Málfríður - 15.05.1989, Blaðsíða 21

Bókafréttir
DÖNSKUKENNARAR!
LEIÐRÉTTUM RÉTT
- NOTUM RO -
DANSK SPROGNÆVN:
RETSKRIVNINGSORD-
BOGEN (RO),
(Gyldendal, 1986, 622 bls.)
Auðvitað viljum við leiðrétta rétt
en til þess þurfum við að kynna okk-
ur réttritunarreglur á hverjum tíma.
Nú hefur það gerst, í annað sinn síð-
an í lok síðustu aldar, að Danir hafa
gefið út stafsetningarorðabók.
Nýja stafsetningarorðabókin,
sem kom út haustið 1986, er eina
örugga heimildin fyrir danskri rétt-
ritun í dag. Það gekk ekki þrauta-
laust að koma bókinni út, því áður
en hún leit dagsins ljós, höfðu dag-
blöðin haft pata af ýmsum nýjung-
um. Málið var blásið upp og danska
málnefndin (Dansk Sprognævn)
mátti þola hatrammar árásir í blaða-
greinum og seinkaði útkomu bókar-
innar af þeim sökum. Deilur þessar
hlutu fljótt nafnið „Majonæsekrig-
en“, því þrátt fyrir að stafsetning
u.þ.b. 500 orða hafi breyst, 7000nýj-
um orðum hafi verið bætt inn í rit-
málið og róttækar breytingar hafi
verið gerðar á réttritunarreglum, þá
beindist athygli þorra manna helst
að örfáum orðum og er það e.t.v.
engin tilviljun að frændur okkar
Danir deildu um heiti á einhverju
matarkyns. Fók gat ekki hugsað sér
að leyft yrði að vinsælir réttir; s.s.
„roastbeef“, „remoulade“, „pie“,
og „mayonnaise“, yrðu einnig staf-
settir „rostböf“, „remulade“, „paj“
og „majonæse“. Og núna rúmum 2
árum síðar virðast Danir ekki enn
hafa kynnt sér reglurnar nógu vel, ef
marka má umræður í blöðum.
Deilan fór að mestu fram hjá okk-
ur hérna uppi á Islandi og er það
miður, því mörgum okkar láðist að
gaumgæfa þær breytingar sem urðu
samkvæmt nýju reglunum. T.d.
fylgdu nýjar málfræðibækur í
dönsku, sem gefnar hafa verið út hér
á síðastliðnu ári, ekki nýju stafsetn-
ingarreglunum.
Við skorum því á kennara að út-
vega sér og skólanum sínum eintak
af bókinni og kynna sér breytta
réttritun og sérstaklega nýju regl-
urnar sem standa aftast í bókinni.
Hér á eftir viljum við nefna nokk-
ur dæmi til glöggvunar fyrir lesend-
ur.
Ein róttækasta nýjungin er val-
frelsi í réttritun margra orða.
Hversu miklum tíma höfum við t.d.
ekki eytt í að leiðrétta orðið „menn-
eskerne" í „menneskene“? — Eftir
nýju reglunum má skrifa hvort
tveggja!
Og þetta er ekki eina dæmið um
-------------------
ÁSKRIFTARBEIÐNI
valfrelsi. Nú má t.d. skrifa hæfte eða
hefte, firtiden eða firetiden, checke
eða tjekke, bagest eða bagerst, alle
eða allé, ide og idé.
Lítum þá á töluorðin. Nú er leyfi-
legt að skrifa:
elleve eða elve,
ellevte eða elvte,
tredive eða tredve
tredivte eða tredvte,
hundrede eða hundred.
Nokkur dæmi eru um að valfrelsi
ríki um tengistaf t.d. mörk(e)blond,
stor(e)tá barsel(s)orlov, tid(s)
nöd. I nokkrum tökuorðum er valfr-
elsi á milli c og k t.d. handicap eða
handikap, creme eða krem.
Þetta eru einungis örfá dæmi um
nýjungar og breytingar en til frekari
glöggvunar vísum við í bókina sjálfa.
Sérstaklega bendum við á lista yfir
orð sem fengið hafa nýja stafsetn-
ingu (RO, bls. 497-506) og ekki síð-
ur réttritunarreglurnar aftast í bók-
inni (RO, bls. 509-614).
Höfundar vinna að nýrri dansk-
íslenskri orðabók á vegum Bókaút-
gáfu ísafoldar.
Halldóra Jónsdóttir
Ingibjörg Johannesen
/
Eg gerist hér með áskrifandi að tímaritinu Málfríður
Nafn
Heimilisfang
Póstnúmer Staður
Sendist til:
Tímaritið Málfríður
Pósthólf 8247
128 Reykjavík
21