
Tage Erlander árið 1969 og sat þar til
1976 er hann var felldur í kosningum.
Palme sneri svo aftur í embætti forsætis-
ráðherra 1982 og sat þar til dauðadags.
Í leiðara Morgunblaðsins 2. janúar
1986 var Palme lýst sem heimskunnum
stjórnmálamanni sem væri í senn „hug-
sjónamaður og harðskeyttur pólitíkus,
sem lét að sér kveða hvar sem hann kom,
hvort heldur í Svíþjóð eða utan“.
OLOF PALME
Olof Palme
Harðskeyttur
hugsjónamaður
Skandia-maðurinn Stig Engström sýnir ljós-
myndara aðstæður við Sveavägen árið 1986.