Lögmannablaðið - 15.12.1997, Page 7

Vilhjálmur H. Vilhjálmsson, hrl.
Lög um vátryggingarsamninga -
er breytinga þörf?
1. Inngangur -
sögulegt yfirlit
Gildandi lög á íslandi um
vátryggingarsamninga
eru nr. 20 frá árinu
1954. Þau byggja algerlega á
norrænum lögum um vátrygg-
ingarsamninga, lögum sem
undirbúin voru með samstarfi
Norðurlandanna á þriðja áratug
þessarar aldar.
Lögin hafa ekki tekið efnislegum
breytingum á þessum rúmlega 43
árum sem liðin eru frá setningu
þeirra, en tvær greinar þeirra hafa
verið felldar brott með öðrum lög-
um. 25. gr. laganna var felld brott
með skaðabótalögum og 34. grein-
in við gildistöku 36. greinar samn-
ingalaga. Þá var 3. mgr. 24. greinar
breytt með setningu vaxtalaga árið
1987.
Laust eftir 1970 komu upp radd-
ir á Norðurlöndunum um að tíma-
bært væri að endurskoða vátrygg-
ingarsamningalögin og voru stofn-
aðar nefndir í löndunum árin 1974-
1977 til að annast þá endurskoðun.
Áttu nefndirnar sem fyrr að hafa
samvinnu um endurskoðunina, en
upp úr því samstarfi slitnaði.
2. Ástæöur fyrir endur-
skoöun norsku vátrygg-
ingarsamningalaganna
Miklar breytingar höfðu orðið á
vátryggingastarfseminni í Noregi
frá því árið 1930, en það ár voru
norsku lögin sett. Margar nýjar teg-
undir af tryggingum höfðu kornið
fram, oft margar saman, pakka-
tryggingar, t.d. samsettar fjöl-
skyldutryggingar og atvinnurekstr-
artryggingar.
Hugmyndir um neytendavernd
höfðu þróast mikið og reglur
gömlu laganna um það efni þóttu
varfærnislegar og þröngar. Neyt-
Vilhjálmur H.
Vilhjálmsson,
hrl
endur þurftu bæði vernd gegn
óréttmætum vátryggingaskilmálum
og ekki síður þurfti að tryggja
þeim fullnægjandi upplýsingar og
ráðleggingar við gerð vátryggingar-
samningsins.
Þá þóttu einstök ákvæði laganna
úrelt, þróunin hafði einfaldlega
hlaupið frá þeirn, sem ekki er að
undra á rúmum 50 árum.
7 stuttu máli sagt: Nýju
lögin hafa þaö markmið
að vernda hina vá-
tryggðu, ekki félagið.
3■ Ný norsk lög
Norska nefndin, sem fjallaði um
endurskoðun vátryggingasamn-
ingalaganna frá 1930, var sett á
laggirnar árið 1974. Knut S. Selmer,
prófessor, var formaður nefndar-
innar, sem skilaði endanlegu áliti
árið 1987.
Það leiddi til þess að ný lög um
vátryggingarsamninga voru sett
hinn 16. júní 1989 og tóku gildi 1.
júlí 1990. Lögunum hefur síðan
verið breytt þrívegis, aðallega
vegna aðildar Noregs að evrópska
efnahagssvæðinu.
4. Helstu breytingarfrá
eldri norskum lögum um
vátryggingarsamninga
4.1. Svið laganna
Lögin ná yfir stærra svið en áður,
þegar þau tóku aðeins til félaga
eða stofnana sem ráku vátrygg-
ingastarfsemi. Nú taka þau t.d.
einnig til samninga um ein-
staklingstryggingar við lífeyris- og
eftirlaunasjóði, þegar slíkt á við.
Með þessu er átt við að eðli
þessara sjóða svipi til vátrygginga-
starfsemi.
4.2. Ófrávíkjanleg lög
Lögin frá 1989 eru að megin-
stefnu ófrávíkjanleg, þar sem lögin
frá 1930 voru að mestu leyti frá-
víkjanleg, burtséð frá nokkrum
meginreglum.
Þessi breyting er mjög mikilvæg
og endurspeglar þær miklu breyt-
ingar sem orðið hafa í neytenda-
vernd og lagatúlkun frá 1930 til
1989, sérstaklega um túlkun staðl-
aðra samningsákvæða.
Gott dæmi um þetta er 1. mgr.
greinar 1 - 3 í lögunum frá 1989,
sem segir A hluta laganna, um
skaðatryggingu, ófrávíkjanlegan.
Þannig er óheimilt að gera hlut vá-
tryggingartaka eða vátryggðs lakari
en lögin kveða á um, t.d. í vátrygg-
ingarskilmálum. Félaginu er hins
vegar heimilt að veita vátryggingar-
taka meiri vernd en lögin kveða á
um.
í stuttu máli sagt: Nýju lögin hafa
það markmið að vernda hina vá-
tryggðu, ekki félagið.
Til samanburðar er fróðlegt að
skoða 1. mgr. 39. gr. vátr.samn-
ingal. nr. 20/1954 sem er ófrávíkj-
anleg, en er ædað að vernda félag-
ið.
Fátt sýnir betur muninn á laga-
bálkunum tveimur.
Lögmannablaðið
1