Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2014, Blaðsíða 43

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS42
voru flutt þangað af dönskum skipum. Kol finnast ekki í Danmörku en komu
án efa frá Þýskalandi þar sem Ruhr svæðið var einn stærsti framleiðandi kola
á seinni hluta 19. og fyrri hluta 20. aldar. Ef þessi mynd er rétt og Danir
fluttu inn mikið magn af vörum frá Þýskalandi til Íslands þá má velta fyrir
sér hvers vegna sú var raunin þegar einokun var aflétt meira en hálfri öld
fyrr. Til að skilja það er nauðsynlegt að hafa í huga hvernig nýlenduáhrif
og kapítalismi fléttast saman og birtast í vöruframboði hér á landi. Því hefur
verið haldið fram að efnahagslega hafi Ísland í raun að mörgu leyti verið sem
nýlenda Danmerkur á því tímabili sem fjallað er um í greininni.70 Með þessu
er átt við að jafnvel þó að einokun hafi verið aflétt hafi eðli neyslu, verslunar
og innflutnings verið markað af sterku sambandi þjóðanna og undirokunar
Íslands í því samhengi. Hátt hlutfall gripa frá Þýskalandi sem líklega voru þó
fluttir inn af Dönum gæti verið vísbending um einmitt þetta.
Lokaorð
Þorpið í Viðey á sér aðeins tæplega fjögurra áratuga sögu. Á líftíma sínum
tók lífið í Þorpinu miklum breytingum, það gekk í gegnum skeið þenslu
og uppbyggingar tvisvar og jafnoft í gegnum gjaldþrot sem settu svip sinn
á þorpslífið. Þorpið fór frá því að vera að mörgu leyti einn framsæknasti og
nútímavæddasti byggðarkjarni landsins yfir í að vera fámennur þorpskjarni
sem að talsverðu leyti byggði á sjálfsþurftarbúskap og átti í vonlausri baráttu
fyrir tilverurétti sínum.
Markmið með rannsóknum á Þorpinu í Viðey var að veita nýja innsýn inn
í sögu þess. Sögulegar heimildir, s.s. blaðagreinar og ævisögur má nota til að
draga helstu drætti í sögu Þorpsins en viðtöl við heimildamenn sem bjuggu
í Þorpinu hafa hins vegar bætt miklu við þekkingu okkar á Þorpssögunni,
sér í lagi þegar kemur að síðustu árum þess og daglegu lífi. Annars konar
upplýsingar má lesa úr þeim rústum og mannvirkjum sem eftir standa í
eyjunni. Stærsta átakið í uppbyggingu Þorpsins var á árunum 1907-1909
en á árunum og áratugunum sem fylgdu á eftir hélt það áfram að vaxa og
þróast. Áfram var haldið að byggja hús og betrumbæta þau sem fyrir voru.
Skúrar, geymslur og útihús risu, lestarteinar lagðir og fjarlægðir, land brotið
til ræktunar, kálgarðar stungnir upp o.s.frv. Um mörg þeirra mannvirkja sem
byggð voru í Þorpinu má enn finna einhver merki og þegar þau eru skoðuð
með hliðsjón af gömlum kortum og ljósmyndum fæst nokkuð góð mynd
af skipulagi Þorpsins. Það sýnishorn af efnismenningu staðarins sem fékkst
70 Halldór Bjarnason 2001.