Hinsegin dagar í Reykjavík - 01.08.2003, Page 6

Sjmingí lit
Fats
Það er vel við hæfi að Hinsegin
dagar 2003 hefjast með söngieik
um þann tíma þegar svartir
karlar og svartar konur vest-
an hafs fundu menningar-
lega sjálfsmynd sína og
gátu fyrst verið samkyn-
hneigð i friði.
Þar má sjá heil-
mikla hliðstæðu
við réttindabar-
áttu hvítra sam-
kynhneigðra á íslandi. Enga sögu-
þekkingu þarf til að njóta sýningar-
innar en ekki sakar að vita eitthvað
um bakgrunn-
inn, hvað var að
gerast hjá svert-
ingjum i Amer-
iku þegar Fats Waller samdi þessi
lög og flutti með félögum sínum.
Ain't Misbehavin' - The Fats Waller
Musical Show var fyrst sett upp sem
kabarettsýning í Manhattan Theatre
Club 8. febrúar 1978 og vakti slíka
hrifningu að það var flutt á Broadway
og sýnt 1604 sinnum. Jafnvel í Amer-
íku er það mikið. Sýningin endurskap-
ar stemninguna á næturklúbbi í
Harlem upp úr 1930 og hyllir Fats
Waller, einn besta djasspíanista og
fyndnasta skemmtikraft sögunnar, og
blómaskeið í menningu bandarískra
blökkumanna í Harlem eftir fyrra stríð
og fram að kreppunni miklu. Þessi tími
er oft tengdur við heitan djass og blús,
villt næturlíf og umsvif sprúttsölukónga
á við Al Capone og kumpána á
bannárunum. Allt það
var vissulega á seyði
í Harlem en ( þeirri
deiglu eignuðust
bandarískir blökku-
menn líka nýja
ímynd, nýtt stolt og
frelsi. I bandarískri
bókmennta- og lista-
sögu og sögu mann-
réttindabaráttu afrískra
Bandaríkjamanna er
Misbehavin
The
Waller
Musical
Show
sú menningarvakning nefnd Endur-
reisnin i Harlem eða The Harlem
Renaissance.
Endurreisnin í Harlem var menn-
ingarhreyfing sem kom upp í Harlem,
hverfi blökkumanna á
norðanverðri Manhatt-
aneyju og stóð í mestum
blóma 1920-35. Hún
byggðist á afrískri arf-
leifð og „endurreisti"
menningarlega sjálfs-
mynd svarta kynstofns-
ins í Ameríku.
Svart fólk tókst
á við svert-
ingjalíf frá
sjónarhorni
svartra, fann stolt, kjark
og gleði yfir að vera til.
Þrælastríðið svokall-
aða, borgarastyrjöldin í
Bandaríkjunum fyrir 150
árum, batt enda á löglega
ánauð (Suðurríkjunum.
SETH SHARP
Jafnrétti svartra og hvítra borgara átti
þó langt í land. Þegar straumur innflytj-
enda frá Evrópu stöðvaðist í fyrri
heimsstyrjöldinni, Norðurálfuófriðn-
um mikla fyrir 80 árum, opnuðust
atvinnutækifæri fyrir blökkumenn í
Norðurríkjunum. Þeir streymdu norð-
ur, þúsundum saman, og svört sam-
félög urðu til í stórborgum á við New
York, Chicago og Detroit. Miðað við
ofbeldið, rasismann og örbirgðina
suður frá var munur að geta loksins
fengið sæmilega vinnu, geta loksins
átt fasteign óáreittur og geta loksins
farið á ball á laugardagskvöldi ( friði
fyrir mönnum í hvítum kuflum.
Stórborgarlífið lofaði góðu en
efndi þó ekki allt því samfélagið
norður frá var gagnsýrt af kynþátta-
fordómum. Blökkumenn fengu oft
góð störf og góð laun
en langflestir höfðu
ekki um annað að velja
en heimilis- og verk-
smiðjustörf sem veittu
fá tækifæri til að kom-
ast áfram. Svertingjar
ruddu sér líka braut á
sviðum sem þeir höfðu
ekki haft aðgang að og
náðu frama ( menn-
ingu, vísindum og list-
um. Svartir miðstéttar-
menn afneituðu þá oft siðum, háttum
og Kfsstíl fátækari blökkumanna og
töldu þá halda aftur af framgangi kyn-
stofnsins með „sveítalegum" og „svert-
ingjalegum" viðhorfum. Á móti fengu
þeir ásakanir um að þeir ætluðu að afmá
litarhátt sinn og „þykjast vera hvítir".
6