Fréttablaðið - 10.07.2021, Blaðsíða 62

Fólk er farið að býsnast
svo til eilíflega yfir því
að hafa lent í einhverju
misjöfnu, orðið fyrir
einhverri óþægilegri
upplifun, reynt eitt-
hvert mótlæti á eigin
skinni.
Og það er ekkert óeðli-legt við það að eitt-hvað sé að. Það er miklu fremur eðlilegt. Enda er það regla lífs-
ins, miklu fremur en undantekning.
En umræða dagsins er engu að
síður á annan veg. Fólk er farið að
býsnast svo til eilíf lega yfir því
að hafa lent í einhverju misjöfnu,
orðið fyrir einhverri óþægilegri
upplifun, reynt eitthvert mótlæti á
eigin skinni. Og það er ekki annað
að heyra á þessum síðari tíma
manneskjum en að það megi helst
ekkert vera að, allt eigi að ganga
snurðulaust fyrir sig, en ella megi
það teljast óheppið, hafi ratað á ein-
hverja refilstigu út í botnlausa keld-
una, geti ekki lengur litið glaðan dag
sakir kvíðvænlegs ótta við að eitt-
hvað álíka komi fyrir það aftur.
En lífið er mótviðrasamt. Það er
það eina örugga. Það er það eina
eðlilega. Inn á milli allra litlu og
stóru sigranna, svo og ógleyman-
legu hamingjustundanna er hvers-
dagslífið bara blanda af andróðri,
barningi og mótbyr.
Lífið er ekki öðruvísi.

Ef ég ætti að ráðleggja ungu fólki
heilt, sem er að hefja vegferðina frá
æskuheimili sínu, er það einmitt
þetta, mótvindurinn er jafn sjálf-
sagður og meðvindurinn.

Auðvitað hefur margt breyst. Svo
sem það að torleiði og andviðri var
kannski á árum áður litið öðrum
og mildari augum en nú til dags.
Og stóri munurinn á þessum fyrri
tíma og þeim seinni er vitaskuld sá
að áður höfðu menn ekki allt til alls,
raunar fjarri því, en núna hafa þeir
það jafnvel helst til of gott, vafðir
inn í dúnmjúka bómull svo engin
hætta steðji að þeim.
Við höfum sem manneskjur
horfið frá örbirgð til allsnægta á
síðustu tveimur mannsöldrum eða
svo. Og það má vera að breytingin
sú arna hafi heldur linað okkur sem
lifandi verur, fyllt okkur óraun-
hæfum vonum um að lífið sé leikur
einn, það þurfi ekkert að hafa fyrir
því. Og fari svo – að allt gangi ekki
eftir, sé það bæði ósanngjarnt og
ranglátt – og gott ef ekki óviðráðan-
legt.

Fyrir miðja síðustu öld gekk fjórtán
ára faðir minn til náms úr heima-
sveitinni í Trékyllisvík á Ströndum
norður, yfir í Djúpavík í Reykjar-
firði, gisti þar eina nótt, uns arkað
var yfir Trékyllisheiðina og þaðan
ofan í Goðdal og loks að síðu Stein-
grímsfjarðar þar sem árabátur beið
hans yfir að Hólmavík, en daginn
eftir var svo rútan tekin í Reykja-
skóla í Hrútafjörð.
Og þetta var löng leið, á fótum,
báti og bíl, nokkrum sinnum á vetri
fram á vor – og hryssingsveðrið
ekkert endilega mönnum bjóðandi,
hvað þá börnum.
En það var ekki um annað að
ræða. Menn gengu til náms.

Og fimmtán ára fór tengdafaðir
minn að heiman. Litlu eftir miðja
síðustu öld. Mamma hans, harð-
dugleg verkakonan í Bolungarvík –
og pabbinn, úrræðagóður sjómaður,
voru þá búin að koma tíu börnum
á legg í lélegum húsakosti niðri á
fjörubakkanum í sjóplássinu.
Það var ekki í boði að hanga leng-
ur heima í pilsfaldinum hjá mömmu
sinni. Á þessum tíma merkti ferm-
ingin að fólk væri komið í fullorð-
inna manna tölu. Og ætti að sjá fyrir
sér sjálft.
Svo hann fór suður. Byrjaði sem
búðarstrákur. Leigði herbergi. Og
lærði svo iðn sína. Ekkert var sjálf-
sagðara.

Í tilviki táningsstúlknanna um
miðja síðustu öld stóð framhalds-
námið sjaldnast til boða. Kannski
gagnfræðapróf, en á stúdentsmynd-
unum mátti jafnan sjá eina konu í
allstórum hópi karla, en sú hafði
verið valin til náms vegna ótví-
ræðra mannkosta og vitsmuna,
fram yfir systurnar sem sátu eftir
heima, en fengu kannski inni í hús-
mæðraskóla, einn vetur, ef þær voru
heppnar og einhver farareyrir var til
í búinu.
Mamma var húsmóðir sem fékk
vinnu á skrifstofu þegar um hægðist
í barnauppeldinu. Tengdamamma
var verslunarskólagengin banka-
mær sem gat unnið að mestu úti
af því amma barnanna hennar gat
gætt þeirra yfir daginn.
Svona var þetta. Og engir leik-
skólar.
Og fyrstu einbýlishúsin með
hurðalausum herbergjum svo árum
skipti og enginn léttaleikur að klifra
bráðabirgðastigann upp á efri hæð-
ina, óteppalagða.
Það þurfti að eiga fyrir hlutunum.

Og sími var ekki sjálfsagður hlutur.
Fastlínusíminn.
Það minnir á tímann þegar við
krakkarnir fórum í skíðaferða-
lögin út í Ólafsfjörð og Siglufjörð á
veturna. Vegirnir voru ekki ruddir
á meðan eitthvað snjóaði. Það tók
því ekki. Snjóatímabilið á áttunda
áratug síðustu aldar var þeirrar
náttúru. Maður var sendur út í götu
með skíðastafi til að merkja fyrir
bílum undir mannhæðarhárri fann-
breiðunni.
Því var farið með strandferða-
bátnum Drangi út Ey jaf jörð-
inn í öldugnauði hafrótsins. Og
ef hann komst ekki til hafnar
eftir skíðamótið sakir rosa og
ylgju úti fyrir f jarðarmynninu
sátum við bara eftir í skíðaskál-
anum, eina nóttina enn, innlyksa
og veðurteppt, sem þótti fremur
hversdagslegt í þá daga.
Og heima sátu foreldrarnir og
gátu sér þess til að ófært væri, fyrst
við skiluðum okkur ekki á tilsettum
tíma.

Erfiðleikarnir móta okkur. Þeir gera
okkur að því fólki sem við erum
og verðum. Og lífsreynsla er eftir-
sóknarverð, þótt hún geti verið sár
á köflum.
Galdurinn er að gera ráð fyrir
henni.
Og þar kemur auðmýktin til sög-
unnar, að taka hverjum degi eins og
hann er fremur en að svekkja sig yfir
því að hann hefði getað verið betri
og bjartari en raunin varð. Það getur
ekki talist vera beinlínis óréttvísi –
og kalli hreinlega á bætur – að allt
fari ekki á vænsta veg.
Við missum margt um ævina,
tækifærin, vinnuna, jafnvel börnin
okkar – og fjöldann allan af ástvin-
um. Það er bara svo. En við fáum líka
margt, svo ótal margt – og kannski
er mest um vert að öðlast lífsskiln-
inginn. Að kannast sem best við sig
sem manneskju sem er jafn máttug
og hún er mistakagjörn. n
Það má eitthvað vera að
ÚT FYRIR KASSANN FRÉTTABLAÐIÐ
Höfundur er
sjónvarpsstjóri
Hringbrautar,
sem rekin er af
Torgi, sem jafn-
framt gefur út
Fréttablaðið.
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser@hringbraut.is
10. júlí 2021 LAUGARDAGUR