Hinsegin dagar í Reykjavík - aug 2008, Qupperneq 50

50
Guðbergur bergsson
Fyrir mörgum árum átti ég leið fram hjá
blaðasölu í París og rak augun í lausblöðung um
útrýmingarbúðir nazista. Þarna var því haldið fram
að þrátt fyrir mikla umfjöllun um málið væri til
dæmis ekkert vitað um morð þeirra á sam-
kynhneigðum, gyðingar hefðu fengið alla athygli
hvað varðaði þjáningar fólks í búðunum.
Hugsjón nazista hafi hvað sem því líður
verið að eyða allri úrkynjun og í þessu
efni hafi oft ekki verið gerður greinar-
munur á kynstofni og kynhneigð. Með
þögn hvað þetta varðar var sagt að engin
leið væri að finna tölu samkynhneigðra
sem lentu í gasklefum. Tregðan til að leyfa
rannsóknir á þessu benti á vissan hátt
til réttlætingar vestrænna þjóða, einnig
gyðinga, á baráttu gegn samkynhneigð.
Eitt virtist samt nokkurn veginn víst, að í
flokkun á úrkynjun lentu samkynhneigðir
og gyðingar oft í sama bás og fyrir bragðið
gæti talan á dauða gyðinga minnkað
sem var engu ríkisvaldi í hag. Lögin gegn
samkynhneigðum karlmönnum (konur
voru látnar liggja á milli hluta) voru ekki
sett af nazistum því þau höfðu verið í gildi
frá 1871, en nazistar nýttu sér þau með
sínum hætti. Eftir ósigur þeirra voru þau
enn í gildi, Adenauer kanslari Vestur-
Þýskalands virtist hafa verið þeim sam-
þykkur, en þeim var beitt á mannúðlegri hátt.
Þegar forstöðukona skjalasafnsins um
útrýmingarbúðir nazista var spurð fyrir
fáum árum, hvers vegna ekki hefði verið leyft að rannsaka útrýmingu
á samkynhneigðum, sagði hún að það hefði verið gert af tillitssemi,
hefðu þeir sloppið lifandi hefði þeirra beðið niðurlæging og skömm,
annað en samúð, eins og gyðinga, hinna viðurkenndu fórnarlamba.
Á þessum árum var engin leið að vita af bókum um ógn nazista
hverjir báru bleika þríhyrninginn. Merkisins var getið innan búðanna
en ekki merkingar þess. Núna er vitað að ástæðan fyrir feimninni
var sú að fordómar gegn samkynhneigð voru jafnvel fyrir hendi hjá
þeim sem naktir biðu útrýmingar í gasklefunum.
Við hliðina á minnismerkinu um útrýmingu gyðinga í Berlín var fyrir
skömmu reist annað minnismerki um morðin á samkynhneigðum, en
miklu minna. Schröder og sósíaldemókratar höfðu ákveðið að minn-
ast jafnt útrýminganna, en þeir töpuðu í kosningum og hægri stjórn
Angelu Merkel lauk verkinu. Þegar minnismerki gyðinga var afhjúpað
mættu forsetinn og valdalið landsins, en næstum engir nema
venjulegar senditíkur við afhjúpun hins minnismerkisins. Ástæðan
fyrir því kvað meðal annars vera sú að inni í því er hægt að sjá tvo
karlmenn kyssast ef lagst er á gægjugat.
Enginn skyldi ætla að lög á borð við
þau þýsku séu einsdæmi. Svipuð ríktu
á Spáni fram á tíð sósíalista, „Lög um
dáðlausa og illfygli“. Heimilt var að fang-
elsa grunaða, en þeir voru ekki teknir af
lífi heldur skyldi lækna þá og „snúa þeim
með heilbrigðum hætti að ást til kvenna“.
Þetta var gert í Kynvillingafangelsinu í
borginni Huelva. Við útrýmingu villunnar
voru notaðar jafnt ljósmyndir og lifandi
skírlífisgyðjur í „fullum holdum“ eins og
sérhæfðu vændiskonurnar voru nefndar.
Mannrækt var líka stunduð á Íslandi,
þótt sagt hafi verið að engin lög væru til
um kynvillu, hún aðeins dönsk eða útlend
ónáttúra. Samt gekk saga um gamalt skar
sem kom á kaffihúsið Laugaveg 11. Hann
var sagður heita Haraldur Hamar. Í æsku
átti fólk að hafa fundið inn á „eitthvað“
hjá honum, svo menn leiddu hann upp
á Arnarhól og geltu hann. Engin leið var
að vita hið rétta, en að sjá gamalmennið
haltra á slitnum skóm um Laugaveginn í hvaða veðri sem var rak
stoðir undir sannleikann. Ef spurt var hvort geldingin hefði farið fram
undir styttunni af landnámsmanninum var það talið óvíst, heldur
í felum, í slakkanum þar sem Seðlabankinn er núna. Seinna heyrðist
að „sá gelti“ hefði verið sonur skáldsins Steingríms Thorsteinssonar
og flúið með skömm sína úr landi en snúið aftur heim ellimóður til
þess að drekka molakaffi fram í andlátið á Laugavegi 11, án þess að
þora að yrða á nokkurn mann – og enginn tók hann tali.
svolítið um
samkynhneigð
Haraldur Hamar Thorsteinsson. Myndin er tekin 1912, ári›
sem hann stó› á tvítugu. fijó›minjasafn Íslands.