Lögmannablaðið - 2019, Blaðsíða 34

34 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 04/19
ER FJÖLDI DÓMA MDE
Í MÁLUM GEGN ÍSLANDI
ÁHYGGJUEFNI?
Til þess að ræða þetta stóðu Lögmannafélag Íslands og
Dómarafélag Íslands fyrir hádegisverðarfundi um efnið
þann 13. nóvember sl. Fanney Birna Jónsdóttir lögfræðingur
og blaðamaður stýrði fundinum og Reimar Pétursson
lögmaður og Kjartan Bjarni Björgvinsson héraðsdómari
voru með framsöguerindi.
Hlutverk Mannréttindadómstólsins
Reimar Pétursson tók fyrstur til máls og sagði vernd
mannréttinda í nútímasamfélagi oft vera vandasama og ekki
síst fyrir dómstóla. Hlutverk dómstóla sé að gæta þess að ekki
sé gengið um of á rétt einstaklingsins í þágu heildarinnar.
Niðurstaðan um hvað séu mannréttindi ræðst af vísireglum
sem mæla fyrir um að gæta skuli réttlætis við meðferð
mála og að frelsi einstaklingsins sé ekki heft umfram það
sem nauðsyn krefur í lýðræðislegu samfélagi. Oft er deilt
um hvernig eigi að beita þessum matskenndu vísireglum
en Mannréttindadómstóllinn hefur það hlutverk að skýra
reglurnar og eiga lokaorðið. Störf MDE séu mikilvæg
og brýn en þrátt fyrir það er vinsælt í okkar samfélagi
að gagnrýna dómstólinn og tala hann niður. Gagnrýnin
beinist þá fyrst og fremst að því þegar áherslubreytingar
og leiðréttingar eiga sér stað hjá dómstólnum. Breytingar
og leiðréttingar eru hins vegar fullkomlega eðlilegar að
mati Reimars og hluti af eðli dómsstarfsins.
Verkaskipting milli löggjafans og dómsvaldsins
Reimar sagði að áður fyrr hafi verið lagt til grundvallar
að íslensk lög tryggi þau réttindi sem koma fram í
Mannréttindasáttmálanum. Slík viðhorf eigi hins vegar
ekki við í dag. Íslensk löggjöf sé flókin og umfangsmikil
og engin trygging fyrir því að hún samrýmist MDE í öllum
tilvikum. Þessi viðhorf lifi þó mögulega að vissu leyti enn.
Til séu dæmi þar sem íslenskir dómstólar virðast nánast
gagnálykta frá settum lögum á þann veg að hafi löggjafinn
ekki mælt fyrir um tilskilin mannréttindi í lagatexta að þá
séu þau ekki til. Þetta sé óheppilegt og geti leitt til þess að
mannréttindi séu kerfisbundið skilgreind ríkinu í hag og
einstaklingnum í óhag, sem geti svo aftur leitt af sér mikinn
fjölda kvartana til MDE. Sé stuðst við þetta verði afleiðingin
sú að löggjafinn skilgreini mannréttindi en ekki dómstólar.
Reimar sagði þessa sýn um hlutverk dómsvaldsins óhóflega
þrönga. Í nútímasamfélagi sé það óraunhæft að ætla
löggjafanum að skilgreina þetta í öllum tilvikum. Það muni
alltaf koma upp deilumál um hvernig eigi að skilgreina
mannréttindi. Löggjafinn eigi ekki að skera úr slíkum
deilumálum heldur dómsvaldið. Dómstólar geta ekki vísað
deilumálum til löggjafans, heldur verða þeir að skera úr.
Að öðrum kosti verður mannréttindavernd síður raunhæf.
DÓMAR MANNRÉTTINDADÓMSTÓLS EVRÓPU
GEGN ÍSLANDI HAFA VERIÐ Í SVIÐSLJÓSINU
OG UNDANFARIN MISSERI HEFUR ÞAÐ VAKIÐ
ATHYGLI HVERSU MARGAR KÆRUR BERAST
FRÁ ÍSLANDI ENDA ER NÚ SVO KOMIÐ AÐ
DÓMSTÓLNUM MUN BERAST FLEIRI KÆRUR
FRÁ ÍSLANDI Í ÁR EN FRÁ ÖLLUM HINUM
NORÐURLÖNDUNUM