Tölvumál - 01.01.2016, Blaðsíða 14

14
Það er alltaf áhugavert að heyra hvað ungu fólki finnst, þau eru með
puttann á tæknipúlsinum og vita hvað er í gangi meðal þeirra jafnaldra.
Það er því spennandi að spyrja þau um íslenskuna og upplýsingatæknina.
Til að leita svara við spurningum mínum fékk ég átta nemendur í
tölvunarfræði og sálfræði við Háskólann í Reykjavík til að spjalla við mig.
Í tölvunarfræði er mikið um fræðiorð sem hafa verði þýdd en einnig
mörg orð sem ekki er búið að þýða. Nemendurnir bentu á að þegar nýtt
orð eða hugtak kæmi fram á ensku þá væri reynt að finna upp íslenskt
orð. Í upphafi væru mörg orð í notkun yfir sama hlutinn og jafnvel
mismunandi milli kennara. Langur tími gæti liðið áður en eitthvert eitt
orð næði yfirhöndinni og oft gerðist það jafnvel ekki og allir héldu sig við
enskuna eða sitt hvort íslenska orðið. Einn nefndi að íslensku heitin,
sem væru tekin upp, væru oft ekki nógu lýsandi og erfitt að tengja þau
við hugtök og annar sagði:
Það sem skiptir máli eru orðin sem við notum yfir fræðin frekar en
samtalið sjálft, fræðiheitin eru öll til á ensku og því hagkvæmara
að nota þau frekar en að vera að þýða þau of seint. Það er
þreytandi að læra fræðin á ensku en eiga síðan einnig að læra
hluta af þeim á íslensku. Það er næstum því hætt því það nota fáir
þessi íslensku orð utan skólans.
Nemendurnir töldu mikilvægt að vera góð í íslensku en einnig í ensku. Í
háskólanámi eru allar bækur á ensku og einnig hluti af kennslunni. Þá
væru verkefnalýsingar oft á ensku, sérstaklega þegar erlendir nemar
væru í bekknum og það mætti skila verkefnum á ensku. Þegar á
vinnustað tölvunarfræðinga væri komið væri mikið um erlenda
starfsmenn og þá þyrfti oft að nota ensku í samskiptum. Þegar verið
væri að forrita hugbúnað þá væri allt haft á ensku til að geta hugsanlega
selt hugbúnaðinn erlendis, en einnig til að bæði innlendir og erlendir
starfsmenn gætu komið að hönnun og viðhaldi hans. Einn bar þetta
saman við læknisfræði, þar sem notuð er latína bæði í rit og talmáli, sem
einfaldar öll samskipti manna á meðal sem hafa ólík móðurmál. Enskan
væri eðlilegt vinnu­ og lærdómsmál í tölvunarfræði og auðveldaði öll
samskipti.
Í sálfræðinni er staðan önnur þegar kemur að vinnustöðum, því að þar
skiptir íslenskan miklu máli í klínísku starfi, bæði í samskiptum við
skjólstæðinga og við skýrsluskrif, en enskan ræður ríkjum í
fræðaheiminum og mikið af náminu er á ensku. Eða eins og einn sagði:
HVAÐ FINNST UNGA FÓLKINU UM
ÍSLENSKUNA OG UPPLÝSINGATÆKNINA?
Viðtalið tók Ásrún Matthíasdóttir
Ég tel að það sé gott að auka enskuna í fræðaheiminum en styrkja
um leið íslenskuna í daglegu lífi. Það eykur samkeppnishæfni
okkar sem erum að vinna hér. Ef þú þekkir fræðiheitin bara á
íslensku þá lendir þú í vanda með samskipti í þínu fagi.
Nemendurnir vildu öll vera góð í íslensku en einnig í ensku. Nemendurnir
töldu að íslenskan væri ekki á undanhaldi í daglegu máli þó að nokkur
þeirra viðurkenndu að sletta óhóflega mikið heimavið á meðan önnur
töldu sig vanda sig og reyna að tala rétt mál. Einn tók sérstaklega fram
að hann vandaði sig eins vel og hann gæti og notaði málshætti og
orðatiltæki, en viðurkenndi að samferðafólk hans skildi ekki alltaf það
sem hann væri að segja, þekkti t.d. ekki orðatiltækin. Eitt af því sem
hann sagði var:
Mér finnst svo kjánalegt að sjá fólk sem ég veit að er íslenskt vera
að tala saman á ensku. Þú labbar ekki um heima hjá þér og segir:
Hi mom how are you doing.
Þau höfðu lítið eða ekkert heyrt um nýlegar breytingar á íslenskum
ritreglum og skildu ekki alveg hver gæti allt í einu komið fram með nýjar
reglur, hver hefði beðið um það. Væri þá þeirra þekking á ritreglum
úrelt? Einn spurði hvort það væri búið að taka burt alla fáránlegu stafina.
Þeim var tíðrætt um hversu margir skrifa lélegt og einfalt mál víða á
netmiðlum t.d. á facebook og styttingar væru algengar og hluta af
setningum oft einfaldlega sleppt. Einn nemandi sagði að sér þætti þetta
bara eðlilegt, hvers vegna að skrifa heilu setningarnar þegar væri hægt
að nota styttingar sem allir skyldu. Annar taldi þetta eðlilega þróun,
einfalt mál væri auðveldara að nota, þetta væri alþjóðleg þróun sem við
tækjum þátt í, en flest voru þau áhyggjufull yfir að margir kynnu einfald­
lega ekki að skrifa góða íslensku. Einn lagði áherslu á að tungumálið
væri alltaf í þróun. Það hvernig fólk talar og skrifar væri alltaf að breytast,
kannski hraðar núna en áður fyrir tilstuðlan tækninnar en það væri bara
eðlilegt að málið tæki breytingum.
Vinur minn sendi mér ETA, ég svarða: já ég er að borða en hann
var að spyrja hvenær kemur þú, estimated time arrival.
Þau höfðu engar áhyggjur af ungum börnum sem geta horft á mikið efni
á ensku og leikið sér í leikjum á ensku í ýmsum tækjum. Það væri jafnvel
æskilegt að þau kynnu strax góða ensku, væru næstum tvítyngd. En
auðvitað þyrftu þau að hafa góðar fyrirmyndir til að læra líka íslensku og
komu þar inn á hvað lítið stafrænt efni er til á íslensku fyrir mjög ung
börn. Þetta þyrfti að bæta.
Í framtíðinni sjá þau flest fyrir sér að búa erlendis, alla vega tímabundið,
en jafnvel til lengri tíma eða alla ævi. Aðalástæðan væri ekki tengd
tungumálinu beint, heldur atvinnutækifærum og hversu mikið
auðveldara og ódýrara væri að ferðast á milli landa, t.d. í ESB­löndunum.
En til að skapa sér tækifæri erlendis töldu þau mikilvægt að vera ekki
bara góð í sínu fagi heldur einnig að vera góð í ensku. Aðeins einn í
hópnum hafði engan áhuga á að búa erlendis og ítrekaði oft að hann
vildi bara búa á Íslandi.
Það var áhugavert að heyra hvað þessum hóp var annt um íslenskuna
og vonandi endurspegla þau skoðun ungra íslendinga, þá þurfum við
ekki að hafa miklar áhyggjur af málinu.