Morgunblaðið - 15.07.2020, Blaðsíða 12

FRÉTTASKÝRING
Veronika S. Magnúsdóttir
veronika@mbl.is
Dánaraðstoð er aðferð semlæknum á Íslandi hugnastekki,“ segir Ingrid Kuhl-man, formaður Lífsvirð-
ingar, félags um dánaraðstoð.
Þegar þingsályktunartillaga um
lögleiðingu dánaraðstoðar var lögð
fram á Alþingi árið 2018 barst fjöldi
umsagna, þar á meðal frá Lækna-
félagi Íslands, sem lagðist eindregið
gegn því að þingsályktunartillagan
yrði samþykkt.
Reynir Arngrímsson, formaður
Læknafélags Íslands, hefur sagt við-
horf félagsins vera lítið breytt frá því
umsögnin var send út, þar sem félag-
ið er aðili að Alþjóðafélagi lækna,
sem samþykkt hefur ályktun um að
dánaraðstoð sé siðlaus líkt og kom
fram í umsögn LÍ.
Valgerður Sigurðardóttir, yfir-
læknir á líknardeild Landspítalans,
telur mikilvægt að siðfræðilegra, lög-
fræðilegra og læknisfræðilegra
gagna sé aflað vegna málsins.
„Mín sýn á málinu er alveg skýr
og hefur komið fram áður í ræðu og
riti,“ segir Valgerður, í skriflegu
svari til Morgunblaðsins og vísar til
umsagnar sinnar til stjórnvalda, frá
mars 2019, vegna málsins en í henni
segir:
„Rök áhangenda fyrir lögleið-
ingu líknardráps eru gjarnan á þá
leið að með dánaraðstoð sé verið að
binda enda á langt dauðastríð eða
koma í veg fyrir kvalafullan dauð-
daga. Rannsóknir bæði frá BNA og
Hollandi sýna hins vegar að 2⁄3 hlutar
umsókna um líknardráp og/eða
sjálfsvíg með aðstoð læknis eru
vegna tilvistarlegrar þjáningar en
ekki líkamlegra einkenna.“
„Við vitum betur“
Ingrid segir Lífsvirðingu hafa
átt fund með siðanefnd Læknafélags
Íslands árið 2017 og var henni tjáð að
engar beiðnir um dánaraðstoð bær-
ust hér á landi.
„En við vitum betur, við vitum
til dæmis um einn í dag sem er að
reyna að komast til að þiggja aðstoð í
Sviss,“ segir hún.
Ingrid segir Íslendinga einungis
geta þegið aðstoðina í Sviss. Í Hol-
landi er hún heimil en krefst ríkis-
borgararéttar. „Að flytja á annan
stað gæti verið of mikið álag fyrir
einhvern sem er alvarlega veikur og
ætlar að nýta sér dánaraðstoð,“ segir
Ingrid og bætir við að í fáeinum ríkj-
um í Bandaríkjunum bjóðist dánar-
aðstoð.
„Það bjóðast þrjár leiðir. Í
fyrsta lagi Oregon-leiðin – þá fær
fólk lyfseðil sem læknir ávísar en
sjúklingurinn sækir sjálfur og tekur
blönduna þegar honum finnst tími til
kominn. Síðan svissneska leiðin, þar
sem læknirinn er ekki viðstaddur en
sá sem nýtir aðstoðina þarf sjálfur að
drekka blönduna eða fá í æð. Í Hol-
landi er sú aðferð notuð að læknir
gefur deyfandi sprautu. Þetta er að-
ferð sem læknum á Íslandi hugnast
ekki,“ segir Ingrid, þar sem læknar
þurfi þá sjálfir að aðstoða fólkið.
Friðhelgi lífs njóti verndar
Í umsögn Læknafélags Íslands,
sem út kom 1. mars 2018 í kjölfar
þingsályktunartillögu um dánar-
aðstoð, segir að lífið njóti sérstakrar
verndar á Íslandi. Vísað er til 1. máls-
liðar 1. greinar siðareglna LÍ, þar
sem segir: Læknum ber að virða
mannslíf og mannhelgi. Friðhelgi
lífsins endurspeglist í því og þung
viðurlög liggi við manndrápi.
Þá er í umsögninni bent á að
dánaraðstoð falli undir 213. grein
almennra hegningarlaga, þar sem
segir að hver sem svipti annan mann
lífi fyrir brýna beiðni hans skuli sæta
fangelsi allt að þremur árum.
Læknum hugnist
ekki dánaraðstoð
AFP
Dánaraðstoð Málefnið er umdeilt innan heilbrigðisgeirans á Íslandi.
12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. JÚLÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Breskstjórnvöldlýstu því
yfir í gær að kín-
verski fjarskipta-
risinn Huawei
myndi ekki lengur fá að taka
þátt í uppbyggingu 5G-nets
Bretlands, þrátt fyrir fyr-
irheit um annað sem gefin
voru í upphafi ársins. Þessi
stefnubreyting Breta er
einkum rakin til þess að að-
stæður allar hafi breyst í
heiminum frá því í janúar,
þar sem kórónuveirufarald-
urinn hefur meðal annars
aukið mjög á tortryggni milli
vestrænna lýðræðisríkja og
kínverskra stjórnvalda.
Þá verður ekki horft
framhjá því að bandarísk
stjórnvöld hafa hvatt vina-
þjóðir sínar mjög eindregið
til að lágmarka aðkomu Hua-
wei að uppbyggingu 5G-nets
í ríkjum sínum, en óttast er
að tengslin á milli fyrir-
tækisins og kínverskra
stjórnvalda séu allnáin. Þá er
horft til þess að kínversk lög
kveði á um að einkafyrirtæki
þar í landi þurfi að afhenda
ríkinu upplýsingar sé þess
óskað. Þetta hefur meðal
annars orðið til þess að
gagnrýnendur fyrirtækisins
óttast að aðkoma Huawei
gæti annars vegar leitt til
þess að stjórnvöld í Peking
fái aðgang að viðkvæmum
upplýsingum, og hins vegar
að Huawei gæti með litlum
fyrirvara tekið út fjarskipti á
Vesturlöndum ef það þætti
henta kínverskum stjórn-
völdum.
Forsvarsmenn bæði Hua-
wei og kínverskra stjórn-
valda segja þessar ásakanir
fráleitar og að það sem vaki
helst fyrir Bandaríkjastjórn
sé að bæta samkeppnisstöðu
bandarískra tæknirisa á
kostnað Huawei. Hvað sem
til er í því felast hagsmunir
Breta eftir útgönguna úr
Evrópusambandinu óneitan-
lega meira í því að eiga góð
samskipti við Bandaríkin,
ekki síst þar sem engin leið
er að segja til um hvernig
viðskiptasambandi Breta við
Evrópusambandið verður
háttað eftir næstu áramót og
ræður þar mikil óbilgirni
sambandsins, sem hefur
ákveðið að kenna Bretum og
öðrum þjóðum þá lexíu að út-
ganga úr sambandinu verði
ætíð dýrkeypt.
Loks hlýtur það að hafa
haft sín áhrif á ákvörðun
breskra stjórnvalda hvernig
framferði kínverskra stjórn-
valda í Hong Kong hefur
verið, auk þess sem þjóðar-
öryggislögin hörðu hafa teflt
almennum lýð-
réttindum íbúa
Hong Kong í
hættu og um leið
sett samskipti
Breta og Kín-
verja í mikið uppnám. Spurn-
ingin er hvaða frekari áhrif
Huawei-málið muni hafa á
þessi samskipti, en Kínverj-
ar hafa að undanförnu gerst
mjög kræfir þegar kemur að
því að refsa ríkjum, eins og
til dæmis Ástralíu, fyrir að
grípa til aðgerða sem falla
þeim ekki í geð.
Bretar eru þó langt í frá
eina vestræna ríkið sem
íhugar stöðu sína gagnvart
Huawei og kínverskum
stjórnvöldum þessa dagana.
Frakkar hafa til að mynda
samþykkt að takmarka að-
komu Huawei að 5G-neti sínu
og íhuga Ítalir að gera slíkt
hið sama. Þá hefur þýska
fyrirtækið Deutsche Tele-
kom orðið fyrir þrýstingi um
að draga úr samskiptum sín-
um við Huawei, en þýska
þingið íhugar herta löggjöf
um fjarskiptaöryggi. Lesa
má milli línanna að hún bein-
ist ekki síst gegn kínverska
fyrirtækinu.
Í síðustu viku leitaði
Morgunblaðið svara hjá ís-
lenskum ráðamönnum um
hvernig þeir litu stöðuna í
ljósi þessarar þróunar í ná-
grannaríkjum okkar. Þegar
þau svör loks bárust voru
þau loðin og báru þess merki
að stjórnvöld vilji hvorki
styggja Bandaríkjastjórn,
sem greinilega óttast aukin
ítök Kínverja hér á landi, né
tefla mikilvægum viðskipta-
hagsmunum við Kína í
hættu.
Í gær sagði utanríkisráð-
herra svo í samtali við mbl.is
að netöryggismál væru „al-
vöru öryggismál og þjóðarör-
yggi er eitthvað sem við eig-
um alltaf að hafa í forgangi.
Það er sömuleiðis þjóðar-
öryggismál fyrir Ísland að
geta áfram átt greið fjar-
skipti við bandalagsríki og
að þau líti á Ísland sem
öruggt fjarskiptaumhverfi.“
Þó að íslensk stjórnvöld
hafi hingað til viljað sigla á
milli skers og báru í þessu
máli er óvíst að það sé hægt
öllu lengur. Orð utanríkis-
ráðherra hlýtur að mega
skilja á þann veg að stjórn-
völd íhugi alvarlega hvort
hægt verði hér á landi að
byggja á tækjabúnaði frá
kínverska fjarskiptarisanum
eða hvort fara verði sömu
leið og öflugustu samstarfs-
þjóðir okkar í Atlantshafs-
bandalaginu hafa ákveðið að
fara.
Fylgja önnur ríki
í fótspor Breta?
Hvað gerir Ísland?}
Huawei úthýst
N
ýkomin er út bók sem ber
heitið „Undir yfirborðinu –
Norska laxeldisævintýrið.
Lærdómur fyrir Íslendinga?“
Bókin er skrifuð af norsku
sjávarútvegsblaðakonunni Kjersti Sandvik.
Þýðandi er Magnús Þór Hafsteinsson, fisk-
eldis- og fiskifræðingur, rithöfundur, rit-
stjóri og ritari þingflokks Flokks fólksins.
Full ástæða er til að vekja athygli á þessari
mikilvægu bók. Við lestur hennar vakna
ýmsar spurningar.
Hér á landi hefur laxeldi vaxið fiskur um
hrygg á undanförnum árum. Norskir fjár-
festar leiða þessa uppbyggingu enda nánast
alráðandi í flestum laxeldisfyrirtækjum hér
á landi í krafti yfirgnæfandi eignarhlutdeildar. Sömu
eldisaðferðum og tækni er beitt hér og í Noregi.
Eldislaxinn er af norsku kyni. Starfsemin fer fram í
opnum flotkvíum á Vestfjörðum og Austfjörðum.
Deilt er um hvort veita eigi eldisleyfi í Eyjafirði og
víðar.
Við í Flokki fólksins erum síður en svo andvíg lax-
eldi. Það er hins vegar ekki sama hvernig staðið er að
þessari atvinnuuppbyggingu. Við lestur bókarinnar
sem ég nefni hér hljóta að vakna spurningar um
hvort ekki hefði mátt haga málum öðruvísi. Hvers
vegna voru ekki settar reglur um að laxeldisfyrir-
tækin yrðu í meirihlutaeigu Íslendinga eins og er í
fiskveiðum? Af hverju hafa fjármálastofnanir og fjár-
festar hér á landi, s.s. lífeyrissjóðir, ekki
tekið ríkari þátt í að leggja fé í þessa grein
sem hefur skapað mikinn hagnað s.s. í
Noregi og Færeyjum?
Eldi í opnum kvíum hefur í för með sér
ýmsa vá sem ber að varast; strok á eldis-
laxi, laxalús og sjúkdóma. Við Íslendingar
verðum að gæta að því að vernda okkar
villtu laxfiskastofna. Virði lax- og silungs-
veiða er talið hlaupa á tæplega 200 millj-
örðum króna árlega. Þær nytjar skila mikl-
um tekjum inn í mörg sveitahéruð sem búa
við veiðihlunnindi.
Ég velti því fyrir mér hvort við hefðum
ekki átt að tryggja að laxeldið yrði í meiri-
hlutaeigu Íslendinga því miklu skiptir að
við ráðum för í nýtingu á okkar eigin auðlindum. Að
hagnaðurinn af því hríslist um okkar hagkerfi.
Hefðum við ekki átt að setja þær leikreglur að ekk-
ert laxeldi í sjó yrði leyft nema í lokuðum kvíum? Þar
hefði mátt hafa stjórn á mengun, laxalús og pestum.
Ísland hefði getað orðið í fararbroddi á heimsvísu í
slíku eldi og alið lax sem hefði markaðsforskot sem
vistvæn afurð. Þessa dagana er vinsælt að tala um
nýsköpun sem ráð í kreppu, en umræðan um það oft
loðin. Við hefðum með slíkum skilyrðum átt að geta
byggt upp mikilvæga nýsköpun í laxeldistækni í sjó,
en kannski erum við nú að glata slíku tækifæri.
Inga Sæland
Pistill
Hugleiðing um laxeldi
Höfundur er alþingismaður og formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Ólafur Helgi Sam-
úelsson, formað-
ur Félags öldr-
unarlækna, segir
að þegar umræða
um dánaraðstoð
fari fram þurfi að
ræða líknandi
meðferð sam-
hliða.
„Manni hefur fundist í ís-
lensku samfélagi, þegar mál sem
þessi eru til umræðu á þingi, að
almenna umræðu hafi skort.
Samhliða fer ekki fram umræða
um hvað líknandi meðferð eða
lífslokameðferð er og hvernig
hægt sé að gera hana þannig að
hún létti fólki þjáningar,“ segir
hann.
Ólafur segir að skýr munur sé
á líknandi meðferð og dánar-
aðstoð; tilgangurinn með líkn-
andi meðferð sé að lina þján-
ingar. Tilgangurinn með
dánaraðstoð sé hins vegar að
taka fólk af lífi.
Ólík líknandi
meðferð
MUNUR Á AÐFERÐUM
Ólafur Helgi
Samúelsson