Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.08.2020, Page 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23.8. 2020
Smiðjuvegi 4C | 200 Kópavogur | Sími 587 2202 | hagblikk@hagblikk.is | hagblikk.is
HAGBLIKK
Álþakrennur
& niðurföll
Þakrennurnar eru frá GRÖVIK VERK í Noregi
Þær eru einfaldar í uppsetningu
HAGBLIKK
Ryðga ekki
Brotna ekki
Litir á lager:
Svart, hvítt, ólitað, rautt
silfurgrátt og dökkgrátt
Það er svo merkilegt að fylgjast meðviðbrögðum okkar þegar kemur aðstjórnmálum. Sum mál sigla fram hjá
okkur, án þess að hreyfa við neinum, á með-
an önnur virðast hafa sérstakt lag á að
draga fram reiði og jafnvel ofsa. En hver
ætli línan sé? Af hverju getum við stundum
haldið áfram að drekka morgunkaffið og af
hverju þurfum við stundum að kasta öllu frá
okkur, hætta að nota inniröddina og láta alla
vita að nú sé nóg komið?
Ég gæti trúað að það snerist að mestu um
tvennt. Annars vegar hvar við stöndum í
pólitík. Við erum svo miklu líklegri til að
verða reið við fólk sem við erum ekki sam-
mála um grundvallarlífsskoðanir. Fólk sem
við myndum aldrei kjósa á ekkert inni hjá
okkur.
Hitt er hvort við tengjum við atburðina.
Hvort þeir séu til í reynsluheimi okkar og
hvort við gætum mögulega séð okkur í að-
stæðum á borð við þessar.
Þegar Braggamálið fræga kom upp þá
vakti það engin sérstök viðbrögð að fram-
kvæmdin hafði farið meira en helming fram
yfir upprunalega áætlun. Við kipptum okkur
ekkert svo mikið upp við að svo virtist sem
á borgarbúa myndu falla um 250 milljónir
króna. Svona bara gerist.
En þegar við fréttum að stráin fyrir fram-
an hefðu kostað hátt í milljón, þá fyrst varð
allt brjálað. Það var meira en við réðum við.
Einhver bjánaleg strá sem hægt er að finna
um allt og helst þar sem þau eiga ekki að
vera! Nú er nóg komið.
Á sama hátt man ég eftir, úr árdögum
blaðamennsku minnar, fréttum um útlán rík-
isbankanna sem voru algjörlega galin. Pen-
ingar sem fóru í verkefni sem öllum mætti
vera ljóst að myndu aldrei skila sér til baka.
Mikið tap bankanna og slæmur rekstur. All-
ir rólegir. En þegar kom að því að skipta
um bíla þá varð allt brjálað. Það sama gerð-
ist í hvert sinn sem keyptur var nýr bíll fyr-
ir ráðherra.
Nýjasta dæmið er Þórdís Kolbrún ferða-
málaráðherra. Hún hitti vinkonur sínar í síð-
ustu viku og fór út að borða með þeim. Það
eru meira að segja til myndir af þeim saman
og einmitt þessar myndir hafa kallað fram
mikla reiði hjá mörgum sem ætla bara alls
ekki að sætta sig við þetta. Hér höfum við
ráðherra sem tók þátt í að leggja á okkur
reglur um tveggja metra fjarlægð og svo
virðist hún bara ekki fara eftir þeim sjálf.
Það er að minnsta kosti til mynd af henni
með vinkonum sínum og þar eru klárlega
ekki tveir metrar á milli.
Hún hefur reyndar beðist afsökunar en
það er ekki nóg.
Ekki fyrir suma.
Þeir vilja að hún
segi af sér eða eitt-
hvað þaðan af
verra. Sem mér
finnst ekki sér-
staklega góð hug-
mynd.
Ég er sannfærður
um að flestir stjórnmálamenn, ef ekki allir,
hafa gert miklu meiri og verri mistök en
þessi. Mistök sem hafa jafnvel kostað miklu
meiri peninga og jafnvel raunverulega ógnað
heilsu okkar og lífsviðurværi. Við höfum
bara ekki tekið eftir þeim af því á staðnum
var enginn sem fannst svo gaman að hann
bara varð að taka mynd af þeim.
Staðreyndin er nefnilega sú að við gerum
öll mistök. Það hefur aldrei leikið nokkur
vafi á því, enda er það hluti af mannlegu
eðli. Og ég verð að segja, að því meira sem
ég hugsa um það, þá held ég að ég vilji frek-
ar stjórnmálamenn sem eru mannlegir og
gera mistök en einhvers konar ofurmenni
sem alltaf vita allt best og misstíga sig aldr-
ei. Ég á að minnsta kosti betra með að
tengja við fólk sem sýnir af sér mannlega
hegðun.
’Einhver bjánalegstrá sem hægt er aðfinna um allt og helstþar sem þau eiga ekki
að vera! Nú er nóg
komið.
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is
Stráin, bíllinn og myndin
Hertar sóttvarnaaðgerðir álandamærunum sem tókugildi í vikunni voru von-
brigði fyrir alla. Fjölgun Covid-
smita, bæði innanlands, á landamær-
unum og í löndunum í kringum okk-
ur, þótti hins vegar gefa tilefni til að
grípa hratt til afgerandi varna.
Vandasamt og jafnvel ómögulegt
er að kveða upp stóra dóma um rétt-
ar eða rangar ákvarðanir í þessu
ferli öllu, slík er óvissan um svo
margt. Sumt verður líklega alltaf
óljóst og aldrei hægt að fullyrða um,
ekki einu sinni eftir á. Við munum til
dæmis aldrei geta
sagt með vissu
hvað hefði gerst
ef einhverjar aðr-
ar ákvarðanir
hefðu verið tekn-
ar.
Markmið okkar
getur aðeins verið
að taka ákvarð-
anir í ljósi bestu
upplýsinga hverju
sinni. Á sama tíma þurfum við að
sætta okkur við að þær verða aldrei
fullkomnar. Ég tek undir þau orð
Bjarna Benediktssonar í Kastljósi í
vikunni, að það er líkt því að við
séum að skjóta úr boga á mark sem
er langt í burtu, en smám saman
færist markið nær þannig að lík-
urnar aukast á að við hittum á hár-
réttar ákvarðanir.
Snögg áhrif
Daginn eftir að aðgerðirnar tóku
gildi áttu tæplega þrjú þúsund far-
þegar bókað flug til landsins. Aðeins
þriðjungur þeirra kom. Tveir af
hverjum þremur hættu við ferðina.
Áhrifin á ferðaþjónustu voru því
snögg og afgerandi. Óhætt virðist að
slá því föstu að mjög fáir ferðamenn
komi til landsins við núverandi að-
stæður.
En hvers vegna skiptir þetta svo
miklu máli?
Mikilvægi gjaldeyristekna
Gjaldeyristekjur eru lífsnauðsyn-
legar þjóð sem framleiðir sjálf að-
eins lítinn hluta þess varnings sem
hún lítur á sem sjálfsagðan og jafn-
vel nauðsynlegan í sínu daglega lífi.
Einhvern tímann hefði ekki þurft að
minna fiskveiðiþjóðina á þetta, en í
dag er eins og þetta hafi sokkið neð-
ar í þjóðarvitundina en áður. Með
uppgangi annarra gjaldeyrisskap-
andi útflutningsgreina en sjávar-
útvegs hefur áherslan á gjaldeyris-
tekjur í þjóðmálaumræðunni
minnkað. Einu sinni voru aflabrögð
og markaðsverð sjávarafurða á með-
al helstu tíðinda í fjölmiðlum. Þetta
er liðin tíð, en það er góð ástæða fyr-
ir því að það var einu sinni þannig.
Hugsum okkur tvo einstaklinga.
Annar er Íslendingur en hinn er er-
lendur ferðamaður. Hugsum okkur
að þeir verji saman einum degi á Ís-
landi þar sem báðir eyða 100 þúsund
krónum í nákvæmlega sömu hlutina.
Það er staðreynd að útgjöld erlenda
ferðamannsins vega þyngra fyrir
hagkerfið en útgjöld Íslendingsins.
(Þess vegna er áhugavert að sjá þau
lögð að jöfnu í opinberri umræðu.)
Ástæðan er sú að útgjöld erlenda
ferðamannsins eru gjaldeyristekjur;
nýir peningar sem hefðu annars ekki
komið inn í hagkerfið.
Gjaldeyristekjurnar eru grund-
völlur þess að við getum keypt vörur
og þjónustu frá útlöndum. Vægi
ferðaþjónustu í bættum lífsgæðum
undanfarinna ára og sterkri stöðu
þjóðarbúsins er umtalsvert. Með
einhverjum skekkjumörkum stend-
ur ferðaþjónustan undir um það bil
einum þriðja af innkaupum okkar Ís-
lendinga á vörum og þjónustu frá út-
löndum. Við getum rétt ímyndað
okkur áhrif þess ef þessi uppspretta
dýrmætra gjaldeyristekna hverfur
um lengri tíma.
Það sem gerist iðulega þegar
gjaldeyristekjur minnka er að gengi
krónunnar gefur eftir, sem þýðir að
aðföng og vörur frá útlöndum hækka
í verði og við þurf-
um að ráðstafa
stærri hluta okkar
tekna til að kaupa
þær. Í sem einföld-
ustu máli þýðir
það lakari lífskjör.
Þess vegna segi
ég hiklaust að
ferðaþjónustan er
ekki „þröngir
hagsmunir“ held-
ur vegur hún þungt fyrir hagsmuni
allra Íslendinga.
Næstu skref
Í minnisblaði sem ég lagði fyrir
ríkisstjórnina síðastliðinn þriðjudag
er því sjónarmiði haldið til haga að
æskilegt væri að vinna ítarlegri
efnahagsgreiningu á sóttvarnaað-
gerðum og leggja heildstætt mat á
þjóðhagslegan kostnað og ávinning
af misjafnlega ströngum sótt-
vörnum, annars vegar á landamær-
unum og hins vegar innanlands. Í
því sambandi væri líka æskilegt, eft-
ir því sem hægt er, að huga að sam-
spilinu þarna á milli, þ.e.a.s. hve
mikið hertar sóttvarnir á landamær-
unum draga úr líkum á að grípa
þurfi til harðra aðgerða innanlands.
Við munum aldrei fá fullkomin svör
við þessu en við ættum þó að geta
dýpkað greininguna.
Í minnisblaði mínu er líka vakin
athygli á þeim hagsmunum sem fel-
ast í því að fyrir liggi hvenær að-
gerðir á landamærunum verði end-
urmetnar og hvaða viðmið verði
stuðst við til að meta hvort óhætt
þyki að slaka á þeim eða ekki.
Föst tök á faraldrinum inn-
anlands eru forgangsatriði
Ekkert af því sem hér er sagt má
mistúlka á þann veg að ferðaþjón-
ustan skipti meira máli en að hafa
góð og örugg tök á faraldrinum hér
innanlands. Hið síðarnefnda er auð-
vitað forgangsatriði. Það er miklu
dýrara að loka allri starfsemi hér
heima (fyrirtækjum, skólum, menn-
ingarstarfsemi o.s.frv.) en að loka
ferðaþjónustunni, að ekki sé minnst
á heilsufarsþáttinn.
En það hefur ekki verið sýnt fram
á að valið til lengri tíma standi að-
eins um þessa tvo kosti og enga aðra.
Verkefni okkar er að halda áfram að
meta kostina í stöðunni, „færa mark-
ið nær“ ef svo mætti segja til að við
getum betur hitt í mark og verið eins
viss og við getum verið um að hafa
fundið jafnvægið sem hámarkar hag
okkar, lífskjör og heilsu.
Alvarleg staða
Úr ólíkum
áttum
Þórdís Kolbrún R.
Gylfadóttir
thordiskolbrun@anr.is
’Gjaldeyristekjur erulífsnauðsynlegar þjóð sem framleiðir sjálfaðeins lítinn hluta þess
varnings sem hún lítur
á sem sjálfsagðan og
jafnvel nauðsynlegan
í sínu daglega lífi.