Börn og menning - 01.04.2011, Blaðsíða 7

Seint í nóvember
7
Seint í nóvember er síðust í röðinni
í bókaflokki Tove Jansson um íbúana í
Múmíndal. Bækurnar eru niu, ein saga í
styttri kantinum, sjö skáldsögur og eitt
smásagnasafn, og komu útá aldarfjórðungs
tímabili, þ.e. árin 1945-1970.1 Kringum
1970 voru fimm af skáldsögunum svo
gefnar út á íslensku í þýðingu Steinunnar
Briem. Hérlendis voru þær gefnar út í
brenglaðri röð, t.d. var Halastjarnan fjórða
bókin sem gefin var út á íslensku þótt hún
sé í raun sú fyrsta af skáldsögunum. Af
þessum sökum virðast persónur stundum
kynntar til sögunnar á undarlegum stað i
bókaflokknum á íslensku og þróunin milli
bókanna, þar sem sálfræðilegi þátturinn
fær sífellt meira vægi, fer líka að einhverju
leyti forgörðum.
Arið 1998 var smásagnasafnið Ósýnilega
barnið og aðrar sögur svo gefið út á
islensku í þýðingu Guðrúnar Jarþrúðar
Baldvinsdóttur. Það er nokkuð ólíkt hinum
bókunum, t.d. er þar einkum greint frá
eukapersónum úr hinum bókunum.
Þær þrjár bækur sem aldrei hafa verið
þýddar (fyrsta, fjórða og síðasta bókin í
flokknum) skera sig einnig úr en þær eru
Þó áhugaverður hluti af heildarmyndinni
og ástæða til að beina sjónum að þeim.
Þrjár óþýddar bækur
Fyrsta múmínbókin er eins konar upptaktur
að bókaflokknum. Tove Jansson mun sjálf
hafa verið óánægð með bókina og leyfði
lengi vel ekki að hún væri endurútgefin,
þannig að sennilega er ekki furða að hún hafi
ekki verið þýdd á íslensku. Þetta er stutt saga,
Smétrollen och den stora översvámningen
(Álfarnir og flóðið mikla) og þar segir frá
ferðalagi múmínmömmu og múmínsnáðans í
leit að múmínpabba.1 2 Hann finnst á endanum
og þau setjast að í Múmíndal. Dalurinn
verður síðan grunnurinn að sögusviði
hinna bókanna þar sem ævintýralegir - og
stundum ógnvænlegir - atburðir gerast.
( miðjum bókaflokknum er önnur bók sem
ekki hefur komið út á íslensku. Hún er í
þykjustunni höfundarverk múmínpabba og
hét Muminpappans bravader (Hetjudáðir
múmínpabba) þegar hún var fyrst gefin út
árið 1950 en þessar raupsögur voru síðar
gefnar út endurunnar árið 1968 undir heitinu
Muminpappans memoarer (Minningar
múmínpabba). Bókin er töluvert írónísk því
múmínpabbi er fremur sjálfhælinn og hefur
tilhneigingu til að skreyta frásögnina en
glöggir lesendur sjá auðveldlega í gegnum
hann. Kannski hefur þessi íróníska sýn samt
þótt líkleg til að þvælast fyrir fslenskum
börnum og raupsögur miðaldra karlmanns
ekki þótt líklegar til að vekja áhuga þeirra.
1 Múmínheimurinn birtist einnig i nokkrum öðrum
verkum Tove Jansson; hún gerði sjálf nokkrar
stuttar myndabækur á sama grunni og að auki
myndasögur fyrir enska blaðið Evening News. Ýmsir
aðrir hafa síðan endurunnið sögurnar og persónurnar
margvislega.
2 Þórdís Gisladóttir segir m.a. frá bókinni I greininni
„Hamingja og hamfarir I Múmindal og nágrenni"
sem birtist i Börnum og menningu vorið 2010 og
hefur einnig birst á vefsiðunni Druslubækur og
doðrantar: http://bokvit.blogspot.com/2010/07/
hamfarir-i-mumindal-og-nagrenni.html.
Aftur á móti var Eyjan hans múmínpabba
þýdd en í þeirri bók er þunglyndi þessa
sama miðaldra karlmanns grunnurinn að
frásögninni. Múmínpabbi heldur nefnilega
að tilbreyting geti unnið bug á þunglyndinu
og dregur fjölskylduna með sér í ferð sem
bókin fjallar svo um.
Eyjan hans múmínpabba er næstsíðasta