Stefnir - 01.11.1960, Side 24

helmingur sendinefndarinnar kirkjunnar menn
og hinn helmingurinn leikmenn.
Þessir sendimenn höfðu mikil völd. Þeir máttu
ógilda úrskurði greifanna og leggja nýjan úr-
skurð á mál. Þeir máttu jafnvel svipta greifaiia
embætti um stundarsakir, ef þeim bauð svo við
að horfa.
Otalin er þá ein stjórnarstofnun, allsherjar-
þingið (platcitum generale). Það var venjulega
haldið' á vorin. Þangað komu menn frá hinuni
ýmsu héruðum. Þar var gerð áætlun um störf
ársins. Uppkast að henni, sem konungur og ráð-
gjafar hans höfðu samið, var lagt fyrir höfðingj-
ana til að þeir gætu rætt það og gert þær at-
hugasemdir, sem þeir vildu. Að því búnu var
það samið upp á nýtt og alþýðu, hinum óbreytta
þingheimi, lofað að samþykkja það líka til merk-
is um, að hún tæki líka þátt í stjórn ríkisins og
gæfi þar með samþykki sínu loforð um að styðja
að framkvæmd áætlunarinnar. Einnig störfuðu
þingin stundum sem dómsstólar, — dæmdu
stundum í landráðamálum o.s.frv.
Ástandið í menntamálum í Frankaríkinu, er
Karl tók við völdum, var vægast sagt hörmulegt.
Um langan tíma hafði Frankaríkið verið á and-
legu hrörnunarskeiði og þetta hnignunarskeið
hélt einnig áfram eftir að Pípin skammi varð
konungur. Pípin bar umhyggju fyrir, að synir
hans fengju góða líkamsmenntun og hernaðar-
þjálfum, en bókleg menntun þeirra hefur víst
verið heldur lítil, fyrst keisaranum er lýst
þannig á efri árum, að hann hafi þá verið með
erfiðismunum að reyna að læra að skrifa. Ná-
grannalönd Gallíu, England, ltalía og Spánn,
voru miklu betur á vegi stödd í þessum efnum.
Þar voru uppi menntamenn. Karli fannst ástand-
ið í andlegum efnum í ríki sínu ekki vera til
frambúðar og ákvað að bæta það. Hann byrjaði
með því að laða til sín menntamenn frá ná-
grannalöndunum og fá þá til að standa fyrir við-
reisn í skólamálum Frankaríkisins. Helztir
þeirra voru Englendingurinn Alkúin og Italinn
Paulus Díacónus. Komið var á fót skólum víðs-
vegar um ríkið og biskupum og ábótum gert að
skyldu að sjá um rekstur þeirra. Sérstakir sendi-
menn frá konungi, missi dominici, sem áður
hefur verið getið, höfðu svo skipun um að líta
eftir, að þessu væri framfylgt. Prófum var kom-
ið á í skólum þessum, sem voru fyrst og fremst
prestaskólar. Árið 803 var bannað að vígja
klerka, sem ekki höfðu lokið prófi í þessum
skólum. Einn hinn frægasti af þessum skólum
var skóli hins heilaga Martínusar í borginni
Tours í Vestur-Frakklandi. I skólunum voru
kenndar sjö greinar. Þar á rneðal voru málfræði
(þ.e. latína), mælkskufræði og rökfræði, sem
höfðu samheitið þrívegurinn. Hinar námsgrein-
arnar voru töluvísi (aritmetik), flatarmálsfræði,
tónlist og stjörnufræði. Þessar fjórar náms-
greinar voru kallaðar fjórvegurinn. Aðalráðgjaii
Karls í fræðslumálum var Alkúin. Hann var frá-
bær uppeldisfrömuður. Hann samdi nokkrar
kennslubækur, sem voru notaðar lengi síðan við
kennslu. Hann hafði á síðustu árum sínum for-
stöðu skóla hins heilaga Martínusar í Tours.
Hin andlega viðreisn Frankaríkisins var ekki
einungis bundin við skólamál. Yfirleitt færðist
mikið fjör í allt andlegt líf. Bókmenntir
blómguðust t.d. mikið. Þetta blómaskeið and-
íegra mennta hefur verið kallað Karlungarenis-
ansinn. Hátindi sínum náði það þó ekki fyrr en
eítir dauða Karls, en hann dó árið 814.
Eftir dauða hans tók sonur hans, Lúðvík, við
ríkinu. Hann reyndist ekki maður til að stjórna
því almennilega. Mestum erfiðleikum ollu hon-
um synir hans, sem hann gat ekkert tjónkað við.
Þeir gerðu meira að segja uppreisn gegn föður
sínum, sigruðu hann í orrustu og tóku hann til
fanga. Eftir það bar karlanginn ekki sitt barr.
Hann var saddur lífdaga, er hann andaðist árið
840. Synir hans sneru þá vopnum sínum hver
gegn öðrum og börðust um völdin í nokkur ár.
22 STEFNIR