Morgunblaðið - 20.10.2020, Side 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. OKTÓBER 2020
STOFNAÐ 1956
Mark30 plus
skrifstofustóll
7.418 kr. án arma
5.706 kr. með örmum
TILBOÐ
% afsláttur
6
7
0
Verð
Verð
3
Mjúk hjól
Hæðarstilling á baki
Armar hæða- og
dýptarstillanlegir,
fæst með og án arma
Pumpa í baki, stillir
stuðning við mjóhrygg
Hallastilling á baki
Hæðarstilling setu og baks
Samhæfð stilling setu
og baks fylgir hreyfingu
notandans
Dýptarstilling á setu
Hægt að stilla stífleika setu
og baks eftir þyngd notanda
Bæjarlind 8-10
201 Kópavogur
sími 510 7300
www.ag.is
ag@ag.is
Einnig til í bláu
Árið 1861 var fyrsta
frumvarpið um síma
flutt á Alþingi af sr.
Arnljóti Ólafssyni. Það
var um heimild til að
leggja sæsíma til Ís-
lands og starfrækja
hann í 90 ár. Frum-
varpið var samþykkt
en ekki staðfest af kon-
ungi. Íslendingar urðu
að bíða í marga áratugi
eða í 45 ár.
Árið 1904 fer ráðherra, Hannes
Hafstein, utan til að vinna að fram-
gangi málsins. Samningar náðust um
lagningu ritsímans til Íslands og
skyldi henni lokið eigi síðar en 1. okt.
1906. Einkaleyfi á lagningunni fékk
„Hið mikla norræna fréttaþráð-
arfélag“ og gilti leyfið í tuttugu ár.
Félagið skyldi fá allar tekjur af sím-
anum á meðan samningar voru í
gildi. Auk þess skyldi greiða 35. þús.
kr. úr landssjóði og 54 þús. kr. úr rík-
issjóði þennan tíma. Sæsíminn skyldi
lagður um Hjaltland til Þórshafnar í
Færeyjum og þaðan til Seyðisfjarðar
eða Reyðarfjarðar. Síðan landlína til
Reykjavíkur.
Mikil mótmæli
Hannes ráðherra hafði skrifað
undir samninginn án umboðs frá Al-
þingi og reis upp mikil andstaða gegn
samningnum. Bændur um allt land
lýstu yfir andstöðu við hann. Sunn-
lenskir bændur riðu hundruðum
saman til Reykjavíkur til fundar um
ritsímamálið. Utanbæjarmenn einir
höfðu rétt til að greiða atkvæði á
þeim fundi. Tillagan var á þá leið að
skora á Alþingi að afstýra þeim
stjórnarfarslega voða
sem sjálfstjórn hinnar
íslensku þjóðar stæði af
því að forsætisráðherra
Dana undirskrifaði
skipunarbréf Íslands-
ráðherra. Einnig skor-
aði bændafundurinn á
Alþingi að hafna alger-
lega ritsímasamn-
ingnum og jafnframt
skoraði fundurinn á
þing og stjórn að skoða
tilboð um loftskeyta-
samband milli Íslands
og útlanda og innan lands.
Ritsímafrumvarpið samþykkt
Þrátt fyrir kröftug mótmæli var
frumvarpið samþykkt 21. ágúst 1905.
Ritsímann skyldi leggja til landsins á
Austfirði og svo þaðan til Reykjavík-
ur. Vorið 1905 kom Olav Forberg
símaverkfræðingur til Íslands og
ferðaðist um Austur- og Norðurland,
ásamt fylgdarmönnum, til að kanna
hvar línulögn yrði sett og til að gera
fjárhagsáætlun.
Sæsíminn kemur
á land á Seyðisfirði
Sæsímastrengur, 534 sjómílna
langur, var lagður til Seyðisfjarðar
um Hjaltland og Færeyjar. Hann var
tengdur við símstöðina á Seyðisfirði
24. ágúst 1906. Sama dag sendi for-
maður Hins mikla norræna frétta-
þráðarfélags fyrsta skeytið um að
lagningu væri lokið. Hannes Hafstein
ráðherra lagði af stað til Seyðis-
fjarðar með varðskipinu Valnum til
að vera viðstaddur opnunina. Val-
urinn lenti í hrakningum á leiðinni og
kom ráðherrann ekki til Seyðis-
fjarðar fyrr en tveimur dögum síðar
eða 26. ágúst.
Skeyti bæjarfógetans
Það kom því í hlut Jóhannesar Jó-
hannessonar, bæjarfógeta á Seyðis-
firði, sem samt beið til kl. 18.00 25.
ágúst, að senda svohljóðandi skeyti:
„Með því að hans excellence Íslands
ráðherra hefur ekki getað verið hér
viðstaddur, hefi ég samkvæmt heim-
ild frá honum, þann heiður að til-
kynna yðar hátign lotningarfyllst að
sæsíminn til Íslands er fullbúinn.“
(Öldin okkar 1950:51.)
Skeyti konungs
Skeytið barst ekki konungi fyrr en
næsta dag og sendi hann þá svohljóð-
andi skeyti til baka: „Það gleður mig
að frétta að hraðskeyta-sambandið
við Ísland er komið á með því að sæ-
síminn til Seyðisfjarðar er tekinn til
starfa, og sendi ég nú þegar hina
hjartanlegustu kveðju mína og heit-
ustu hamingjuóskir, sannfærður um
hina miklu víðtæku þýðingu, er sam-
band þetta mun hafa fyrir framfarir
Íslands eftirleiðis til heilla og ham-
ingju fyrir oss alla.“ (Öldin okkar
1950: 51-52.)
P.s. Skrifað var á þeim tíma að nú-
tíminn hefði komið til Íslands með
sæsímanum til Seyðisfjarðar 1906.
Kom nútíminn til Íslands með
sæsímanum til Seyðisfjarðar?
Eftir Þorvald
Jóhannsson
Þorvaldur Jóhannsson
» Sunnlenskir bændur
riðu hundruðum
saman til Reykjavíkur.
Utanbæjarmenn einir
höfðu rétt til að greiða
atkvæði.
Höfundur er fv. bæjarstjóri, nú eldri
borgari, á Seyðisfirði.
brattahlid10@simnet.is
Þessi misserin eru þeir vitanlega
margir sem draga mjög úr búðar-
ferðum í þeirri von að covid-veiran
læsi ekki klónum í þá. Kaupmenn,
sem vilja ekki verða með öllu af við-
skiptum, hafa þá farið að bjóða upp á
„heimsendingu“ á varningi. Menn
geti pantað gegnum síma eða tölvu
og fengið vörurnar sendar „heim“.
Þetta boð hafa margir þegið, en
merkilega oft með þeim sama
árangri að varan er alls ekki send
heim, heldur á næsta pósthús. Veit
ég vel að sending er dýrari ef póst-
urinn fer með hana heim að dyrum,
en það er aukaatriði hér. Ef auglýst
er heimsending þá á hún að ná heim.
„Heimsending“, sem ekki nær
lengra en á pósthúsið, hlýtur að vera
ætluð þeim viðskiptavinum sem
taldir eru eiga heima á pósthúsinu.
Heimsendur viðskiptavinur
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12.
Heimsending er ekki á pósthús
Morgunblaðið/Rósa Braga
Ofangreint er til-
vísun í frægt lag um
sægarpana frá Suð-
urnesjum. Það er rétt
að á Suðurnesjum býr
harðduglegt fólk sem
hefur mætt hverri
áskoruninni á fætur
annarri með æðruleysi,
ákveðni og lausnamið-
aðri nálgun.
Síðan 2006 hefur
hvert áfallið á fætur
öðru dunið á Suðurnesjum. Það ár
hvarf varnarliðið af landi brott og í
kjölfarið misstu margir íbúar Suð-
urnesja vinnuna. Árið 2008 skall svo
hrunið á með öllum sínum eyðingar-
mætti, sem m.a. felldi Sparisjóð
Keflavíkur sem var einn öflugasti
sparisjóður landsins og öflugur bak-
hjarl svæðisins. Árið 2010 rambaði
Reykjanesbær á barmi gjaldþrots
eftir ævintýralega fjármálastjórnun
Árna Sigfússonar og Sjálfstæðis-
flokksins sem seldi allar eigur bæj-
arins sem hönd var festandi á á valda-
tíma sínum. Var fjárhagsstaða
bæjarins svo erfið að bæjarfélaginu
var í raun stjórnað af eftirlitsnefnd
með fjármálum sveitarfélaga í nokk-
ur ár á eftir.
Þungt var höggið fyrir Suðurnesin
þegar flugfélagið WOW varð gjald-
þrota og enn þyngra varð og er högg-
ið fyrir sama svæði vegna yfir-
standandi Covid-19-faraldurs. Til
viðbótar þessu hafa hugmyndir um
stóriðjuver á svæðinu, verkefni sem
hafa lofað góðu, t.d. álver í Helguvík
eða kísilverksmiðja, orðið að engu og
óvíst um framhald þessara verkefna.
Engar skurðaðgerðir hafa verið
framkvæmdar á Heilbrigðisstofnun
Suðurnesja (HSS) í hátt í 15 ár, þrátt
fyrir að sett hafi verið upp ein full-
komnasta skurðstofa landsins á
stofnuninni. Nú hefur sú skurðstofa
verið lögð niður. Mikið var dregið úr
fæðingarþjónustu HSS árið 2010.
Mikill skortur er á hjúkrunarrýmum
á Suðurnesjum, m.a. var gamalt
hjúkrunarheimili lagt niður í Garði
árið 2011.
Höggin hafa dunið á íbúum Suður-
nesja og mætti halda að afleiðing-
arnar væru skelfilegar, draugabæir
og vonleysi. Nei, þrátt fyrir allt sem
að ofan er nefnt hafa íbúar Suður-
nesja sýnt hvað í þeim býr og mætt
hverri áskoruninni á fætur annarri
með æðruleysi, ákveðni og lausnum.
Þessi áföll hafa ekki leitt til fólks-
fækkunar á Suðurnesjum, heldur
þvert á móti hefur íbúum svæðisins
fjölgað úr 17.900 árið 2006 í 27.900 ár-
ið 2019! Fólk og fyrirtæki á Suður-
nesjum voru öflug í að þróa mögu-
leika í vaxandi ferðaþjónustu og í
raun lögðu þessir aðilar grunninn að
ævintýralegri þróun í ferðaþjónust-
unni, frá hruni fram að Covid-
faraldrinum. Fyrirtæki tengd flug-
starfsemi hafa blómstrað sem og Bláa
lónið. Útgerðir, sérstaklega í Grinda-
vík, hafa líka lagt sitt á vogarskál-
arnar og þar eru mjög öflug útgerð-
arfyrirtæki. Allt þetta
gerðu íbúar á svæðinu
án mikillar aðkomu eða
afskipta hins opinbera,
sem hefur talið nóg að
styðja við uppbyggingu
á Keflavíkurflugvelli.
Vegna alls þessa
mætti búast við að hið
opinbera myndi gera allt
sem í sínu valdi stæði til
að auka opinbera fjár-
festingu og styrkja sínar
stofnanir á svæðinu. Því
miður hefur það ekki
orðið raunin, heldur þvert á móti, sbr.
hve mikið hefur verið dregið úr þjón-
ustu HSS. Hið opinbera getur gert
svo margt til að styrkja þjónustu við
vaxandi íbúafjölda á Suðurnesjum.
Það getur gripið til eftirfarandi að-
gerða:
1. Sett á stofn nýja heilsugæslustöð
í Suðurnesjabæ, en það sveitarfélag
er eina bæjarfélagið á landinu sem
hefur ekki heilsugæslu eða heilsu-
gæslusel. Íbúar þess eru um 3.500 og
þurfa að sækja alla heilsugæsluþjón-
ustu til Reykjanesbæjar.
2. Eflt þjónustu heilsugæslu í
Reykjanesbæ og byggt viðbyggingu
við heilsugæsluna eða byggt nýja.
Eins ótrúlegt og það kann að hljóma,
þá nota um 30% íbúa svæðisins
Læknavaktina í Reykjavík í stað þess
að fá þá þjónustu í heimabyggð.
3. Byggt nýtt hjúkrunarheimili í
Suðurnesjabæ og þar með aukið
framboð á hjúkrunarrýmum.
4. Aukið framboð á framhaldsskóla-
menntun á Suðurnesjum. Á öllu
svæðinu er einn fjölbrautaskóli, Fjöl-
brautaskóli Suðurnesja í Keflavík.
Hægt væri að auka námsframboð við
skólann og styrkja hann og efla eða
byggja upp nýjan framhaldsskóla á
svæðinu. Það eru mörg tækifæri til að
efla nám á Suðurnesjum.
5. Eflt háskólanám í náinni sam-
vinnu við Keili-Háskólabrú.
Ofangreindar aðgerðir munu auka
veltu og umsvif á Suðurnesjum. Þær
munu einnig kalla á fólk til starfa og
hækka menntunarstig í samfélaginu.
Þessar aðgerðir munu hafa góð áhrif
á samfélagið á Suðurnesjum um leið
og þær munu auka velmegun, velsæld
og samheldni í samfélaginu.
Ég hef lýst þeim áskorunum sem
íbúar Suðurnesja standa frammi fyr-
ir. Hið opinbera getur gert svo margt
til að bæta stöðuna. Til þess þarf
áþreifanlegan vilja. Á góðviðrisdögum
segja ráðamenn margt. Orð eru ódýr
en enn verra er aðgerðaleysi.
Fast þeir
sóttu sjóinn …
Eftir Gunnar Alex-
ander Ólafsson
Gunnar Alexander
Ólafsson
» Áföllin hafa ekki leitt
til fólksfækkunar
á Suðurnesjum, heldur
þvert á móti hefur
íbúum svæðisins fjölgað
úr 17.900 árið 2006 í
27.900 árið 2019!
Höfundur er heilsuhagfræðingur.
gunnaralexander1212@gmail.com