Stefnir - 01.11.1960, Síða 23

ársgjöf (Dona generalia, annúalis), árleg gjöf
frá öllum stóreignamönnum í ríkinu til konungs;
stjórnarskattur (census regalis, tributum), sem
áður hafði verið mikil tekjulind, en virðist nú
alveg hafa verið að hverfa úr sögunni; ennfremur
tollar, t.d. fyrir notkun markaðstorga, flutningi
á verzlunarvöru, notkun brúa o.s.frv.
Til að stjórna ríki sínu hafði Karl sér til hjálp-
ar ýmsa embættismenn. Hinir sex æðstu voru
nokkurs konar ráðherrar. Þeir voru erkikapelán-
inn (le archichapelain), hallargreifinn, kammer-
herrann, dróttsetinn (le séneschal), skutulsveinn-
inn (Ie bouteiller og stallarinn (le cannetable).
Erkikapeláninn var alltaf klerklærður maður.
Hann stýrði kapellunni og kansellinu. Undir
kapelluna heyrði hirðskólinn, sem raunar hefur
verið deilt um, hvort til hafi verið. Kansellíið
útbjó konungsbréf og varðveitti skjöl undir stjórn
erkikapilánsins. I kanselíinu unnu kanzlarar og
ritarar. Síðar fékk yfirmaður kansellísins nafnið
kanzlari í stað erkikapeláns. Hallargreifinn að-
stoðaði konunginn í dómmálum. Kammerherr-
ann hafði umsjón með herbergjum konungs,
jj.á.m. því herbergi, sem geymdi fjármuni ríkis-
ins eða konungsins, en á því var enginn munur
gerður. Einnig sá hann um móttöku útlendia
ferðamanna, sem komu að finna konung. Var
að því leyti eins konar utanríkisráðherra. Stall-
arinn sá um hesthúsin og hestana og hafði þar
með umsjón riddaraliðsins. Dróttsetinn sá um
vistaaðdrætti til þess staðar, sem konungurinn
hafði að aðsetursstað hverju sinni, en hann hafði
engan fastan bústað á fyrri ríkisstjórnarárum
sínum. Á síðari árum sínum sat hann oítast í
Aachen. — Þótt allir þessir menn, sem nú hafa
verið nefndir, hefðu þannig ákveðin störf á
hendi, var ekkert því til fyrirstöðu, að þeim voru
falin á hendur hvaða störf sem væri.
Ríkinu var skipt niður i fylki, sem nefndust
greifadæmi. Æðsti embæltismaður hvers greifa'
Sánkti-Pétur réttir Karli mikla fána Rómar og Leó
páfa 3. biskupstigill.
dæmis var greifinn. Hann hafði allt í hendi sér:
dómsmál, fjármál og hermál, —- þó ekki kirkju-
mál. Yfirumsjón þeirra hafði biskupinn. Og í
hverju greifadæmi var einn biskup. Til að líta
eftir embættisrekstri í greifadæmunum, sendi
konungur eftirlitsmenn sína, hina svonefndu
missi dominici. Þeir fóru á hverju ári um ríkið
og litu eftir greifunum og undirmönnum þeirra
og öllu, er varðaði opinber mál. Þessir sendimenn
fóru tveir eða fjórir saman, og var alltaf annar
STEFNIR 21