Tölvumál - 01.01.2016, Side 13

13
Áframhaldandi prófanir á Eyra eru fyrirhugaðar nú í haust á fleiri
tungumálum. Ennfremur vinnur hópurinn að frekari þróun á
talgreiningu fyrir íslensku.
SKÝRINGAR OG HEIMILDIR
[1] Málföng (e. language resources) eru gögn sem notuð eru til að
hanna og smíða máltæknilausnir eins og stafsetningar og
málfræðileiðréttingu, talgervil, sjálfvirka þýðingu, og talgreini. Til
málfanga teljast t.d. textasöfn (e. text corpora), framburðarlyklar (e.
lexicon), talupptökur (e. speech recordings), orðabækur og
beygingarlýsingar.
[2] http://googlemobile.blogspot.co.uk/2011/09/introducing voice­
actions forandroid. Html
[3] http://googleresearch.blogspot.co.uk/2015/09/crowdsourcing­
textto speech voicefor. html
[4] http://www.ethnologue.com/statistics/size
Heimsmynd okkar mótast að miklu leyti í gegnum miðla ýmiss konar.
Við horfum á fréttir, lesum greinar, skoðum myndir, hlustum á útvarp
o.s.frv. Nú er svo komið að við getum auk þess mikið til ráðið því
hvenær, hvar og hvernig við viðum að okkur upplýsingum. Með tilkomu
netsins og fjölbreyttrar tækni þurfum við ekki að treysta á að ná
fréttatímanum klukkan sjö eða stilla okkur inn á uppáhaldsþáttinn okkar,
ná dagblaði gærdagsins og þar fram eftir götunum. Við einfaldlega
sækjum okkur efni þegar við viljum og höfum til þess talsvert svigrúm.
Auk þess hafa möguleikar almennings til að útbúa sitt eigið efni og
miðla því aukist gríðarlega. Texti, hljóð og mynd eru þó enn uppistaðan
í þessari miðlun og því er miðlalæsi lykilhæfni sem einstaklingar þurfa að
búa yfir til að geta tekið fullan þátt í lýðræðislegu samfélagi.
HVAÐ ER MIÐLALÆSI?
Miðlalæsi snýst um að skilja hlutverk fjölmiðla og annarra miðla í
samfélaginu. Einnig snýst það um að geta fundið, greint og skoðað
upplýsingar á gagnrýninn hátt. Síðast en ekki síst þarf einstaklingurinn
að kunna að tjá sig og búa til efni fyrir ólíka miðla. Í fyrstu tengdist
miðlalæsi einkum fjölmiðlum en snýst nú einnig um stafræna miðlun. Í
dag fer stór hluti af umræðum og umfjöllun í gegnum fjölbreytta miðla.
Samfélagsmiðlar eru notaðir til að eiga samskipti bæði persónulega og
opinberlega og fjölmiðlar nota netið, sjónvarp, prentmiðla og útvarp til
að koma sínum skilaboðum á framfæri. Miðlalæsi þýðir að einstaklingur
öðlast bæði hæfni og getu til að láta rödd sína heyrast og til að taka
upplýstar ákvarðanir. Einnig er það forsenda þess að geta iðkað réttindi
og skyldur í lýðræðislegu samfélagi. Miðlalæsi er auk þess mikilvæg
forvörn til að sporna gegn uppgangi öfgastefna hvers konar.
VIÐ VILJUM EKKI BARA ÖRYGGI
Miðlar ýmiss konar og netið eru orðnar hversdagslegar nauðsynjar sem
fólk þarf að hafa aðgang að til að geta stundað nám, félagslíf og til að geta
tekið fullan þátt í samfélaginu. Hvernig pöntum við t.d. flugmiða? Hvernig
er þjónustu banka háttað? Hvernig starfa fjölmiðlar? Hvernig fyllum við út
skoðanakannanir? Hvernig sækjum við um skólavist? Svona mætti lengi
telja. Því er ekki nóg að ætla sér einungis að vernda börn og unglinga fyrir
skaðlegu efni, t.d. á netinu. Við þurfum að stuðla að miðlalæsi barna og
unglinga svo þau fái tækifæri til að vaxa og dafna sem virkir borgarar í
nútíma lýðræðissamfélagi. Við þurfum að kenna þeim að nota miðla á
ábyrgan hátt en einnig er mikilvægt að styðja við frumkvæði og sköpun
þannig þau geti nýtt sér hina ýmsu miðla í eigin þágu. Þannig sköpum við
smám saman betra miðlaumhverfi sem gagnast aftur við að stuðla að
betra neti og betri upplifun af notkun þess.
HVAÐ GETA „RISAEÐLURNAR” GERT?
Oft heyrist fullorðna fólkið hvá yfir því að börn séu svo miklir
tæknisnillingar, þau bara kunni þetta allt saman miklu betur en fullorðna
fólkið! En tæknileg færni er ekki það sama og heilbrigð skynsemi. Hana
skortir í öll öppin, stýrikerfin og hvað þetta allt nú er. Þar koma foreldrar
og aðrir uppalendur til sögunnar. Þeir sem eldri eru og sjóaðri geta
miðlað þekkingu á samskiptum og gagnrýnni hugsun. Einnig er það
hlutverk foreldra að setja mörk í uppeldinu og ekki síður að kenna
börnum að setja sjálfum sér mörk. Það er ekki síður mikilvægt þegar
kemur að miðlanotkun og miðlalæsi.
MIÐLAMENNT OG MIÐLALÆSI Í
AÐALNÁMSKRÁ
Læsi er einn af grunnþáttum menntunar á öllum skólastigum og hluti af
aðalnámskrá íslenskra grunnskóla. Þar er miðlalæsi talið með en læsi í
víðum skilningi vísar til þess að nemendur nái tökum á ýmsum táknkerfum
og miðlum á meðan hefðbundið læsi tengist kunnáttu og færni sem fólk
þarf til að geta fært hugsun sína í ritað orð og skilið prentaðan texta. Þeir
fjölbreyttu tjáningarmiðlar sem standa fólki til boða í dag gegna mikilvægu
hlutverki þegar kemur að námi, starfi og lýðræðisþátttöku. Miðlamennt
felur í sér að nemendur nota mismunandi miðla við nám sitt og læra um
leið um notagildi þeirra og áhrif á menningu og lýðræði. Í ritröð um
grunnþætti menntunar fjallar Stefán Jökulsson um læsi og þar segir m.a.:
„Lesturinn í miðlalæsi snýst þó ekki aðeins um gagnrýna greiningu heldur
fjölþætta færni sem nýtist fólki við að njóta efnis eða nota það.” Þar er enn
fremur talað um að miðlalæsi geti tengst öllum námsgreinum og feli frekar
í sér nýja nálgun og hugtök en nýja námsgrein. Slíkt læsi er þó nátengt
tungumálinu sem kemur við sögu í alls konar miðlun. Þess vegna er
mikilvægt að auka færni ungs fólks í að beita tungumálinu. Auk þessa
stuðlar nám í anda miðlamenntar að sveigjanlegum og lýðræðislegum
vinnubrögðum og helgast af því sjónarmiði að fólk læri ekki mest í
samkeppni heldur í samstarfi.
HVERT ER MARKMIÐIÐ?
Markmiðið með miðlalæsi er að stuðla að lífsgæðum, friði, lýðræði og
góðum efnahag. Þetta eru háleit markmið og ljóst að miðlalæsi er ekki
einhver töfralausn sem leysir allan vanda en það að vera læs á umhverfi
sitt, menningu og samhengi og að geta sett sig í spor annarra er svo
sannarlega hluti af lausninni. Miðlalæsi snýst því í raun um að skapa
betri heim þar sem einstaklingurinn fær notið sín í krafti þekkingar og
upplýsingar.
FRÁ NETÖRYGGI TIL
MIÐLALÆSIS
Hrefna Sigurjónsdóttir, framkvæmdastjóri Heimilis og skóla –
landssamtaka foreldra