Fréttablaðið - 11.09.2021, Blaðsíða 28

Ég náði
honum
næstum og
hefði getað
drepið
hann.
Bill Clinton um
Bin Laden
George H. Bush ávarpar bandarísku þjóðina að kvöldi 11. september 2001. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
Sádí-Arabinn Osama Bin
Laden hafði lengi verið á
ratsjá heimsbyggðarinnar
þegar hann og hryðjuverka-
samtökin Al-Kaída gerðu árás
á Bandaríkin þann 11. sept-
ember árið 2001.
Interpol gaf út handtökuskipun
á Bin Laden í mars árið 1998 fyrir
morðið á Silvian Becker og Veru
eiginkonu hans í Líbýu árið 1994.
Kviðdómur í Bandaríkjunum gaf
einnig út ákæru gegn honum árið
1998, fyrir hryðjuverkaárásirnar
á sendiráð Bandaríkjanna í Keníu
og Tansaníu sama ár, en yfir tvö
hundruð manns létu lífið í þeim
árásum.
Bin Laden lýsti fyrst yfir stríði
gegn Bandaríkjunum árið 1996,
eftir að fyrrverandi forseti Banda-
ríkjanna, George H. W. Bush, hafði
svikið loforð sitt um að allt banda-
rískt herlið myndi yfirgefa Sádí-
Arabíu árið 1990. Eða þegar búið
væri að ná tökum á ógninni sem
stafaði af Írak, að mati Bandaríkj-
anna. Árið 1996 voru bandarískir
hermenn enn í landinu og leit Bin
Laden þannig á að Bandaríkin, með
stuðningi frá Ísrael, væru að reyna
gera Sádí-Arabíu að nýlendu.
Lýsti yfir stríði í dagblaði
Árið 1998 birti Bin Laden svokallað
„fatwā“ gegn Bandaríkjunum í dag-
blaðinu Al-Quads Al-Arabi sem
gefið er út í London. Þar lýsti hann
yfir stríði gegn Bandaríkjunum
vegna landtöku herliðsins á „tveim-
ur heilögum stöðum“ í Sádí-Arabíu,
Mekka og Medina.
Bill Clinton var forseti Banda-
ríkjanna á þessum tíma, en í kjölfar
hryðjuverkaárásanna á sendiráðin
í Afríku sendi Bandaríkjaher stýri-
flaugar á valda staði í Afganistan og
Súdan, þar sem Bin Laden var talinn
halda sig.
Föstudaginn 4. desember 1998
fékk Clinton af henta skýrslu frá
leyniþjónustunni (CIA) sem sagði
með skýrum hætti að Bin Laden
væri að undirbúa árás, en efnislína
skýrslunnar var: „Bin Ladin Prepar-
ing to Hijack US Aircraft and Other
Attacks.“
Í skýrslunni var sérstaklega talað
um árás á New York-borg og í kjöl-
farið setti Richard Clarke, formaður
nefndar gegn hryðjuverkum hjá
utanríkisráðuneyti Bandaríkjanna
(Counter-terrorism Security Group),
alla f lugvelli í New York á hæsta
öryggisstig.
Í sögufrægu viðtali Bills Clinton
á Fox News árið 2006, þegar Chris
Wallace reyndi að klína klúðri
öryggisstofnana í aðdraganda
árásanna á Clinton, sagði Clinton að
enginn forseti Bandaríkjanna hefði
gert meira en hann til að reyna að fá
Bin Laden líflátinn.
Í viðtalinu vitnaði Wallace í bók-
ina The Looming Tower, sem Law-
rence Wright hlaut Pulitzer-verð-
laun fyrir. Í bókinni er Bin Laden
sagður hafa tvíeflst eftir veik við-
brögð Bandaríkjahers vegna hryðju-
verkanna á sendiráðin í Afríku. Wal-
lace spurði Clinton af hverju hann
gerði ekki meira til að koma Bin
Laden fyrir kattarnef og gekkst Clin-
ton við því að hafa ekki gert nóg, þar
sem hann náði honum ekki.
„En ég að minnsta kosti reyndi,“
sagði Clinton og benti á að ríkis-
stjórn George W. Bush, sem tók við
af Clinton, fékk átta mánuði til að
reyna að ná Bin Laden, en reyndi
það ekki einu sinni. „Ég gerði alla
vega tilraun og mistókst og þegar
mér mistókst þá skildi ég eftir ítar-
lega áætlun gegn hryðjuverkum og
hæfasta manninn í verkefnið, Dick
(Richard) Clarke. Og hvað gerði
Bush? Hann lækkaði hann í tign,“
sagði Clinton.
Titill bókarinnar sem Wallace
vitnaði í er ekki bara vísun í tvíbura-
turnana heldur er „looming tower“
eða „lofty towers“ tekið úr kóranin-
um, 4:78. Samkvæmt Wright vitnaði
Bin Laden í versið í brúðkaupsræðu
skömmu fyrir árásirnar: „Hvar sem
Dauðinn mun finna þig,
jafnvel þótt þú sért
í himinháum turni
Magnús Heimir
Jónasson
mhj
@frettabladid.is
þú ert, mun dauðinn finna þig, jafn-
vel þótt þú sért í himinháum turni.“
Þá væri ég ekkert betri en hann
Nokkrum klukkutímum áður en
fyrsta farþegaþotan f laug inn í
norðurturninn 11. september var
Bill Clinton, fyrrverandi forseti
Bandaríkjanna, á viðskiptafundi í
Mel bourne í Ástralíu að ræða um
hryðjuverkaógnina sem steðjaði
að Bandaríkjunum. Á hljóðupp-
töku af fundinum, sem ABC News
birti árið 2014, heyrðist í Clinton
tala um að hann hefði næstum því
verið búinn að drepa Bin Laden
einu sinni. „Ég náði honum næst-
um og hefði getað drepið hann.
En ég hefði þurft að sprengja upp
lítinn bæ sem heitir Kandahar í
Afganistan og drepa 300 saklausa
borgara í leiðinni og þá væri ég ekk-
ert betri en hann, svo ég gerði það
ekki,“ sagði Clinton í upptöku sem
Michale Kroger, fyrrum formaður
Frjálslynda f lokksins í Ástralíu, tók
upp og var fyrst spiluð á Sky News í
Ástralíu. Nokkrum tímum eftir að
Clinton lét orðin falla var ráðist á
Bandaríkin.
Bin Laden á topp tíu listann
Í júní 1999 setti alríkislögreglan
í Bandaríkjunum Bin Laden á
lista yfir tíu eftirsóttustu glæpa-
menn heims. Í desember 1999 fór
Bin Laden í viðtal hjá pakistanska
blaðamanninum Rahimullah þar
sem hann sagði veru Bandaríkja-
hers nálægt Mekka vera ögrun við
alla múslima.
Nákvæmlega níu mánuðum fyrir
árásirnar, þann 11. desember árið
2000, stöðvaði hæstiréttur Banda-
ríkjanna endurtalningu í Flórída-
fylki og lýsti því yfir að George H.
Bush væri réttkjörinn forseti lands-
ins. Bush tók svo við sem forseti
Bandaríkjanna og Dick Cheney sem
varaforseti í janúar 2001.
Á meðan Bush eldri tók við for-
setaembættinu hokinn af reynslu
í utanríkismálum, var sonur hans
algjör andstæða. Bush yngri var
áhugalaus um utanríkismál og hafði
takmarkað ferðast. Hann hafði byggt
framboð sitt að mestu leyti á breyt-
ingum á innanríkismálum, sér í lagi
menntakerfinu, skattalækkunum
og skuldalækkun.
Bush skipaði Donald Rums-
feld, fyrrum varnarmálaráðherra
Geralds Ford og læriföður Dicks
Cheney, sem varnarmálaráðherra.
Hann gerði síðan Paul Wolfowitz
að aðstoðarvarnarmálaráðherra.
Wolfowitz og Rumsfeld voru báðir
með sterka sýn á utanríkis- og varn-
armál. Báðir nýfrjálshyggjumenn
sem treystu hernaðarvaldi frekar
en ríkiserindrekstri.
Togstreita tveggja embætta
Sem mögulegt mótvægi við Rums-
feld, Wolfowitz og Cheney, skipaði
Bush Condoleezzu Rice sem þjóðar-
öryggisráðgjafa og hershöfðingjann
Colin Powell sem utanríkisráð-
herra. Powell var gríðarlega vinsæll
hjá bandarísku þjóðinni á þessum
tíma, en hann hafði einnig verið
einn traustasti ráðgjafi Bush eldri í
varnarmálum.
Togstreita þessara tveggja emb-
ætta átti eftir að leika Bandaríkin
grátt, en á pappírum litu þetta út
fyrir að vera öf lugir ráðgjafar og
ráðherrar.
Í viðtali við PBS árið 2020 sagði
Joshua Bolten, aðstoðarstarfs-
mannastjóri Hvíta hússins í stjórn-
artíð Bush, að hann hefði ekki valið
andstæðinga í utanríkismálum til
að skapa togstreitu, heldur vildi
hann öf luga einstaklinga með
sterkar skoðanir sem ráðgjafa. Að
mati sagnfræðingsins Timothy
Naftali þurfti forsetinn aftur á móti
sjálfur að hafa skoðanir á hlutunum
svo slíkt gengi upp.
Allt lék í lyndi fyrstu átta mánuði
forsetatíðar Bush. Hann gat ein-
beitt sér að innanríkismálunum og
kom 1,3 billjón dala skattalækkun
(1,3 trillion USD) í gegnum þingið
í maí 2001. Hann fékk þingmann
demókrata frá Massachus etts, Ted
Kennedy, til að vinna með sér að
umfangsmiklum breytingum á
menntakerfinu og á meðan áfram-
hald var á hagvexti, voru öll skilyrði
fyrir skuldalækkun.
Bush í mánaðarfrí
Í ágúst fagnaði Bush „sex mánuðum
af árangri“ (að eigin sögn) og fór í
mánaðarfrí. Lengsta frí sem forseti
Bandaríkjanna hefur tekið sér síðan
Richard Nixon var við völd.
Á meðan Bush var í fríi fékk hann
daglegar skýrslur um öryggismál
Bandaríkjanna. Þann 6. ágúst var
honum afhent skýrsla sem var ekki
ósvipuð þeirri sem Clinton hafði
fengið, en efnislínan nú var: „Bin
Ladin Determined to Strike in US“.
Þjóðaröryggisstofnanir Banda-
ríkjanna höfðu í raun sagt Bush
frá ógninni sem stafaði af Al-Kaída
frá því janúar. En hryðjuverka-
hópurinn hafði hreiðrað vel um sig
í Afganistan eftir að talíbanar tóku
völdin í blóðugri borgarastyrjöld
fimm árum áður.
Fyrrnefndur Richard Clarke
hefur látið hafa eftir sér í viðtölum
að öryggisstofnanir Bandaríkjanna
hafi verið órólegar allt sumarið
2001, en upphaflega var talið að Bin
Laden myndi gera árás á þjóðhátíð-
ardegi Bandaríkjanna, 4. júlí. Þegar
þjóðhátíðardagurinn leið og ekkert
gerðist, sagði Clarke að hann hefði
fengið á tilfinninguna að ráðherrar
í ríkisstjórn Bush teldu að upplýs-
ingarnar frá öryggisstofnununum
væru rangar.
Fyrrnefndur Naftali sagði að
nýfrjálshyggjuarmur ríkisstjórnar-
innar hefði ómögulega getað náð
utan um þá hugmynd að heims-
veldi eins og Bandaríkjunum stafaði
hætta af fámennum hópi hryðju-
verkamanna í fjöllum Afganistan.
Þessi kaldastríðshugsunarháttur,
þar sem önnur heimsveldi voru
óvinurinn, átti eftir að leika þá
grátt.
Ellefti september
Að morgni þriðjudagsins 11. sept-
ember 2001 rændu nítján hryðju-
verkamenn Al-Kaída, f lest allir frá
Sádi-Arabíu, fjórum farþegaf lug-
vélum. Tveimur var f logið á sinn
hvorn Tvíburaturninn, einni var
f logið inn í byggingu varnarmála-
ráðuneytisins en sú fjórða hrapaði
áður en hún náði áfangastað.
Dick Cheney var á þessum tíma
staddur í Hvíta húsinu og vísaði
leyniþjónustan honum samstundis
niður í öruggt rými neðanjarðar.
Á meðan varaforsetinn beið eftir
öruggri leið til samskipta gat hann
lítið annað gert en að fylgjast með
fréttum. Hann og Condoleezza Rice
horfðu því saman á suðurturninn
hrynja.
28 Helgin 11. september 2021 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ