Börn og menning - 01.04.2011, Blaðsíða 13

Hér kemur það skýrt fram að Múmín-
mamma telur að Morrinn þrái ekki neitt eða
hafi með öðrum orðum enga sál.
Marina Warner segir að kenningar
kristninnar um að sálin stigi til himna við
dauðann hafi ekki gert umsvifalausa lukku
hjá mönnum gegnum tíðina enda blandast
öðrum hugmyndum um líf og dauða og
valdið mönnum umtalsverðum heilabrotum.
Getur sálin birst okkur eftir að hún fer úr
líkamanum? Já, hún getur það og ef hún
getur ekki skilið sig við jörðina er hún vís til
að birtast okkur í einhverju sem líkist líkama
hennar eða hulstrinu sem í raun er dautt. Þá
tölum við um drauga. Sum hulstur þráast hins
vegar við að deyja þó að sálin hafi yfirgefið
þau. Þau halda áfram að vera meðal okkar,
tóm og tilfinningalaus og mögulega stjórnað
af vilja annarra. Óhugnanlegar, lifandi en þó
dauðar verur af þessu tagi köllum við Zombí!
Er Morrinn einn hinna lifandi dauðu?
Þessi óhugnanlega vera eltir Múmín-
snáðann út í eyju Múmínpabba. Á hverju
kvöldi sýnir Múmínsnáðinn Morranum Ijósið.
Þetta er eins konar hugræn atferlismeðferð
hjá honum. Hans eigin foreldrar taka
ekki einu sinni eftir því að hann er úti í
myrkrinu, þau eru svo upptekin af eigin kvöl.
Augljóslega samsamar Múmfnsnáðinn sig
við einmanaleika þessarar óræðu veru sem
enginn vill koma nálægt.
Kvöldið sem Múmínpabbinn les
hafinu pistilinn en fyrirgefur því þó, fer
Múmínsnáðinn á fund Morrans en getur ekki
sýnt honum Ijósið af því að olían er búin.
Samt gleðst Morrinn yfir komu hans, dansar,
gaular og jörðin frýs ekki undir honum eins
°9 venjulega. Morranum er orðið hlýtt -
hann þarf ekki að óttast einmanaleikann
lengur því hann á orðið vin.
Þannig má túlka lok bókarinnar en í raun
hefur hún opinn endi. Lesendum er gert það
Ijóst að fjölskyldan er á leið úr eyjunni upp í
sinn gamla og góða Múmíndal. En hvað með
Morrann? Hverju sóttist Morrínn eftir og
hvað fékk hann? Hvert fór hann? Fékk hann
vináttu Múmínsnáðans og væntumþykju
eða fékk hann sál hans? Hefur Morrinn
farið hamförum? Er hann orðinn hluti af
Múmínsnáðanum?
Ef Eyjan hans Múmínpabba er þroskasaga
Múmínsnáðans er það víst að snáðinn
hefur kynnst þunglyndi, geðveilum og
tilfinningakulda þeirra sem næst honum
standa í eyjunni og lært af því sína lexíu.
Það kemur í Ijós að ógnirnar sem steðjuðu
að húsi Múmínfjölskyldunnar í dalnum fagra
komu ekki utan frá heldur innan frá og ef
heimsendirinn verður f sálinni skiptir ekkert
annað máli.
Margir hafa bent á að Eyjan hans
Múmínpabba sé engin barnabók en ég held
að um það geti aðeins börnin dæmt. Börn
eru afar nösk á að sloka í sig bækur sem þau
hafa þörf fyrír en henda hinum.
Höfundur er prófessor við Háskóla íslands
Heimildir:
Arndís Þórarinsdóttir. 2006. „Hin Ijúfasta þrá."
Börn og menning. 1. hefti. 2006.
Ing-Mari Hassel. 2010. Tove Janssons Mumintroll.
http://www.zein.se/ing-marie/mumintrollen.htm
Marko Hietanen. 2010. Gotiska drag i Tove
Janssons Muminböcker Med fallstudie av
Smátrollen och den stora översvamningen. hj.diva-
portal.org/smash/get/diva2:322385/FULLTEXT01
Jens Sigsgaard. 1948. Palli var einn í heiminum.
Vilbergur Júlíusson þýddi. Reykjavík: Björk.
Björk: „En islandsk muminmamma." Viðtal Philip
Teir við Björku Hufudstadsbladet 3.8. 2010
Marina Warner. (2004) Fantastic Metamorphoses,
Other Worlds. London: Vintage.
Þórdis Gísladóttir. 2010. bls. „Hamingja og
hamfarir í Múmindal og nágrenni." Börn og
menning. 1. hefti. 2010.