Morgunblaðið - 20.05.2021, Blaðsíða 32

32 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. MAÍ 2021
Bláu húsin v/Faxafen • Sími 553 7355
Vefverslun selena.is
Vefverslunselena.is
Sumarið er tíminn!
Mix & Match sundföt
Frábær snið og fjölbreyttar stærðir
Í langvarandi samn-
ingsleysi undanfarinna
ára hafa sjálfstætt
starfandi sérfræði-
læknar oft upplifað vill-
andi málflutning frá
stjórnvöldum. Nýlega
var því t.d. haldið fram
að einingaverð sér-
fræðilækna hafi verið
verðbætt að fullu eftir
að samningur lækna
rann út og reglugerð ráðherra tók
við; reglugerð sem ákvarðar eining-
arverð einhliða. Sannleikurinn er allt
annar eins og verður rakið hér. Á 13
árum, frá 1. apríl 2008 til 1. apríl 2021,
hefur einingarverð hækkað um 65%
en launavísitalan um heil 134%. Ein-
ingarverðið ákvarðar upphæð
greiðslu fyrir ákveðin læknisverk og
er greiðslan notuð til að greiða allan
kostnað við rekstur læknastofanna,
þar á meðal laun starfsfólks. Engar
aðrar greiðslur koma til.
Síðasti samningur sérfræðilækna
við SÍ var gerður árið 2013 og tók
gildi 1. janúar 2014, eftir tæplega
þriggja ára samningslaust tímabil. Þá
hafði einingarverð ekki hækkað í þrjú
og hálft ár. Vorið 2009 féllu læknar að
auki frá 9,2% hækkun einingaverðs til
að leggja sitt af mörkum til þjóðar-
búsins eftir hrunið. Sú
eftirgjöf var fljót að
gleymast hjá stjórn-
völdum og því sjálfsagt
að rifja þessa staðreynd
upp. Talsvert vantaði
upp á að samningurinn
sem gerður var árið
2013 tryggði eðlilegt
einingarverð. Á móti
kom að hann var til
langs tíma, eða fimm
ára og til viðbótar var
umsamið einingarverð
bundið tveimur vísitöl-
um að jöfnu, vísitölu neysluverðs til
verðtryggingar (VNV) og launa-
vísitölunni.
Ein mynd segir meira
en þúsund orð
Gjarnan er sagt að ein mynd segi
meira en þúsund orð. Línuritið sem
fylgir þessari grein talar skýru máli
um að fullyrðingar yfirvalda um að
greiðslur til sérfræðilækna hafi fylgt
verðlagi standast engan veginn.
Eins og sjá má á myndinni hafa
verðbætur einingarverðs aðeins náð
til afmarkaðra tímabila og hafa alls
ekki náð að halda í við launaþróun.
Launavísitalan hefur hækkað miklu
meira en bæði einingarverð og VNV,
en launakostnaður er langstærsti
þátturinn í rekstri læknastofa (um
70%) og launavísitalan er því afar
mikilvæg rekstrarforsenda. Á tæp-
lega fimm ára tímabili frá vori 2008 til
loka árs 2013 verður sáralítil hækkun
á einingarverði miðað við vísitölurnar
eins og sjá má. Síðan kemur tímabil
þar sem einingarverð heldur í við
VNV en ekki við launavísitöluna. Síð-
asta tímabilið er þannig að launa-
vísitalan stingur hinar línurnar ein-
faldlega af.
Síðasta hækkun á einingarverði
samkvæmt reglugerð ráðherra tók
gildi fyrir nærri einu og hálfu ári,
þann 1. janúar 2020. Frá þeim tíma
hefur einingaverð ekkert hækkað en
launavísitalan hækkaði um heil 11%.
Þarna eru læknastofur á sama báti og
aðrir launagreiðendur í heilbrigð-
isgeiranum, t.d. hjúkrunarheimilin,
sem nýverið hafa skýrt vel rekstr-
arvanda sinn í þessu umhverfi.
Aukagjöld forsenda rekstrar
Til að geta haldið rekstri lækna-
stofa áfram hafa læknar neyðst til að
hækka gjaldskrá sína með því að inn-
heimta sk. aukagjöld eða komugjöld
af sjúklingum – og skyldi engan
undra sem horfir á meðfylgjandi
mynd. Þessi aukagjöld eru bein af-
leiðing þeirrar gliðnunar sem þar
sést. Gjöldin eru í raun aðeins leið-
rétting á gamalli úr sér genginni
gjaldskrá sem ekki hefur verið samið
um í 8 ár og yfirvöld hafa síðan valið
að láta ekki fylgja verðlagi.
Margir muna eftir svipuðu ástandi
í tannlækningum barna og aldraðra
fyrir tæpum áratug, sem tók langan
tíma að vinda ofan af. Fleiri stéttir en
læknar og tannlæknar hafa neyðst til
að hækka gjaldskrár eða taka auka-
gjöld í samningsleysi til að geta veitt
þjónustu, t.d. sjúkraþjálfarar í samn-
ingsleysi undanfarið. Hjúkrunar-
heimilin hafa á hinn bóginn ekki get-
að tekið aukagjöld og hafa sum því
neyðst til að skila ríkinu rekstrinum
meðan önnur horfa fram á taprekstur
og gjaldþrot verði ekki brugðist við.
Án gjaldskrárhækkana í formi
aukagjalda hefði sennilega verið búið
að loka einhverjum læknastöðvum nú
þegar. Gjöldin hafa einfaldlega gert
læknum kleift að halda rekstri áfram.
Lokun læknastöðva hefði verið slæm-
ur kostur; sett sjúklinga, starfsfólk
og heilbrigðiskerfið í vanda og hefði
getað valdið ófyrirséðum skaða.
Skerðing á þjónustu, lengri bið,
óvissa og óöryggi meðal sjúklinga eru
allt þekktar afleiðingar þess sem ger-
ist ef breytingar í heilbrigðisþjónustu
eru illa undirbúnar.
Gliðnun kostnaðar
og einingarverðs
Við gliðnun á milli kostnaðar og
einingarverðs verður til gat í rekstri
læknastofa. Ef kostnaður eykst, en
innkoman ekki, sígur hratt á ógæfu-
hliðina og slíkur rekstur er ekki sjálf-
bær til lengdar. Allir vita að laun hafa
hækkað umfram verðlag síðustu
misseri eins og sýnt er hér svart á
hvítu, og stytting vinnuvikunnar hef-
ur haft viðbótaráhrif hjá læknastof-
um rétt eins og hjá öðrum atvinnu-
rekendum. Búsifjar heimsfaraldurs
hafa heldur ekki hjálpað til.
Mikilvægt er að rangfærslur um
einingarverð og verðgildi greiðslna til
lækna og læknastöðva séu leiðréttar.
Þeim leiðréttingum er hér með komið
á framfæri, bæði við yfirvöld og al-
menning, með meðfylgjandi línuriti í
stað þúsund orða.
Eftir Þórarin
Guðnason » Verðbætur eining-
arverðs hafa aðeins
náð til afmarkaðra tíma-
bila og hafa alls ekki náð
að halda í við launa-
þróun.
Þórarinn Guðnason
Höfundur er hjartalæknir og formað-
ur Læknafélags Reykjavíkur.
Þúsund orð um einingarverð
Vísitölur og einingaverð sérfræðilækna
Samanburður á þróun frá 1. apríl 2008 til 1. apríl 2021
250
200
150
150
100
'08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18 '19 '20 '21
Launavísitala (1.4.2008=100)
Vísitala neysluverðs* (1.4.2008=100)
Einingaverð sérfræðilækna
(breyting í %, 1.4.2008=100%)
234,2
172,4
165%
*Vísitala neysluverðs til verðtryggingar
Atvinna