Vinnan - 25.10.1979, Blaðsíða 10

það nema fyrir úrvals flatningsmann.
Hann sagði að lofað væri í kaup 1000
krónum frá nýári til 11. maí og auk þess
fæði og þjónustu. En því bætti hann
við, að ég yrði að koma ti! Eyja þegar
með næstu skipsferð, fyrir jólin, ef ég
ætlaði mér að sæta þessum kostum, og
yrði ég að senda skeyti um það undir-
eins og ég fengi bréfið. Mér brá dálítið
er ég fékk þessar línur. Mér fannst hér
gott kaup í boði, og mér veitti ekki af
peningunum. En mér þótti nóg um það
að eiga að fara að rífa mig að heiman
rétt fyrir jólin . .
Þannig æxlaðist fyrsta för Theodórs
á vertíð til Eyja. Kaupið, 1000 krónur,
hefur verið vel hátt á þeirra tíma vísu.
T. d. hafði Theodór unnið í kolanámum
á Tjörnesi veturinn áður og fengið þá
5 krónur á dag, auk fæðis. Hefði hann
því haft, með því að vinna alla daga frá
nýári til 11. maí, 655 krónur, eða 345
krónum minna en í Eyjum.
I þetta sinn var Theodór ráðinn hjá
Gísla Lárussyni í Stakkagerði, forstjóra
kaupfélagsins Bjarma. Var honum því
ekki í kot vísað hvað snerti fæði og
þjónustu. En hvert var nú það verk, sem
honum var ætlað að vinna?
Theodór segir:
,,Ég var samt ekki óttalaus um þessa
ráðningu. Frater hafði bersýnilega gert
alltof mikið úr dugnaði mínum við að-
gerð. Honuin hætti til þess að gorta allt-
of mikið af kunningjum sínum, og nú
hafði honum tekist upp fremur en
nokkru sinni annars. Leið ekki á löngu,
þangað til ég frétti hvernig sakir stóðu.
Finnur hét maður, aðkomumaður í
Stakkagerði (farandverkamaður, ath.-
sem V. V.), hraustmenni milli tvítugs
og þrítugs. Hann hafði verið aðgerðar-
maður í Stakkagerði undanfarnar 3 eða
4 vertíðir. Þótti hann mesti garpur við
flatningu, en þrátt fyrir það gaf hann
ekki kost á því lengur að vinna í Stakka-
gerðiskrónni og kaus fremur að fara á
sjóinn . . .“
„. . . Ollum fiski var ekið uppá krærn-
ar í handvögnum, og átti aðgerðarmað-
urinn að annast það. Var það þræla-
vinna . . . Kom ég stundum eigi heim
fyrr en klukkan þrjú til fjögur á nótt-
unni og rogaðist þá með þungar fötur
fullar af sundmaga . . .
Valur Valsson sjómaður. Myndin er tekin á
fundi farandverkafólks í ágústmánuði sl. -
(Ljósm. L. R.)
. . . Kom ég stundum eigi heim
fyrr en klukkan þrjú til fjögur á
nóttunni og rogaðist þá með þungar
fötur fullar af sundmaga . . .
Oft gekk ég þreyttur frá verki, og þeg-
ar ég var háttaður þoldi ég varla við fyr-
ir handadofa og þreytuverkjum í hand-
leggjunum. En á morgnana fór ég á fæt-
ur klukkan átta í hvert skipti sem róið
var. Beið mín þá oft mikið verk óunnið
í krónni, því ég gekk oftast frá fiskinum
ósöltuðum á nóttunni, þegar ég hafði
mest að gera . . .
Blöskraði mér það alveg, hvað ég sá
marga menn í Vestmannaeyjum með
vafða fingur og hendur í fatla. En það
þótti linkuháttur að gefast upp, fyrr en
í fulla hnefana, en frœgð' að geta skrúf-
að sig mest“ (leturbr. V. V.).
Ekki var aðbúnaður almennt góður.
A næstu vertíð (1920) var Theodór að-
gerðarmaður hjá Árna Sigfússyni og
lýsir aðbúðinni svona:
„Þar í kjallaranum var mér vísað til
vistar ásamt sjö félögum, aðgerðar-
mönnum hjá Árna og hásetum á Ara
(allt farandverkam., ath.semd V. V.) . ..
Þröngt var í kjallaranum og urðum
við að kúldrast tveir saman í rúmi.
Rúmin voru tvö við hvorn vegg, en lítið
bil milli rúmanna og varla gengt inn
gólfið, eftir að við höfðum raðað koff-
ortunum okkar við rúmstokkana. Klef-
inn var hins vegar heldur meir en tvær
rúmlengdir. Var því rúm fyrir laust
borð frammi við dyr, og þangað inn var
okkur færð blessuð soðningin sjóðandi
upp úr pottinum í eldhúsinu, sem var
rétt framan við klefann. Þegar ráðskon-
an okkar, „Mútter gamla“, sauð ofan í
okkur soðninguna, lagði inn til okkar
ærna gufu. En þetta var eina upphitunin
í klefanum okkar, og varð af þessu því-
líkur raki að rann niður veggina, en
okkur varð örðugt að verja fötin okkar
fyrir skemmdum. Fœðið var ekki í besta
lagi, en matarlystin bœtti það rnjög upp
(leturbr. V. V.).”
Það er ljóst af frásögn Theodórs
Friðrikssonar og öðrum heimildum,
sem til eru um farandverkafólk á síðari
hluta nítjándu aldar og fyrri hluta þeirr-
ar tuttugustu, að það hefur verið algild
regla að farandverkafólk fengi frítt
fæði, frítt húsnæði, sængurföt og þjón-
ustu — jafnvel vinnuföt.
Þessi hlunnindi hafa síðan farið
minnkandi. Til dæmis var undirritaður
á síld sumarið 1965 og þá í fríu fæði og
8 VINNAN