Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2014, Blaðsíða 129

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS128
sé samanburðarefni sem hugsanlega gæfi vísbendingu um lausn.“15 Hörður
gerir grein fyrir samanburðarefninu og heldur svo áfram:
Lengra er ekki hægt að ganga í röksemdafærslunni fyrir innstöplahæð
framkirkjunnar í Laufási. Þá vaknar auðvitað sú spurning sem svo oft hefur
ásótt höfund þessa verks. Er ástæða til að halda lengra? Vissulega hefur það
hvarflað að honum oftar en einu sinni. Og enn notar sá sami höfundur
tækifærið til þess að vara við að taka þau hugarlíkön í teikniformi er hér
hafa verið fest á blað sem raunverulega mynd af útbrotakirkju séra Magnúsar
Ólafssonar. Sé hins vegar gert ráð fyrir að uppdrættir þessir séu eingöngu
skoðaðir sem könnunartæki eða rannsóknaraðferð, þá sér hann enga ástæðu
til að nema staðar við svo búið. Teikningarnar geta þrátt fyrir skekkjur sínar
verið hið þarfasta tæki til að ganga eins nálægt rannsóknarefninu og hægt er.16
Þetta dæmi sýnir býsna vel hvernig teikningin er í huga höfundar ekki
hugsuð sem nákvæm endurgerving viðkomandi byggingar heldur myndræn
framsetning á fræðilegum möguleikum. Höfundur tekur augljóslega skýra
afstöðu og kemst að sinni niðurstöðu, sínum sannleika.
Dómkirkjur á Hólum og í Skálholti
Víkjum þá að dómkirkjum og hverfum aðeins aftur í tíma. Í riti sínu um
dómkirkjuna á Hólum sem út kom á árunum 1919-1929, dregur Guðbrandur
Jónsson upp tilgátumynd af kirkju Péturs Nikulássonar sem reist var á Hólum
skömmu fyrir aldamótin 1400.
Uppdrátturinn er byggður á ritheimildum um Hóladómkirkju. Teikningin
kemur fyrir sjónir sem steinkirkja á meginlandinu og teiknar Guðbrandur kór
kirkjunnar með bogadregnu apsis formi. Í uppsmíðarteikningunum eru áhrif
steinkirkna meginlandsins enn sýnilegri í formi stöpuls og glugga.17 Þessi
hugmynd um Hóladómkirkju átti eftir að gjörbreytast. Í grein í Kirkjuritinu
1981 birti Hörður Ágústsson tilgátumynd af Péturskirkju á Hólum.18 Hann
skilgreindi hana sem stafverkskirkju með viðeigandi einkennum meðan
Guðbrandur vann óháð byggingartækni út frá formum steinkirkna.
Og í ritinu Dómsdagur og helgir menn á Hólum frá árinu 1989 komu fram
fleiri endurgervingarteikningar tengdar Hóladómkirkjum. Ekki er að sjá að
Hörður taki sérstaklega afstöðu til teikninga Guðbrands. Hann virðist fara
15 Hörður Ágústsson 2012, bls. 66.
16 Hörður Ágústsson 2012, bls. 66-72.
17 Guðbrandur Jónsson 1919, töflur II, III og IV.
18 Hörður Ágústsson 1981, bls. 208-218.