Tölvumál - 01.01.2016, Síða 27

27
„ÉG ÞARF BARA AÐ
SAFNA HUNDRAÐ
VINUM TIL ÞESS AÐ
VERÐA FRÆGUR“
Á síðastliðnu skólaári heimsóttu verkefnastjórar Heimilis og skóla og
SAFT (Samfélag, fjölskylda og tækni) hvern og einn 6. bekk í Reykjavík,
Árborg, á Akureyri og Austfjörðum (frá Neskaupsstað suður til
Djúpavogs) til þess að fræða börn um jákvæða og örugga netnotkun.
Lagt var upp með að hafa fræðsluna lifandi og hvatt til þátttöku
nemenda sem voru áhugasamir og höfðu frá ýmsu að segja þrátt fyrir
ungan aldur.
FÉLAGSLÍFIÐ Á NETINU
Rannsóknir sýna að á þessum aldri er netnotkun orðin hluti af daglegu
lífi barna. Mörg börn eiga snjallsíma sem býður þeim upp á að vera
nettengd allan sólarhringinn, alla daga vikunnar auk þess sem félagslíf
barna fer að stórum hluta fram á netinu. Hins vegar fá þau mismikla
leiðsögn heima fyrir um hvernig umgangast beri netið á jákvæðan og
uppbyggilegan hátt. Þótt netið bjóði upp á óþrjótandi möguleika til
samskipta, náms og skemmtunar eru mörg börn eru ekki nógu vel
upplýst um ýmsar hættur sem að þeim steðja og má þar helst nefna
tælingu, óskynsamlegar myndbirtingar, rafrænt einelti og ofnotkun.
Aðspurð viðurkenndu mörg þeirra að þau hefðu samþykkt vinabeiðnir
frá fólki sem þau kunnu lítil eða engin deili á, en algengt er að líta á
vinafjölda á samfélagsmiðlum og viðurkenningu þeirra sem skýrasta
merkið um félagslegan auð. Einn drengur sagði okkur að markmið sitt
væri að safna hundrað fylgjendum á Instagram – þá væri hann orðinn
frægur.
MISJAFN SAUÐUR Í MÖRGU FÉ
Því miður er raunin sú að á netinu finnst fólk sem villir á sér heimildir í
þeim tilgangi að komast í tæri við börn og var því farið yfir hvað beri að
varast í samskiptum við ókunnuga og hvernig sé best að bregðast við.
Flest barnanna könnuðust við að ókunnugir hefðu reynt að nálgast þau
með einhverjum hætti á samfélagsmiðlum eða í gegnum vinsæla leiki
og þó nokkur höfðu fengið símtöl frá svindlurum sem voru á höttunum
eftir persónuupplýsingum. Eins fengu börnin fræðslu um rafræn spor
og ánægjulegt var að sjá að mörg þeirra (þó alls ekki öll) voru meðvituð
um að það sem fer inn á netið verður þar um ókomna tíð og getur
reynst ómögulegt að ná því þaðan aftur. Því er mikilvægt að birta hvorki
myndefni né ummæli sem geta valdið þeim sjálfum og öðrum skaða.
RAFRÆNT EINELTI OG OFNOTKUN
Vandræðalegar myndbirtingar og ruddaskapur í ummælum tengjast
umræðunni um alvarleika rafræns eineltis en þetta vill gjarnan haldast í
hendur. Gerendur í rafrænum eineltismálum afsaka gjörðir sínar gjarnan
með því að segja að þær hafi bara verið grín en hins vegar upplifa þeir
sem verða fyrir barðinu á því raunverulega þjáningu og niðurlægingu.
Þá var einnig fjallað um ofnotkun netsins, en sumum (bæði börnum og
fullorðnum) hættir til að verja svo miklum tíma á netinu að daglegt líf
geldur fyrir. Þótt það sé gaman að spila leiki, spjalla við vini sína og njóta
afþreyingar er netið ekki mikilvægara en að verja tíma með fjölskyldu og
vinum, standa sig vel í skólanum, stunda íþróttir og taka þátt í
tómstundastarfi.
VERUM TIL STAÐAR!
Af samtölum okkar við 6. bekkinga að dæma er full ástæða fyrir foreldra
að láta sig varða netnotkun barnanna, vera til staðar og leiðbeina þeim
eins og kostur er. Þótt börnin kunni að standa foreldrum sínum framar í
tækni þýðir það ekki að þau búi einnig yfir nægilegu hyggjuviti eða
þroska til að nota netið á ábyrgan og jákvæðan hátt. Full þörf er á
áframhaldandi fræðslu til barna og ungmenna um netið, bæði tækifæri
og hættur.
samsetning breyta hefur verið fundin munu fara fram prófanir sem rannsaka
hvaða merkjafræði­ og mynstursgreiningaraðferðir veita hámarks árangur.
Allt þetta fer fram í umhverfi þar sem upplifun á vinnuálagi er afar
einstaklingsbundin og einstaklingar eru mishæfir til að framkvæma vinnuna.
Skilgreining á því hvað er of mikið/lítið vinnuálag til að hafa áhrif á frammistöðu
er einnig óljós og því erfitt að meta frammistöðu þeirrar vinnu sem átt hefur
sér stað.
HVAÐ ER FRAMUNDAN?
Rannsóknir hafa nú þegar farið fram á sviði hugræns vinnuálags í Háskólanum
í Reykjavík þar sem gagnagrunnur með u.þ.b. 100 þátttakendum er nú þegar
til staðar. Í umræddum gagnagrunni eru bæði hljóðupptökur af tali og
lífeðlisfræðilegar upplýsingar þátttakenda sem framkvæmdar voru í 40­50
mínútna prófunum. Tíminn skiptist á milli ýmissa verkefna og prófana sem
lögð eru fyrir þátttakendur til að meta vinnsluminni og áhrif hugræns álags á
viðkomandi. Nú þegar hefur lítið verið unnið með þær upplýsingar sem liggja
fyrir í grunninum og ljóst er að mikil vinna er framundan við greiningu
á öllu því sem þar leynist. Í framhaldinu er markmiðið að nýta þær
niðurstöður sem fást úr grunninum til að hámarka frammistöðu
mælisins sem þróa á. Einnig hefur verið lagður grunnur að því að
meta þá einstaklinga sem veljast í starf flugumferðastjóra á þá vegu
að þeir taki sama prófið og fram fer í gagnagrunninum og
frammistaða þeirra í kjölfarið metin til samanburðar við aðra
þátttakendur.
Ljóst er að mikið verk er framundan við rannsóknir og úrvinnslu á
næstu misserum og margar leiðir færar. Við teljum okkur hins vegar
vera komin með góðan grunn til að byggja á og ljóst er að framtíðin
er björt á þessu sviði.
Björn Rúnar Egilsson, verkefnastjóri Heimilis og skóla– landssamtaka foreldra