Gisp! - 01.12.1992, Blaðsíða 49

fasismans að baksviði, hittir hann
rithöfunda, vændiskonur og ein-
ræðisherra. Alla þessa reynslu dregur
hann saman í eitt: „Það er óseðjandi
mýkt kvenna sem mun endurleysa
mannkynið."
Bandaríski rithöfundurinn
Jerome Charyn gerir sér með vissu
millibili ákaflega dælt við mynda-
söguna. Hann skrifaði fyrir Loustal
handritið að bókinni Les Fréres
Adamov („Adamov-bræðrunum"). Þar
má sjá amerískan glæpamann sem er
krypplingur og hefnir sin á mönnunum
með því að fjárkúga heilt hverfi í
Manhattan, ryðja úr vegi bófaflokkum
sem berjast um völdin og táldraga
hina fögru Idu Chance. Framvinda
sögunnar er mjög einföld og lær-
dómurinn sá að hægt sé að glata sál
sinni án þess að finna hamingjuna.
Loustal er mjög eftirsóttur sem
teiknari, enda mjög fær vatnslita-
málari, skáld fjarskans og ferða-
laganna, og unnandi byggingarlistar.
Bækur eins og Zenata Plage („Zenata
ströndin"), Pension Maubeuge
(„Maubeuge-heimavistin") eða
Lumiéres du jour („Ljós dagsins") vitna
um þetta. Myndir hans eru oft hlaðnar
tilvísunum sem sóttar eru í kvikmyndir,
Ijósmyndir (þar á meðal hans eigin)
og í bókmenntir. Þær blanda ekki
aðeins saman list andlitsmyndarinnar
og landslagsmálverksins, heldur
einnig þeirri sem fæst við minnstu
hversdagslega hluti og nær því að
skapar sérstaka tilfinningu.
K æddur i Brussel árið 1956. Hann
___ er úr arkitektafjölskyldu og nam
myndasögugerð við Saint-Luc stofn-
unina þar sem hann varð fljótlega
aðstoðarmaður hjá prófessor Claude
Renard. Síðan 1980 hefur hann gefið
út um tylft bóka sem nálgast stað-
leysur og hófleysi, fyrst í samstarfi við
Claude Renard, síðan við bróður sinn
Luc Schuiten, loks við gamlan bekkjar-
bróður sinn, Benoít Peeters. Menn
SCHUITEN
Schuitens eru stoltir, hvort sem þeir
eru verkfræðingar eða bygginga-
meistarar. Þeir vilja undiroka náttúr-
una eða afneita henni og byggja sér
heim sem samsvarar alveldisdraumum þeirra. Þannig hefst verk sem tekst beint á
við goðsögnina og fæst einkum við byggingarlist og vald og hið karllega og
kvenlega. Hreinn klassísismi formsins er undirstaða seiðmagnsins í þessum heimi
sem á sér ekki hliðstæðu í myndasögum.
Franpois Schuiten og Claude Renard skrifuðu og teiknuðu saman Aux
Médianes de Cymbiola, dæmisögu sem sækir innblástur sinn til sögunnar um
Ikarus. Cymbiola, fyrsta ímyndaða borgin sem Schuiten bjó til, er byggð á stöpli
sem teygir sig til himins. En frá því að pýramídi nokkur glataði upprunalegum
segulkrafti sínum eru mennirnir í landi þessu hættir að geta keppt við fuglana.
Höfundurinn sýnir strax á sér hlið sjáandans, heillar lesandann með frumlegum
formum í myndasögubók sem er teiknuð með litum, án
blekteikningar.
Franpois Schuiten og bróðir hans Luc lögðust fyrst
á eitt við að búa til nokkrar stuttar sögur í formi
dæmisagna, meira og minna dularfullra. Smám saman
koma í Ijós undirstöður heims, sem er sjálfum sér
samkvæmur, og saman hafa þessar sögur skipað sér
undir merki Terres creuses („Holar jarðir"). Völundar-
húsið, tómið milli fveggja hvela, þar sem annað er
innan í hinu, grundvallarlögmál algjörrar samhverfu,
eru nokkur svið og fyrirmyndir sem eru notuð til að
byggja upp þessar sögur sem hljóta mjög ríkulega
umfjöllun í myndmálinu.
Með aðstoð rithöfundarins BenoTt Peeters fer
sagnahringurinn Cités obscures („Myrkar borgir") með okkur til Samaris,
Urbicande, Xhystos, Calvani eða Brúsel, sem allt eru skáldaðar borgir sem hafa
teygt út í æsar ákveðna tegund borgar- og félagsskipulags. Eins og í sögum eftir
Borges og Kafka rugla stundum einhver furðufyrirbæri þessari fallegu tilbúnu
skipan. Þannig verður til annarlegur heimur á útjaðri hinnar þekktu Sögu og
Landafræði.
Schuiten hefur sagt að teiknimyndasagan geri honum kleift að skapa
heima sem yrði of erfitt og jafnvel tæknilega ómögulegt að búa til í kvikmynd. En
hann Ijær kvikmyndum líka liðsinni sitt, til dæmis Gwendoline eftir Just Jackin.
Fyrir hana gerði hann búninga og vélar ásamt Claude Renard. Eftir það skapaði
hann sjónrænan heim kvikmyndar Raoul Servais, Taxandria, sem blandar saman
venjulegum myndum og teiknimyndum. Tvö hundruð teikningar voru gerðar við
þetta tækifæri, sem náðu anda belgísku súrrealistanna, Magritte og Delvaux.
Schuiten sækir innblástur í málverk, kvikmyndir, grafík 19. aldar, en
einnig í nútímahönnun og fjölbreyttar myndir jurtaríkisins. Hann virðist búa yfir
óþrjótandi myndaforða sem er alltaf mjög draumkenndur.
K æddur árið 1938. Janus myndasögunnar, teiknarinn með andlitin tvö, sem
^ vinnur samhliða tvö verk í gjörólíkum stíl. Báðir stílarnir hafa reyndar haft
sín áhrif, enda Giraud-Moebius áhrifamesti höfundur myndasagna á áttunda
áratugnum. Hann teiknaði dæmigerðan vestra, Les aventures du liutenant
Blueberry („Ævintýri Blástakks liðþjálfa"), en undir nafninu Moebius, kannaði
hann svo heim hrollvekja og vísindaskáldsagna. Hann er einn af stofnendum
„Métal Hurlant" árið 1975 en starfar jafnframt mikið í kvikmyndaiðnaðinum
(Alien, Tron, les Maitres du Temps, Little Nemo ...). Hann er bæði listamaður og
sjáandi og einn besti fulltrúi franskra myndasagna á bandarískri grund.
Blástakkur liðþjálfi, sem Giraud reyndi fyrst
árangurslaust að láta líkjast leikaranum Jean-Paul
Belmondo, sprangar um síður „Pilote" frá 1963. Þessi
sögupersóna er ýkinn og óagaður spilafíkill, en
ógnvænleg skytta sem gjörþekkir heim indiánanna og
vex sífellt í styrkleika og dýpt. Hann er rekinn úr hernum
fyrir rangar sakir og tekur á sig hlutverk útlagans sem
er eltur af örlögunum. Jean-Michel Charlier, sem er
höfundur fjölmargra ævintýrahandrita, er þarna upp á
sitt besta, og Giraud magnar það með teikningum sem
eru afar sterkar og hafa mikið seiðmagn. Serían er nú
23 bindi, ýmsar aukasögur voru helgaðar æsku
söguhetjunnar.
Þegar nokkrar hárbeittar sögur birtust i „Hara
Kiri" á árunum 1963-1964 notaði Jean Giraud dulnefnið Moebius. Hann tók
það upp aftur áratug síðar, þegar hann teiknaði myndir við atvik sem snertu
kynþáttahatur (Cauchemar blanc) („Hvít martröð") og rabelíska fantasíu, Le
Bandard fou. Á nokkrum árum teiknaði Moebius hundruð mynda og skapaði stíl
sem einkenndist af uppgerðarkæruleysi þar sem hann notaði engan svartan lit en
skástrik og punktalínur í staðinn.
Þessi mikla grafíska stökkbreyting fór saman við leit að frásagnarformi.
Moebius leitast við að sprengja af sér
mót hefðbundinnar frásagnar. Honum
tekst það fyrst með Arzach, sem er
alveg án texta og er stórkostleg lexía í
klippingu og lit. Þessi bók er „opiö"
verk og dularfullt. Hún er samfelldur
fjársjóður mynda sem búa yfir
einföldum styrk draumsins.
Major fatal („Orlagamajórinn")
er titill sem var gefinn eftir á langri,

MOEBIUS
ruglingslegri sögu sem kom út í þrjú
ár sem framhaldssaga leikin af
fingrum fram án nokkurs handrits.
Gruber Majór er aðeins einn af mörg-
um sögupersónum sem koma fyrir i
þessari samþjöppuðu frásögn, þar
sem listamaðurinn lék sér að því að
breyta um stíl frá einum þætti til
annars. Major fatal má lesa sem
dagbók á dulmáli, þar sem Moebius
kannaði frjálslega vitundarstig sín.
Alexander Jodorowsky, rit-
höfundur og kvikmyndahöfundur af
chilensku bergi brotinn, hafði unnið
með Moebiusi við og við frá 1975. Á
níunda áratugnum mátti sjá þróast
helsta verk þeirra með sögunum um
ævintýri John Difool (Les aventures de
John Difool) (sex bindi). Hér er á
feröinni vísindaskáldskapur með miklu
sjónarspili sem blandar saman
margföldum heimum og margskonar
myndgerfingu. Sögurnar segja frá
ummyndun spæjararæfils nokkurs sem
verður að hetju stjörnuþokunnar. Þessi
hugmyndaríka sería býr einnig yfir
sinni sérstöku kímni þar sem Moebius
gefur heimssmíðum sínum lausan
taum.
Fran?ois Vié & Thierry Groensteen
45