Gisp!


Gisp! - 01.12.1992, Blaðsíða 26

Gisp! - 01.12.1992, Blaðsíða 26
handriti. Þegar bæði myndir og texti eru langt fyrir ofan meðallag verður útkoman meistaraverk. Og öfugt: þegar myndir og texti eru slæm er útkoman staðfesting á flestum aðfinnslum gagnrýnenda. (Því miður, eins og í öllum listum, er hið slæma mun algengara en hið góða.) í tungumáli myndasögunnar er ramminn grundvallaratriði. Einföld teikning, oftast umlukin ferhyrndum ramma sem stendur stakur, bæði einangraður frá og í nánum tengslum við aðra ramma eins og orð í setningu. Þetta er einfaldasta form myndasögunnar og skv. kenningum „skynheildarinnar,“ hlutarnir sem að lokum eru skynjaðir sem ein heild. Það er því til lítils að dæma hana á grundvelli eins einangraðs ramma (eða þá nokkurra ramma, sem hver um sig er skoðaður án tillits til heildarinnar). Að skilja innihald myndanna frá innihaldi textans er að brjóta gegn heildarhugmynd myndasögunnar. Römmunum er síðan raðað niður, líkt og orðum í setningar, í „teikniræmur“ (myndsyrpur), oftast í nokkrar láréttar raðir á hverri síðu. Eða í blaðsíður þar sem útlína síðunnar afmarkar frásögnina og sett er fram lóðrétt jafnt sem lárétt samhengi rammanna (gagnstætt ræmunum). Þessar blaðsíður og ræmur tengjast svo skipulega innbyrðis í þætti og kafla. Myndasögur fá tungumálið að láni, bæði úr venjulegu máli og máli (frásagnar) listarinnar. Gegnum tíðina hafa þær þróað með sér eigin einkenni, þar sem talblaðran er sú þekktasta, og einnig myndarlegt safn af nýjum merkjum og táknum, aðallega í formi „orðmynda" og „sjón-orðaleikja.“ Þar sem Ijósaperan táknar skyndilega hugdettu/góða hugmynd og svart ský yfir höfði einhvers táknar gremju eða vonleysi. Dæmin eru óteljandi. Tungumál myndasögunnar með nýjungum þess, táknum og hinum litríku „hljóðskreytingum" (KABOOM, PÚFF, BANG) er jafn kunnuglegt og viðtekið og tungumál kvikmyndarinnar. MYNDASÖGUR SEM BOÐMIÐILL Jafnvel fyrir tíð Marshall Macluhans voru myndasögur álitnar fyrst og fremst boðmiðill. Þeir sem það gera hafa nokkuð til síns máls og þessir fordómar hafa verið styrktir til muna af þeim sem selja myndasöguna sem framleiðsluvöru. (Það sama var uppi á teningnum hjá stóru kvikmyndaverunum í Hollywood á sínum tíma og átti sjálfsagt dálítinn part í hnignun og hruni Hollywoodmyndarinnar.) Sögulega hafa tvær meginstoðir myndasögunnar annars vegar verið bókin og hins vegar dagblaðið og afleiðingin af því eru tveir lesendahópar sem að einhverju leyti skarast. í Bandaríkjunum varð það myndasögubókin, sem aðallega beindist að yngri lesendum, meðan dagblaðaræmurnar voru frekar miðaðar við eldri og þroskaðri lesendur. I Evrópu er þessi aðgreining óljósari og myndasögubækur gefnar út jafnt fýrir börn sem fullorðna. Það leikur enginn vafi á að þeir sem lesa myndasögur gera það aðallega sér til skemmtunar en þó verður að gera greinarmun á tvenns konar lesendum: þeim óvirku, sem lesa myndasögur um leið og þeir flettir blaðinu, og hinum virku, sem lesa myndasögur sér til ánægju (kann að vera listræn ánægja, fortíðarþrá eða einhver önnur ástæða). Þeir koma úr öllum þjóðfélagsstigum og úr báðum endum menntunarstigans. Það virðist svo sem hinir lítt skólagengnu njóti myndasögunnar vegna hversu aðgengileg hún er og að hinir forfrömuðu menntamenn hafi tekið myndasöguna upp á sína arma vegna hinna and- menningarlegu eiginleika. (Þetta gerðist fýrst á meginlandi Evrópu, svo í Bandaríkjunum). Sé miðillinn það sama og boðskapurinn getur boðskapur myndasögunnar, sem dregur dár að hefðbundnum listreglum og siðmenntuðu tungumáli, aðeins verið niðurrif. (Þetta atriði hefur, að einu eða mörgu leyti, verið leiðandi röksemd andstæðinga myndasagna). Nokkur orð um myndasögur sem sérstakan boðmiðil. Þær hafa verið notaðar í auglýsingaskyni allt frá dögum Gula drengsins og einnig hafa þær verið mikið notaðar sem áróðurstæki, allt frá óhefluðum, föðurlandsdýrkandi myndasögum Frakka og Englendinga í heimsstyrjöldinni fýrri til vaskra drengja eins og Steve Canyon og Buz Sawyer sem börðust við illu öflin í Vietnam. Þessir tveir boðberar heimsvaldastefnunnar voru svo teknir í karphúsið í kínverskum myndasögum sem var ætlað að breiða út kommúnismann. Sem dæmi um hófsamari notkun myndasögunnar má nefna að hún er einnig mikilvægt kennslugagn. Borið saman við aðra fjölmiðla er myndasagan ekkert sérlega áhrifaríkt tæki hvorki til að sannfæra né til að upplýsa. Hún er ekki eins yfirþyrmandi og kvikmyndin, ekki viðlíka valdsmannsleg og hið ritaða orð né jafn sannfærandi og sjónvarpið. Að myndasagan skuli gagnast best sem listform getur verið dálítill framleiðslugalli en staðfestir um leið heilindi hennar. HINN FRÆÐILEGI GLUNDROÐI MYNDASÖGUNNAR Það hefur farið fyrir myndasögunni eins og kvikmyndinni að hinar almennu vinsældir hafa skyggt á tilverurétt hennar sem listforms. Gagnrýnendur hafa ekki séð einstök tré fýrir skóginum og haldið á lofti þeirri hugmynd að myndasagan sé félagsfræðilegt fýrirbæri og til þess eins að greina á ópersónulegan hátt. T.d. í formi línu- og súlurita sem sýna heildarkostnað við dreifingu, taflna yfir aldur, menntun og störf lesandahópsins o.s.frv., þar með er því afneitað að myndasagan hafi nokkurt fagurfræðilegt gildi. Þetta hefur svo hjálpað til við að skýla fáfræði gagnrýnandans á kraftbirtingu sköpunarinnar í myndasögunni. I raun og veru eru myndasögur mun persónulegri tjáningarmáti en t.d. kvikmyndir, sjónvarp og töluvert margar greinar nútíma mynd- og tónlistar. Hvort sem um er að ræða einn eða fleiri höfunda er hvert atriði gert að hætti listamannsins, ekki aðeins hjá handritshöfundi og teiknara heldur líka hjá þeim sem skrifar textann og þeim er teiknar talblöðrurnar og þeim er dregur útlínur rammans! Þótt til séu efni sem eru á einhvern hátt meðhöndluð fýrirfram eru grundvallartæki myndasögulistamannsins blýantur, blek, penni, pensill og blað. 22
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120

x

Gisp!

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Gisp!
https://timarit.is/publication/1525

Tengja á þetta tölublað: nr. 5 (01.12.1992)
https://timarit.is/issue/414610

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.

nr. 5 (01.12.1992)

Aðgerðir: