Morgunblaðið - 19.06.2020, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. JÚNÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það sló íbrýnumilli Ind-
verja og Kín-
verja á mánu-
daginn, en ríkin
tvö hafa löngum deilt um
hvar landamæri þeirra,
sem eru um 3.500 kíló-
metra löng, eigi að liggja.
Hafa reglulega komið upp
skærur á landamærunum
vegna þessara deilna, en
að þessu sinni brá svo við
að mannfall varð í átök-
unum í fyrsta sinn í ára-
raðir.
Í fyrstu fregnum af at-
vikinu var talið að að
minnsta kosti þrír hefðu
fallið hjá Indverjum og
fimm hjá Kínverjum, en
eftir því sem frekari upp-
lýsingar berast virðist sem
mannfall beggja sé talið í
tugum, sem vekur athygli
þar sem landamæraerjur
ríkjanna hafa verið háðar
síðustu 45 árin með hnef-
um, grjótkasti og bareflum
frekar en skotvopnum.
Hefur það verið með ráð-
um gert til þess að koma í
veg fyrir atvik af því tagi
sem átti sér stað í byrjun
vikunnar.
Það er oft hægara sagt
en gert að marka með lín-
um á korti hvar landamæri
eigi að liggja, sér í lagi
þegar landslagið er með
þeim hætti sem þekkist í
hinum hrjóstrugu
Himalajafjöllum. Það seg-
ir sína sögu að Kína og
Indland háðu styrjöld sín
á milli árið 1962 vegna
hinna umdeildu landa-
mæra, en af þeirri styrjöld
hlaust einungis landa-
mæralína sem hvorugur
aðilinn vill viðurkenna.
Ríkin tvö hafa síðan þá
reglulega lent í deilum,
þar sem þau skiptast á að
reisa mannvirki og tjöld,
sem hinn aðilinn rífur
jafnharðan niður. Mun það
vera kveikjan að deilunum
nú, að Indverjar hafi viljað
leggja vegi og reisa önnur
mannvirki í Galwan-
dalnum svonefnda, sem
aftur hafi fengið Kínverja
til þess að senda herlið í
dalinn til þess að verja
hagsmuni sína.
Þegar rýnt er í orð er-
lendra sérfræðinga um
deilur ríkjanna vilja marg-
ir þeirra setja
deilurnar nú í
samhengi við
það, að Kínverj-
ar hafa á síðustu
árum fundið sí-
fellt meir og meir til
krafta sinna, og um leið
nýtt þá til þess að sýna
mátt sinn og megin. Þeirr-
ar tilhneigingar hefur ekki
bara orðið vart í sam-
skiptum þeirra við Ind-
verja, heldur einnig í sam-
skiptum þeirra við önnur
ríki, líkt og á Suður-
Kínahafi þar sem Kínverj-
ar halda fram stórtækum
yfirráðakröfum, sem og í
samskiptum þeirra við
Hong Kong og Taívan,
sem hafa farið síversnandi
á seinni árum.
Indverjar, í forsætisráð-
herratíð Narendra Modi,
hafa einnig viljað láta
meira til sín taka á al-
þjóðavettvangi, en á sama
tíma hefur kórónuveiru-
faraldurinn komið illa við
bæði indverskt efnahagslíf
og vinsældir Modi. Hann
má því lítt við því að virð-
ast vera minni aðilinn í
deilum sínum við kínversk
stjórnvöld. Hann hefur því
sagt að Indverjar séu
ávallt viðbúnir að svara
öllum ögrunum Kínverja á
landamærunum, en um
leið leggja indversk
stjórnvöld áherslu á að
ríkin séu að ræða saman
til þess að reyna að leysa
úr deilunum „á bak við
tjöldin“.
Það væri ákjósanlegt ef
ríkin tvö gætu komið sér
saman um betri leið til
þess að leysa úr erjum sín-
um en með þessum skrítna
hætti, þar sem hnefarnir
hafa fengið að ráða, ekki
síst nú þegar alvarlegur
mannskaði hefur hlotist af.
Ofbeldi hefur tilhneigingu
til að geta af sér frekara
ofbeldi, og slíkt getur haft
grafalvarlegar afleiðingar
í för með sér þegar ríkin
sem um ræðir eru bæði
búin kjarnorkuvopnum.
Sem betur fer bendir fátt
til annars en að stjórnvöld
í báðum ríkjum átti sig á
þeirri ábyrgð sem því
fylgir að vera kjarnorku-
veldi, en þegar menn leika
sér að eldi, er alltaf hætta
á að blossi upp bál.
Það er alltaf
áhyggjuefni þegar
tvö kjarnorkuveldi
deila hart}
Varhugaverðar skærur
R
eynslan sýnir að mörg börn
missa niður lesfærni sína á
sumrin, og þurfa að verja vik-
um í upphafi nýs skólaárs til að
ná upp fyrri getu. Það er slæm
nýting á tíma, hún dregur úr sjálfsöryggi
skólabarna og árangri þeirra í námi. Aftur-
förin getur numið einum til þremur mán-
uðum í námsframvindu, því getur uppsöfnuð
afturför hjá barni í 6. bekk numið allt að einu
og hálfu skólaári. Besta sumargjöfin sem
foreldrar geta gefið börnum sínum er les-
stuðningur og hvatning, í hvaða formi sem
er.
Börn í 1.-4. bekk eru sérstaklega viðkvæm
fyrir lestrarhléum á sumrin. Góðu fréttirnar
eru hins vegar þær, að ekki þarf mikið til að
börn viðhaldi lesfærninni og taki framförum.
Með því að lesa í 15 mínútur tvisvar til þrisvar í viku má
koma í veg fyrir afturför, en með daglegum lestri á hæfi-
lega krefjandi texta taka börn stórstígum framförum.
Skemmtilegar bækur og hæfilega flókinn texti er besta
hvatningin fyrir unga lesendur, hvort sem hann er í bók,
á blaði eða skjá. Raunar má segja að sumarið sé sér-
staklega skemmtilegur tími til að lesa, því þá má flétta
lestur saman við frí og ferðalög, áhugamál og uppátæki.
Það er til dæmis gaman að lesa um fugla og pöddur í
miðnætursól í Þórsmörk, eða fótboltasögur á leiðinni á
íþróttamót. Hvort sem ferðinni er heitið á fjall eða í
fjöru, er viðeigandi að stinga bók í bakpokann og næra
sálina með lestri hvenær sem tækifæri gefst
til.
Hvorki foreldrar né börn þurfa að finna upp
hjólið í þessu samhengi, heldur geta þau nýtt
leiðir sem öllum eru aðgengilegar. Mennta-
málastofnun býður til dæmis upp á skemmti-
legan sumarleik fyrir börn, Lestrarlandakort-
ið, sem miðar að því að kynna börnum ólíkar
tegundir bóka og hvetja þau til lestrar. Um er
að ræða Íslandskort fyrir tvo aldurshópa, þar
sem vegir tákna ákveðna tegund bóka sem
börn eru hvött til að lesa. Á bakhliðinni geta
þau skrifa niður titla bókanna sem þau lesa og
smám saman fyllt út í kortið, eftir því sem líð-
ur á sumarið. Sjálfar bækurnar má nálgast
víða, bæði í bókabúðum og -söfnum, sem eru
yfirfull af spennandi og áhugaverðum fjár-
sjóðum fyrir alla aldurshópa.
Börnin læra það sem fyrir þeim er haft. Verum þeim
góð fyrirmynd í sumarfríinu, gefum okkur tíma til að
lesa og njóta, með bók í hönd eða hljóðbók við eyrað.
Lesum blöð og bækur, í bílum og bátum. Höldum ævin-
týraheimi bókanna að börnum, sem styrkja með lestri
orðaforða sinn og auka þannig skilning sinn á heiminum
og eigin hugsunum. Ég hvet ykkur til að aðstoða börnin
við að finna lestrarefni sem hentar þeim og knýr
rannsóknarviljann áfram. Betra veganesti inn í framtíð-
ina er vandfundið.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Besta sumargjöfin
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Rúmlega fjórðungur starfs-manna Reykjavíkur-borgar telur sig hafa orð-ið vitni að fordómum eða
skorti á virðingu í starfi á síðustu tólf
mánuðum. Er algengast að fordóm-
arnir snúi að starfsfólki af erlendum
uppruna, en einnig er nefnt heilsu-
far, kyn, aldur, holdafar, fötlun,
trúarskoðanir og kynhneigð.
Þetta er meðal fjölmargra atriða
sem fram koma í viðhorfskönnun
meðal starfsmanna borgarinnar. Slík
könnun hefur verið gerð reglulega
frá 2013.
Tæp 14 prósent starfsmanna
borgarinnar segja að þeir hafi á síð-
ustu tólf mánuðum orðið fyrir áreitni
frá þjónustuþegum borgarinnar og
tæp fimm prósent nefna áreitni frá
samstarfsmönnum.
Fram kemur að 3,4 prósent telja
sig hafa sætt einelti af hálfu sam-
starfsfólks og 1,8 prósent orðið fyrir
einelti af hálfu þjónustuþega.
Þegar upplýsingar um þá sem
telja sig hafa orðið vitni að fordóm-
um eru skoðaðar nánar kemur í ljós
að flestir þeirra (40 prósent) eru
starfsmenn í ráðhúsinu. Næst-
fjölmennasti hópurinn (tæp 30 pró-
sent) starfar hjá íþrótta- og
tómstundasviði.
Í könnun sem birt var fyrir fimm
árum nefndu tæp 10 prósent þátttak-
enda að þeir hefðu orðið fyrir áreitni
frá samstarfsfólki. Þetta hlutfall hef-
ur lækkað verulega og er nú innan
við 5 prósent. Áreitnin sem nefnd er
birtist fyrst og fremst í ummælum
(77,6 prósent) en einnig eru dæmi
um annars konar áreitni, þar á meðal
kynferðislega. Algengast er að
starfsfólk þjónustu- og nýsköpunar-
sviðs og starfsfólk íþrótta- og tóm-
stundasviðs nefni þetta.
Einelti hefur aukist
Einelti frá samstarfsfólki hefur lít-
illega aukist frá síðustu könnun 2019,
úr 2,8 prósentum í 3,4 prósent. Mest
var kvartað yfir slíku 2015 þegar 4,2
prósent nefndu það. Eineltið birtist
oftast í illu umtali (56,3 prósent) en
einnig í niðurlægingu, útilokun,
stríðni og aðkasti eða að upplýs-
ingum er haldið frá viðkomandi. Al-
gengast er að starfsfólk íþrótta- og
tómstundasviðs nefni þetta.
Reykjavíkurborg hefur markað
stefnu gegn einelti, áreitni og ofbeldi
og er hún kynnt í bæklingi sem gef-
inn var út árið 2017. Þar segir m.a. að
borgin taki skýra afstöðu gegn ein-
elti, kynferðislegri áreitni, kynbund-
inni áreitni og ofbeldi. Vitnað er í
starfsmannastefnu borgarinnar:
„Starfsmaður, sem með orðum, lát-
bragði eða atferli, ógnar, truflar eða
ögrar öðrum á vinnustað, leggur
starfsmann í einelti eða sýnir honum
kynferðislega áreitni, telst brjóta
grundvallarreglur samskipta á
vinnustað.“ Fram kemur að slík
hegðun getur leitt til áminningar og
eftir atvikum starfsmissis.
Í bæklingnum segir að mannrétt-
indastefna Reykjavíkurborgar nái til
fjögurra þátta; Reykjavíkurborgar
sem stjórnvalds, sem atvinnurek-
anda, sem þjónustuveitanda og sem
samstarfsaðila. „Miðar stefnan að
því að allir starfsmenn njóti jafns
réttar án tillits til uppruna, þjóð-
ernis, litarháttar, trúarbragða,
stjórnmálaskoðana, kynferðis, kyn-
hneigðar, aldurs, efnahags, ætternis,
fötlunar, heilsufars eða annarrar
stöðu.“ Reykjavíkurborg leggur
áherslu á að skapa og viðhalda
starfsumhverfi þar sem gagnkvæm
virðing, traust, heilindi og fagmann-
legt viðmót er í hávegum haft í öllum
samskiptum. Til þess að undirstrika
þær áherslur hefur skýr stefna
ásamt verkferlum verið sett fram
sem felur í sér nauðsynlegar aðgerð-
ir til að koma í veg fyrir og uppræta
háttsemi sem teljast má einelti,
áreitni eða ofbeldi.
Fleiri opinberir aðilar hafa verið
að huga að þessum málum að undan-
förnu. Í fyrrahaust var kynnt rann-
sókn Félagsvísindastofnunar Há-
skólans fyrir félagsmálaráðuneytið,
þar sem fram kom að rúmlega tveir
af hverjum tíu hafa orðið fyrir einelti
á vinnustað og konur eru líklegri til
að greina frá einelti. Fram kom að
fatlaðir og einstaklingar með skerta
starfsgetu væru mun líklegri til að
hafa reynslu af einelti en einstak-
lingar án skerðingar eða fötlunar.
Rúmlega 15 prósent þátttakenda í
rannsókninni greindu frá því að þeir
hefðu orðið fyrir kynferðislegri
áreitni einhvern tíma á starfsævinni.
Í ljós kom að fatlaðir og einstakling-
ar með skerta starfsgetu eru líklegri
til að hafa orðið fyrir slíkri áreitni.
Þá eru þeir sem eru með erlent ríkis-
fang síður líklegir til að greina frá
áreitni í sinn garð.
Þá var í vor kynnt skýrsla Félags-
vísindastofnunar um vinnustaða-
menningu á Alþingi, jafnt á meðal al-
þingismanna sem starfsfólks. Þar
kom m.a. fram að 20 prósent þátttak-
enda höfðu orðið fyrir orðið einelti,
þar af 37,7 prósent þingmanna. Alls
sögðust 18,4 prósent allra þátttak-
enda í könnuninni hafa orðið fyrir
kynbundinni áreitni. Af þeim 28
svarendum sem höfðu upplifað ein-
elti á starfstíma sínum voru 35,7 pró-
sent sem höfðu orðið fyrir því á síð-
ustu sex mánuðum.
Fjórðungur orðið
vitni að fordómum
5%
14%
3%
2%
26%
Áreitni, einelti og fordómar sl. 12 mánuði
Viðhorfskönnun meðal starfsmanna Reykjavíkurborgar
25%
20%
15%
10%
5%
0%
Áreitni Einelti Fordómar
Heimild: Reykjavíkurborg
Hafa orðið fyrir áreitni/einelti
Frá samstarfsfólki
Frá þjónustuþegum
Hafa verið vitni að fordómum