Morgunblaðið - 03.07.2020, Qupperneq 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. JÚLÍ 2020
Njóttu þess að hvílast
í hreinum rúmfötum
Háaleitisbraut 58–60 • haaleiti@bjorg.is • Sími: 553 1380 GÆÐI – ÞEKKING – ÞJÓNUSTA
Við þvoum og pressum rúmfötin
- þú finnur muninn!
Víða sæta dýrin
illri meðferð í hinum
svokallaða matvæla-
iðnaði, en oft er farið
óblíðum höndum um
þau við hald þeirra í
sláturhúsum og ekki
síður í flutningi þang-
að. Koma þau stund-
um nær dauða en lífi
þar að; lemstruð og
limlest. Kunnugur
maður sagði: „Ef sláturhús hefðu
glerveggi, og ef eymdar- og kvala-
hróp dýranna heyrðust út, væri
löngu búið að loka þeim öllum.“
Einna verst allra búgreina, með
tilliti til kvalræðis dýranna, er þó
fyrir mér loðdýraræktin. Þar er
kvalræðið vitað, fullvel þekkt og
tekið með í reikninginn frá byrj-
un. Engin miskunn ef glittir í fé.
Hér eru einkum haldnir minkar.
Þetta eru lífverur sem við eðlileg-
ar eða náttúrulegar aðstæður
þurfa lífssvæði upp á 10-20 fer-
kílómetra þar sem þær geta ráfað
um frjálsar, merkt sín svæði,
grafið, klifrað, synt og aflað sér
lífsviðurværis. Slík var ráðstöfun
skaparans.
Í loðdýraræktinni er þessum líf-
verum troðið inn í vírnetsbúr, 30
x 60 eða 70 cm, þar sem þær eru
látnar dúsa og þjást ævilangt.
Búklengd með skotti dýranna
slagar upp í lengd búranna.
Fætur hvíla nánast stöðugt á
beittum járnvírum; 2,4 mm skulu
þeir vera, en þykkari ekki, svo úr-
gangur úr dýrunum falli greiðlega
í gegn, en hann hrúgast svo iðu-
lega upp undir búrunum og legg-
ur þá af honum hinn versta ódaun
og stækju, líka auðvitað þefnæm-
um dýrunum til mikils ama.
Þegar hvolpar eru sex mánaða
kemur að slátrun. Þeim er troðið
inn í lokaðan kassa og útblástur
bensíndráttarvélar tengdur við
þar til allir hvolparnir eru kafn-
aðir; dauðir úr gaseitrun!
Nú kunna minkar vel að kafa,
geta haldið niðri í sér andanum,
og má ætla að þeir
berjist um, reyni að
halda anda niðri og
halda frá sér eitur-
loftinu jafn lengi og
lungu leyfa. Hér kann
því að eiga sér stað
heiftarlegt dauðastríð
mínútum saman.
Fyrir mér er óskilj-
anlegt að góðir og
gegnir bændur skuli
hafa lagt þessa
hræðilegu búgrein
fyrir sig. Úr ýmsu
öðru má velja ef menn vilja
byggja sveitir landsins og enginn
er bundinn þar. Var það gróða-
vonin sem keyrði menn í þetta?
Ekki var það velvild til dýranna
eða væntumþykja. Öðru nær.
Um langt árabil hefur mark-
aður fyrir loðskinn farið versn-
andi; annars vegar ætluðu sér of
margir að græða á þessari óiðju
og hins vegar hafa augu æ fleiri
fatahönnuða og framleiðenda, svo
og neytenda, opnast fyrir því hví-
líkt dýraníð fer fram í þessari bú-
grein. Því hafa æ fleiri fata-
framleiðendur og neytendur
hafnað fatnaði með eða úr nátt-
úrulegum loðskinnum síðasta ára-
tuginn.
Hér á Íslandi hefur lífinu verið
haldið í þessari búgrein ár eftir ár
með fjármunum úr sjóðum al-
mennings. Ef ég man rétt lagði
ríkið þessum bændum, sem þá
munu hafa verið 13, minnst 100
milljónir króna til í fyrra, en
krafa þeirra var litlar 300 millj-
ónir.
Nú fá þeir 10 loðdýrabændur
sem eftir eru 160 milljónir króna
úr sjóðum landsmanna til að
dekka taprekstur sinn og halda
áfram sinni miskunnarlausu
kvalarækt; fyrir tilstilli ríkis-
stjórnar Katrínar Jakobsdóttur.
Frumkvöðlar að enn einum
styrknum til loðdýrabænda eru,
skv. frétt Morgunblaðsins 26. júní
sl., landbúnaðarráðherra, Kristján
Þór, sveitarstjórnarráðherra, Sig-
urður Ingi, og umhverfisráðherra,
Guðmundur Ingi, sem á að vera
grænn þó að þess gæti engan veg-
inn hjá honum í dýravernd; þar er
litur hans fremur rauður. Ríkis-
stjórnin mun hafa fjallað um mál-
ið 24. júní og lagt, að því er virð-
ist, blessun sína yfir það.
Sjálfstæðismenn og fram-
sóknarmenn virðast margir hverj-
ir hafa haft litla tilfinningu fyrir
dýrum og náttúru - lífríki þess-
arar jarðar - og kemur því tilfinn-
ingalaus og köld framganga Krist-
jáns Þórs og dýralæknisins
Sigurðar Inga ekki á óvart, en
stuðningur Vinstri-grænna, Katr-
ínar Jakobsdóttur og Guðmundar
Inga, sem hafa þóst málsvarar og
baráttumenn fyrir dýravernd og
dýravelferð, er þó enn eitt áfallið
og hnekkir fyrir þeirra pólitíska
hreinlyndi.
Nánast allar aðrar siðmennt-
aðar þjóðir eru búnar eða eru að
banna loðdýrarækt og má þar
nefna Bretland, Austurríki,
Lúxemborg, Slóveníu, Króatíu,
Bosníu-Hersegóvínu, Serbíu,
Makedóníu, Sviss (þar eru al-
mennt mjög ströng dýraverndar-
lög sem fyrirbyggja svona dýra-
níð), Tékkland, Þýskaland frá
2022, Belgíu frá 2023, Holland frá
2024 og Noreg og Slóvakíu frá
2025. ESB er að vinna að slíku
banni fyrir öll hin ESB-ríkin.
Hér má spyrja: Erum við sið-
menntuð þjóð eða höldum við það
bara?
Alla vega verður það að teljast
forkastanlegt af íslenskum stjórn-
völdum að þau skuli ár eftir ár
styrkja búgrein, sem allar aðrar
siðmenntaðar þjóðir eru að banna
vegna dýraníðs, með hundraða
milljóna framlagi af almannafé.
Um leið er þetta smánarblettur
fyrir merkið okkar dýrmæta; Ís-
land.
Allir helstu fatahönnuðir og
framleiðendur hins vestræna
heims hafa líka sett bann á og úti-
lokað náttúrulega loðfeldi í hönn-
un sinni og framleiðslu. Má þar
nefna Armani, Calvin Klein,
Gucci, Hugo Boss, Michael Kors,
Ralph Lauren, Tom Ford, Tommy
Hilfiger, Versace og Vivienne
Westwood.
Það hefði því verið nær að
ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur
hefði beitt sér fyrir því að loð-
dýrabændur væru styrktir til að
láta af þessu dýraníði og þessum
hörmulega búskap þannig að loka
hefði mátt þessum ljóta kafla í ís-
lenskri búrekstrarsögu.
Smánarblettur ríkisstjórnar-
innar á merkið Ísland
Eftir Ole Anton
Bieltvedt » Það verður að
teljast fáránlegt
að íslensk stjórnvöld
styrki með hundruðum
milljóna króna, ár
eftir ár, dýraníð, sem
aðrar siðmenntaðar
þjóðir banna.
Ole Anton Bieltvedt
Höfundur er stofnandi og formaður
Jarðarvina.
Áætla má að á síðasta
ári hafi um 20 milljónir
lítra af lífolíum til
íblöndunar í hefðbundið
eldsneyti verið fluttir til
landsins. Þetta elds-
neyti er einkum unnið
úr matjurtum á borð við
hveiti, maís, repju og
pálma.
Þetta lífeldsneyti er
dýrara í innkaupum og með lægra
orkuinnihald en hefðbundið eldsneyti.
Eyðsla í bílvélum eykst, ferðum fjölgar
á bensínstöðvar, innflutningur elds-
neytis eykst og gjaldeyrir flæðir úr
landi. Ríkissjóður hefur lagt þessum
óþarfa innflutningi til um 7 milljarða
króna með skattaívilnunum síðustu 5
ár. Þessar skatttekjur voru áður ætl-
aðar í vegagerð hér innanlands.
Engin skylda, bara þvingun
Í grein hér í blaðinu í gær hélt sér-
fræðingur á Orkustofnun því fram að
engin skylda sé til þessarar íblöndunar
og þar með innflutnings. Í lögum nr. 40/
2013 (innleiðing á ESB-reglum) er þó
skýrt kveðið á um skyldu söluaðila elds-
neytis til að 5% þess sé af endurnýj-
anlegum uppruna. Fullyrðing um ann-
að er útúrsnúningur. Söluaðilum
eldsneytis hér á landi hefur því verið
nauðugur einn kostur að flytja inn líf-
olíur til íblöndunar undanfarin ár. Raf-
bílar sem hér eru komnir á göturnar
telja ekki upp í þessa skyldu því þeir
eru eðlilega hlaðnir við heimahús og
vinnustaði en ekki á bensínstöðvum.
Tölurnar sem sérfræðingurinn nefnir í
grein sinni sýna það svart á hvítu að
rafbílavæðingin hefur ekki nýst til að
draga úr innflutningi lífeldsneytisins
undanfarin ár.
ESB-túlkun á íslenskum lögum
Sérfræðingur Orkustofnunar vísar í
grein sinni í tilskipun ESB um að ríki
skuli ná 10% orkuhlutfalli endurnýjan-
legs eldsneytis í samgöngum árið 2020.
En þetta markmið hefur ekki verið leitt
í íslensk lög og hefur því ekkert gildi
hér, sem betur fer.
Það er raunar sérstakt áhyggjuefni
að starfsmenn opinberra stofnana skuli
vísa í tilskipanir og
reglugerðir ESB til
framsækinna skýringa á
íslenskum lögum og
reglum. Það er engu lík-
ara en þeir séu komnir
inn í sambandið í hug-
anum. Annað dæmi um
þetta birtist í nýlegri
túlkun Umhverfisstofn-
unar á reglugerð 960/
2016. Í reglugerðinni er
kveðið á um skyldu selj-
enda eldsneytis til að draga úr losun
gróðurhúsalofttegunda um 6% „eigi
síðar en 31. desember 2020.“ Í lok
desember 2019 tilkynnti UST að stofn-
unin telji að „eigi síðar en 31. desem-
ber 2020“ þýði í raun frá og með 1. jan-
úar 2020. Þvert á það sem stofnunin
hafði áður sagt.
Skýringarnar UST á því að 31. des-
ember 2020 þýði í raun 1. janúar 2020
voru þær að þannig væri þetta túlkað
hjá Evrópusambandinu! Þessi daga-
villa UST mun leiða til aukins innflutn-
ings lífeldsneytis á þessu ári frá því
sem ella hefði verið með tilheyrandi
auknum kostnaði fyrir ríkissjóð. Og
aftur teljast rafbílarnir ekki með.
Í ljós reynslunnar
Sjálfsagt var það ekki markmiðið
með reglugerð 960/2016 eða lögum nr.
40/2013 að valda milljarðatjóni fyrir
Ísland þótt við því hafi verið varað.
Menn sáu ekki endilega fyrir að rafbíl-
ar gætu náð fótfestu hér. En nú ættu
menn að hafa lært af reynslunni og
ekkert að vera því til fyrirstöðu að
breyta lögum á þann veg að óþarft
verði fyrir okkur, heimsmethafana í
framleiðslu endurnýjanlegrar orku, að
flytja inn dýra endurnýjanlega orku.
Útúrsnúningar
fela ekki tjónið
Eftir Sigríði
Ásthildi Andersen
Sigríður Á. Andersen
» Tölurnar sem sér-
fræðingurinn nefnir
sýna það svart á hvítu
að rafbílavæðingin hef-
ur ekki nýst til að draga
úr innflutningi lífelds-
neytis.
Höfundur er þingmaður.
Hér áður fyrr, og sérstaklega í forn-
sögum, fóru menn með snjallyrði á
ögurstundum, t.d. í bardaga eða við
höggstokkinn. Ortu þrælbundin ljóð
með innrími og alles, þegar mikið lá
við. „Upp skal á kjöl klífa,“ sagði
Þórir jökull og ekki mikið eftir það.
Nú er öldin önnur og þegar nú-
tíma Íslendingar vilja tjá sig á
áhrifamikinn hátt grípa þeir gjarna
til enskunnar og allir sjá að ekki
verður betur tjáð.
T.d. Þegar menn snúa aftur í rút-
ínu er upplagt að lýsa því þannig að
vera „back to normal“, það segir allt
sem segja þarf. Ekki að ræða það
meir. Eins ef viðskiptajöfur skyldi
vera spurður á viðkvæmum tímum
hvernig gengi, þá myndi hann trú-
lega segja yfirvegað og rólega að
það væri „business as usual“ og þá
væri ekki að sökum að spyrja, allt í
öruggum höndum og hægt að fara
heim og leggja sig.
Að síðustu nefni ég húsmóðurina,
bak við eldavélina með barnaskara
og litla hjálp. Spurð hvernig hún nái
þessu öllu segir hún með hógværu
brosi: „Ekkert mál, er svo vön að
múltitaska.“
Sunnlendingur
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12.
Aftur í gírinn
Fjölhæf Það er ekki öllum gefið að
geta gert margt í einu.