19. júní - 19.06.2018, Blaðsíða 59

Ársrit Kvenréttindafélags Íslands | 57
#MeToo-umræðan sem hefur geis-
að síðustu misserin hefur gjörbylt því
hvernig almenningur lítur á kynbundna
og kynferðislega áreitni ásamt öðru
kyn ferðis legu ofbeldi á vinnumarkaði.
Konur hafa síðustu áratugi reynt
að vekja athygli á því misrétti sem
hefur ríkt á vinnumarkaðnum en
svo virðist sem það sé fyrst núna í
kjölfar #MeToo-byltingarinnar, eftir
að þúsundir – tugþúsundir – kvenna
hafa deilt reynslusögum sínum, að
sam félagið taki þetta mál alvarlega.
#MeToo-frásagnirnar hafa varpað skýru
ljósi á bæði samfélagslegt vandamál
sem birtist í áreitni og ofbeldi sem
og valdamisvægi og muninn á stöðu
kvenna og karla.
Áreitni á vinnumarkaði er ekki ný
af nálinni og stjórnvöld hafa reynt að
stemma stigu við þessu ofbeldi með
ýmsum hætti. Til dæmis hafa verið sett
lög sem banna áreitni og misrétti og
atvinnurekendum ber rík skylda til að
koma í veg fyrir að starfsfólk þeirra
verði fyrir því.
Það er mikilvægt fyrir okkur öll
að vera meðvituð um réttindi okkar,
að þekkja hvaða lagalega rétt við
höfum til að vera örugg og búa við
jafnrétti á vinnustaðnum. Einnig
þurfum við að þekkja rétt okkar ef
við verðum fyrir kynbundinni áreitni,
kynferðislegri áreitni eða ofbeldi á
vinnumarkaði.
Í þessari grein ætla ég að fara
yfir réttindi starfsfólks þessu tengd,
reyna að varpa skýrara ljósi á hvaða
hegðun er bönnuð samkvæmt lögum,
birtingarmyndir hennar og hvaða
rétt starfsfólk á samkvæmt lögum
til að búa við jafnrétti og öryggi á
vinnustaðnum. Loks mun ég fjalla
um afleiðingar áreitni og ofbeldis,
hvert leita má eftir stuðningi og hvað
hver og einn getur gert til að leggja
umræðunni lið.
Hvað er kynbundin
áreitni og kynferðisleg
áreitni?
Eftirfarandi skilgreiningar er að
finna í lögum nr. 10/2008, um jafna stöðu
og jafnan rétt kvenna og karla (hér eftir
nefnd jafnréttislög) og reglugerð nr.
1009/2015, um aðgerðir gegn einelti,
kyn ferðislegri áreitni, kynbundinni
áreitni og ofbeldi á vinnustöðum (hér
eftir nefnd reglugerðin).
Kynbundin áreitni:
Hegðun sem tengist kyni þess
sem fyrir henni verður, er í óþökk
viðkomandi og hefur þann tilgang
eða þau áhrif að misbjóða virðingu
viðkomandi og skapa aðstæður sem eru
ógnandi, fjandsamlegar, niðurlægjandi,
auðmýkjandi eða móðgandi fyrir
viðkomandi.
Kynferðisleg áreitni:
Hvers kyns kynferðisleg hegðun
sem er í óþökk þess sem fyrir henni
verður og hefur þann tilgang eða þau
áhrif að misbjóða virðingu viðkomandi,
einkum þegar hegðunin leiðir til
ógnandi, fjandsamlegra, niðurlægjandi,
auðmýkjandi eða móðgandi aðstæðna.
Hegðunin getur verið orðbundin,
táknræn og/eða líkamleg.
Ofbeldi:
Hvers kyns hegðun sem leiðir til,
eða gæti leitt til, líkamlegs eða sálræns
skaða eða þjáninga þess sem fyrir henni
verður, einnig hótun um slíkt, þvingun
eða handahófskennda sviptingu frelsis.
Upplifun okkar getur verið mis-
munandi og vinnustaðamenning sömu-
leiðis. Samkvæmt skilgreiningunum er
ljóst að upplifun þess sem fyrir hegð-
uninni verður sker úr um hvort um
áreitni eða ofbeldi er að ræða. Ein
helsta gagnrýnin á #MeToo-umræðuna