19. júní - 19.06.2018, Blaðsíða 55

Ársrit Kvenréttindafélags Íslands | 53
#MeToo-byltingin er nú að koma
því til leiðar sem hingað til hefur
ekki unnist með lagasetningu um
kynferðislega áreitni.
Þessi fjöldahreyfing gegn kyn-
ferðis ofbeldi – þessi fordæmalausa alda
fólks sem hefur hátt í hefðbundnum
miðlum og á samfélagsmiðlum – er við
það að rífa niður tvær helstu hindr an-
irnar í vegi þess að binda enda á kyn-
ferðis ofbeldi í réttarkerfinu og lífinu
almennt, vantrú á þolendur og þá
afmennskun sem gerir lítið úr þeim.
Lögin um kynferðislega áreitni
– þau fyrstu sem fjölluðu um kyn-
ferðisofbeldi á forsendum kynja misrétt-
is – sköpuðu forsendurnar fyrir þessari
byltingu. Þó hafa gerendur almennt
getað treyst á að neitun þeirra og
fálætið gagnvart þeim sem saka þá um
verknaðinn hlífi þeim við afleiðingum.
Margir þolendur hafa réttilega
talið það tilgangslaust að kæra ofbeldi.
Kærum hefur iðulega verið vísað frá með
einhverri útgáfu af klisjunum „hún var
ekki trúverðug“ eða „hún vildi þetta“.
Þessu fylgdist ég með, áratugum saman,
í málum er tengdust kynferðisofbeldi á
háskólasvæðum; dæmigert var að þrjár
eða fjórar konur þyrftu að tilkynna
ofbeldi af hendi sama mannsins til að
molna tæki undan andmælum hans.
Þegar trúverðugleikinn var metinn
taldist kona því ígildi fjórðungs úr
manneskju.
Jafnvel þegar konu var trúað
hafði ekkert sem hann hafði gert
henni jafn mikið vægi og það sem gert
yrði við hann ef brot hans væru tekin
alvarlega. Gildi hans sem manneskju
vóg þyngra en hennar kynvædda
einskisvirði. Ferill hans, mannorð,
andleg og tilfinningaleg ró og eigur
skiptu máli. Ekki hennar. Á vissan hátt
var enn verra að vera trúað þegar það
skipti engu hvað hann hafði gert. Það
þýddi að hún skipti engu máli.
Þetta valdaójafnvægi hefur við-
haldið kerfi þar sem karlmenn hafa
þeim mun meiri kynferðislegan aðgang
eftir því sem þeir eru valdameiri.
Það er útbreidd trú fólks að þegar
eitthvað er bannað með lögum líði það
að mestu undir lok. Vera má að það gildi
um óvenjulegar gjörðir en það á ekki
við um brot sem gegnsýra samfélagið
og eru innbyggð í stigveldisskipan þess,
svo sem kynferðisofbeldi, þar með talda
nauðgun. Jafnrétti til launa hefur verið
bundið í lög um áratuga skeið en tíðkast
þó ekki enn. Mismunun á grundvelli
húðlitar er að nafninu til ólögleg í
ýmsum myndum en þó verður fólk enn
fyrir henni. Ef sama menningarlega
misréttinu er leyft að viðgangast innan
réttarkerfisins og einkennir þá hegðun
sem lögin banna verður kerfisbundið
barist gegn öllum tilraunum til að koma
á jafnrétti, svo sem lagasetningu gegn
kynferðislegri áreitni.
Loks er verið að höggva á þennan
hnút sem hefur svo lengi lamað
réttarfarsleg úrræði við kynferðisofbeldi.
Opinberlega skora nú konur hástöfum á
hólm hið kerfisbundna kvenhatur, ásamt
kynvæddu kynþáttahatri og stétta mis-
rétti. Munurinn er sá að valdhafar eru
farnir að hlusta.
Valdamiklir einstaklingar, stofn-
anir og fyrirtæki taka kynferðis ofbeldi
nú loks alvarlega og beita sér gegn því
sem aldrei fyrr. Þolendur dagsins í dag
eru ekki lengur lygarar, ekki lengur
einskis virði, og barátta þeirra hefur
afleiðingar sem enginn þeirra hefði
getað náð fram með málshöfðun –
að hluta til vegna þess að bandarískt
réttarkerfi leyfir ekki kröfur á hendur
einstaka gerendum, en aðallega þó
vegna þess að nú er þeim trúað og þeir
metnir að verðleikum, sem réttarkerfið
hefur sjaldnast gert. Þetta hafa konur
bent á árum saman. Það eru viðbrögðin
sem hafa breyst.