Hinsegin dagar í Reykjavík - 01.08.2003, Blaðsíða 33

eiginlega aldrei talað um að konur gætu
verið svona. Þegar þetta barst í tal þá var
helst gert grín að því að þær gætu ekki
verið svona því þær hefðu ekkert til að
gera það með. Þær gætu ekki farið
aftaní!"
Elías segist þó hafa vitað til þó nokk-
urra lesbía. Hann segir mér frá sumum
þeirra: Leikkonu sem hélt heimili með
ástkonu sinni um langt skeið, frá konu
sem var húsamálari og annarri sem var
vinsæl Ijósmóðir og tók meira að segja á
móti Elíasi í heiminn.
„En maður heyrði aldrei neitt um ung-
ar stúlkur. Og þegar ég var strákur var
líka sjaldan minnst á homma, og þá
alltaf talað um gamla karla, að það væru
gamlir karlar sem legðust á unga drengi
og væru stórhættulegir. Það var afskap-
lega illa talað um sumt fólk," bætir Elías
við og mér þykir gæta vonbrigða í rödd-
inni yfir þröngsýni og dómhörku fólks.
Móðir Elíasar dó úr bráðaberklum
þegar hann var ársgamall og hann ólst
upp hjá ömmu sinni. Hún lést þegar
hann var sautján ára, en Elías segist hafa
að mestu unnið fyrir sér frá fermingu.
Og þegar hann var sautján ára var hann
með stúlku í fyrsta sinn. Hann átti ekki
eftir að vera með pilti fyrr en mörgum
árum seinna.
Hann fór í Kennaraskólann en þegar
hann hafði lokið tveggja ára námi var
það lengt um eitt ár og hann hafði ekki
efni á að stunda nám einn vetur til
viðbótar enda á eigin framfæri. Hann
gerðist blaðamaður við Alþýðublaðlð
1945 og í framhaldi af því fór hann að
skrifa skáldverk. Næstu tvo áratugi átti
hann eftir að ferðast mikið, bæði til skrifta,
á blaðamannaráðstefnur og á friðar-
ráðstefnur sem vinstrisinnaðar stjórn-
málahreyfingar stóðu fyrir á þeim tíma.
Þar átti hann eftir að komast í kynni við
homma, bæði erlenda og íslenska, en
áður en hann kemur að því segir hann
mér af hernáminu:
Karlmenn í ástandinu
„Það breyttist margt hérna í Reykjavík
með hernáminu. Það fór fjöldinn allur af
kvenfólki í ástandið eins og það var
kallað, en maður heyrði aldrei að karl-
menn væru í ástandinu." Ég spyr Elías
hvort það hafi nú samt ekki gerst: „Jú,
það gerðist, en það var aldrei talað um
það. Ég meina, það var aldrei skrifað um
það í blöðin og lögreglan gerði ekkert í
því. Það var ekkert verið að njósna um
karlmenn í fylgd með ameríkönum.
Fjölskyldurnar voru fyrst og fremst dauð-
hræddar um dætur sínar - að það yrði
barn úr þessu og síðan ekkert meira. En
þó að strákur færi með karlmanni þá var
afar lítil hætta á því að eitthvað slíkt
gerðist," segir Elías og hlær stríðnislega
og bætir við glettinn: „Það er strax mun-
ur hvað það er miklu léttara að vera karl-
maður. Ég hef oft þakkað Guði fyrir það."
Elías kynntist sjálfur hvorki Bretum né
Könum úr hernámsliðinu, hvorki kyn-
ferðislega né á annan hátt, en segir mér
þó sögu af einum vini sínum sem gerði
það: „Þegar Bretarnir komu gengu þeir
alltaf vopnaðir byssum með byssu-
stingjum. Þeir voru jafnvel á bíó með
byssurnar og byssustingina með sér,
stundum margir saman og stundum
einir. Fólk vandist þessu og var ekkert
hrætt við þá, því það var vel tekið á móti
þeim og þeirvissu að þeir voru innan um
fólk sem ekki vildi gera þeim nokkurt
mein.
Hann er nýdáinn, einn vinur minn,
sem átti fyrstu hómósexúal upplifun sína
einmitt í Gamla bíói. Hann lenti við hlið-
ina á breskum hermanni - með byssu-
sting," segir Elías og kveikir sér í Camel-
sígarettu sem hann reykir gegnum
munnstykki. „Og hermaðurinn fer, svona,
að leggja höndina á lærið á honum,
stráknum. Strákurinn var nú hommi í sér
þótt hann hefði aldrei reynt neitt. En í hléi
fóru þeir niður á klósett og þar gerðist
eitthvað."
Elías brosir grallarabrosi sinu: „Það var
víst ekki neitt merkilegt, en það var fyrsta
hómósexúal reynsla þessa pilts."
Þetta er sivilísasjón
Vorið 1946 fer Elías til Kaupmannahafn-
ar. Hann lét þá áfengi og tóbak í friði og
kennir því um að hann skyldi ekki hafa
komist betur inn í samfélag samkyn-
hneigðra í Kaupmannahöfn. Hann átti
þar tvær kærustur en kynntist síðan ein-
um ungum manni á pensjónati, mötu-
neyti þar sem hann borðaði daglega. Ég
bið hann að segja mér frá fyrsta ástar-
ævintýri sínu með öðrum manni:
„Ég tók eftir auglýsingu og fór að
borða þarna. Borðaði í heilt ár á sama
staðnum, í Olsensgade hjá frú Ehlers-
Hansen, ekkju gamalli. Þar var heilmikið
af kostgöngurum, ungir menn mestallt,
og einn þeirra varð meiri kunningi minn
en aðrir."
Prakkaraglottið birtist aftur á andliti
Elíasar og grallarablærinn í röddinni. Ég
þykist nokkuð viss um að andspænis mér
situr í raun unglingur:
„Við urðum ágætis vinir. Við löbb-
uðum út eftir kvöldmat eitt skiptið og ég
fór að segja við hann hvað það væri fall-
egt fólk í Danmörku og að mér þættu
danskir karlmenn fallegri en á (slandi. Og
hann spyr mig hvort ég hafi smekk fyrir
þeim. Já, já, ég sagðist hafa það."
Það virðist ekki hafa þurft fleiri orða
við, því fyrr en varir voru þeir félagar
komnir heim til Elíasar sem þá var 22 ára:
„Við töluðum um þetta fram og aftur,
og svo þegar við komum heim til mín -
áður en við fórum að gera nokkuð - þá
spurði hann mig hvort þetta væri virkilega
á íslandi. Þá hélt hann einfaldlega að
Islendingar gætu ekki verið svona spilltir
að vera hómósexúal. Ég sagði honum að
það væri dálítið um þetta. „Og eru það
Elias og Max á Ráðhústorginu
í Kaupmannahöfn 1951
gamlir karlar?" spurði hann. „Já, áreiðan-
lega," sagði ég, „en það er ungir menn
líka."
Elías segist samt ekkert hafa orðlð var
við unga homma þegar hann sagði
þetta: „Ég dró að minnsta kosti ekkert úr
því við hann, því ég vildi sýna honum að
íslendingar væru svona siðmenntaðir.
Hann kallaði þetta spillingu en ég sagði
að þetta væri sivilísasjón."
Elías kom aftur til Kaupmannahafnar
1951 og var þá farinn að smakka vín. Þá
kemst hann meira inn í kreðsana eins og
hann kallar það og heyrir fyrst af
félagsskap homma í Danmörku. Það var
sænskur vinur hans og hommi sem
fyrstursagði honum þetta og gaf honum
eintak af danska hommablaðinu Vennen
þar sem þeir voru staddir á
Ráðhústorginu:
„Ég man að ég vildi ekki taka það upp
þarna á torginu. Skrýtið hvað maður
33