Fréttablaðið - 13.11.2021, Blaðsíða 77

ton kom að málinu með reynslu
úr eigin ranni, eftir að hafa þurft
að ferðast til Mexíkó til að fara í
fóstureyðingu á meðan hún var í
laganámi.
Konurnar þrjár sem allar voru á
svipuðum aldri hittust á pítsustað
í Dallas. Norma var komin nokkra
mánuði á leið og þær sátu í marga
klukkutíma saman, drukku bjór og
borðuðu pítsu. Samkvæmt Normu
voru þær allar drukknar þegar hinar
tvær fóru að reyna að sannfæra
hana um að leyfa þeim að fara með
mál hennar fyrir dómstóla.
Norma var fullkominn sóknar-
aðili fyrir málið, þrátt fyrir að hafa
verið afar ófullkominn talsmaður
fyrir kvenréttindahreyfinguna. Á
pappírum var hún ung kona sem
vildi fara í fóstureyðingu, spurði
lækni sinn um möguleikann á því
en bjó því miður í ríki sem bannaði
slíkar aðgerðir.
„Þær vildu breyta lögunum en
ég vildi bara fara í fóstureyðingu,“
rifjaði Norma upp í viðtali á ABC
á tíunda áratugnum. „Þær sögðu:
„Norma vilt þú hafa lögleiddan rétt
yfir eigin líkama?“ Ég sagði jú og þær
sögðu að það eina sem ég þyrfti að
gera væri að skrifa undir hér.“
Úr varð dómsmálið fræga Roe v.
Wade, en Wade í þessu samhengi
er Henry Wade saksóknari í Texas.
Hæstiréttur Bandaríkjanna dæmdi
málið Weddington og Coffee í vil,
sjö með og tveir á móti, á grund-
velli 14. greinar stjórnarskrárinnar
og réttarins til friðhelgi einkalífs.
Dómurinn segir að ríkið eigi ekk-
ert að aðhafast í ákvörðunum milli
læknis og sjúklings. Þungunar-
rofsrétturinn var þó ekki algildur,
heldur skyldi hann vega á móti
rétti ríkisins til að huga að heilsu
borgaranna og ekki mætti fara í
þungunarrof eftir þriggja mánaða
meðgöngu.
Dómurinn var ekki svo umdeild-
ur á sínum tíma og hófst menning-
arstríðið ekki fyrr en breyting varð
á rétti kvenna á landsvísu, er 46
ríki þurftu að breyta löggjöf sinni
um þungunarrof. Kvenréttinda-
hreyfingu Bandaríkjanna óx einn-
ig ásmegin á áttunda áratugnum og
hófu kristnir íhaldsmenn að reyna
að hægja á ferlinu.
Rétturinn til þungunarrofs var
í hringiðunni í baráttunni og varð
Norma um tíma tákn hennar.
Hún var um tíma í Kaliforníu með
stjörnu kvenréttindalögmanninum
Gloriu Allred. Talaði á opnum
fundum um réttindi kvenna og
naut hylli meðal femínista.
Baráttufundur
árið 1989.
Stjörnulög-
maðurinn og
femínistinn
Gloria Allred
(t.v.) var meðal
þeirra sem
hylltu McCorvey
sem hetju (t.h.).
Á efri árum
sagði McCorvey
að hún upp-
lifði að elítan í
kvenréttinda-
hreyfingunni liti
niður á sig.
Norma McCorvey fyrir miðju að mótmæla fóstureyðingum árið 2005.
Norma varð svo trúuð á efri
árum og var sjónvarpað frá því
þegar hún var skírð árið 1995. Hún
skráði sig í kaþólsku kirkjuna og
varð síðar talsmaður gegn réttinum
til þungunarrofs.
Seinna sagði hún frá því að hún
upplifði það að „menntasnobbaðir
femínistar“ hefðu verið að notfæra
sér hana og litið niður til hennar.
Lítið var gert úr hugmyndum henn-
ar og sagðist hún upplifa að þeim
fyndist hún heimsk.
„Þær sýndu mér aldrei virðing-
una sem mér fannst ég eiga skilda,“
sagði Norma í viðtalinu við ABC
árið 1995.
Í sjálfsævisögu sinni segist hún
hafa áttað sig á því seinna meir að
Coffee og Weddington voru aldrei
með hennar hagsmuni í huga og
ætluðu aldrei að hjálpa henni að
rjúfa þungunina, heldur hafi þær
verið að hugsa um eigin frama.
Norma dó árið 2017, 69 ára
gömul. Hún fór aldrei í þungunar-
rof, hún eignaðist þrjú börn. Hún
var kona sem barðist í gegnum
hræðilegar aðstæður og brotinni
var henni skellt undir sviðsljósið til
að vera tákn fyrir pólitískar hreyf-
ingar í landinu. Fyrst fyrir kven-
réttindi og síðar fyrir kirkjuna.
Dómsmál hennar breytti hins
vegar réttindum t ug milljóna
kvenna, en á 40 ára afmæli Roe v.
Wade árið 2013 höfðu 55 milljónir
kvenna farið í þungunarrof frá því
að dómurinn féll. Þessi réttur verð-
ur lagður á vogarskálarnar í Hæsta-
rétti Bandaríkjanna í byrjun des-
ember en rétturinn er íhaldssamari
nú en oft áður. Þá mun koma í ljós
hvort réttur kvenna, sem byggðist á
ósk brotinnar konu um þungunar-
rof, verði afnuminn. n
Helgin 33LAUGARDAGUR 13. nóvember 2021 FRÉTTABLAÐIÐ