Syrpa - 01.06.1948, Síða 14

U N O Á H R E N :
Húsnæðismál
og skipulagning þéttbýlis
Á síðari árurn hafa augu ahnennings i ná-
grannalöndunum opnast mjög fyrir mikil-
vccgi skipulagningar- og byggingarmála. Hér
á landi hefur petta efni litt verið rœtt fram
að hessu, og mun pó marga fýsa að fá nokkra
vitneskju um það. Grein sú, er hér fer á eftir
í þýðingu, var upphaflega útvarpserindi, en
síðan valin til birtingar i greinarflokki, er
byggingareftirlit scenska ríkisins gaf út.
•
Frá frumbýli til félagsheildar.
Lausn húsnæðisvandamálsins er víðtækara hug-
tak en það eitt að sjá öllum fyrir nægilega stórum
og hentugum íbúðum: í því felst einnig sá vandi
að skipa þessum íbúðum og íbúðahverfum í góð-
ar félagsheildir.
Menn eru orðnir nokkuð á eitt sáttir um það,
hvernig híbýlum vorum skuli liáttað, hve rúmgóð
þau þurfi að vera og hver innbyrðis afstaða hús-
anna sé hagstæðust. Hitt er oss enn eigi eins ljóst,
á livern hátt hentugast sé að skipuleggja góð
íbúðahverfi, sem í senn séu ódýr og holl og veiti
gott umhverfi til lífs og starfs.
Menningarstöðvar.
Sjálfsagt er að gera sér það ljóst frá byrjun, að
jafnhliða íbúðarhverfunum þarf að koma upp
allmiklu og góðu lnisnæði til almenningsþarfa.
Börnin þurfa leikskóla, bæði til þess að unnt sé
að beina þeim inn á æskilegar brautir félagslegrar
samvistar og eins vegna liins, að mæðrunum er
nauðsynlegt að eiga kost á að koma þeim í ann-
arra umsjá einhvern tíma dagsins. Ungir og gaml-
ir þurfa samkomuhús til fundahalda, klúbba,
danssali, frístundaverkstæði til trésmíða, bók-
bands, sauma o. s. frv. Ennfremur þarf bókasöfn,
almenningsbaðhús, kvikmyndahús o. m. fl. Öll
þessi húsakynni almennings þurfa að vera svo vel
í sveit sett, að skammt sé til þeirra úr öllu hverf-
inu; þá fyrst er tryggt, að almenningur liafi
þeirra full not.
Þetta mun nú vera orðin almennt viðurkennd
nauðsyn. Samt held ég að ekki sé úr vegi að benda
á, að þessari þörf verður ekki fullnægt með því
einu saman að útvega bráðabirgðahúsnæði, eins
og t. d. aflóga kjallara, til þess að veita fólki
tækifæri til tómstundaföndurs eða húsnæðislaus-
um félögum þak yfir höfuðið. Hér er um annað
og meira að ræða: sem sé að skapa sameiginlegan
vettvang frístundaiðkana og áhugamála, miðstöð
allra hinna margvíslegu félagsstarfa. Ef maðurinn
á að geta unað hag sínum vel innan félagsheildar-
innar, þarf hann að eiga heima í hæfilega stórn
hverfi, er Iiefur menningarmiðstöð að miðdepli.
Takizt að gera slíka miðstöð aðlaðandi og not-
hæfa fólki á öllum aldri og með margvísleg áhuga-
mál, þá getur hún átt ríkan þátt í því að skapa
liina sönnu félagslegu umgengnismennt, senr svo
mikill hörgull er nri á, glæða fjör og bæta félags-
andann. í Englandi hefur áliugi fyrir þessu máli
breiðzt svo út, að við liggur að kalla megi þjóðar-
vakningu; þar hafa verið byggðar fjöldamargar
menningarmiðstöðvar af þessu tagi, svo að reynsla
er fengin fyrir því, að þetta er rétt.
Nauðsynlegt er að taka þegar í upphafi tillit
til þessa atriðis, er skipuleggja skal nýtt bæjar-
liverfi. Ef um það er að ræða að endurskipuleggja
gamla stórborgarhluta, ætti að skipta þeim í hæfi-
lega stór hverfi, hvert með sinni miðstöð. Sú
reynsla, sem þegar er fengin í þessu efni, bendir
til þess, að hæfilegur íbúafjöldi í slíkum hverfum
muni vera fjögur til átta þúsund manns; ekki
minna, því að þá getur hann ekki borið uppi
nauðsynlegustu stofnanir, svo sem kvikmyndahús
og bókasafn, og ekki stærra, því að þá verður
erfitt að liafa umhverfið viðkunnanlegt og þægi-
legt.
En þó að sú hlið málsins, sem hér hefur verið
rædd, sé að vísu mikilsverð, þá er hún þó aðeins
eitt atriði af mörgum. Látum okkur lialda lengra.
Skipulagning húsnæðismála.
Til þess að unnt sé að taka þetta vandamál rétt-
um tökum, er fyrst og fremst nauðsynlegt að gera
sér grein fyrir fjölda og gerð þeirra íbúða, sem
þörf er fyrir. Eins og iðnaðar- og verzlunarfyrir-
tæki vinna að rannsóknum á markaðs- og kaup-
getusveiflum og byggja áætlanir sínar á þeim,
þannig verða stjórnendur bæjarfélaganna einnig
að rannsaka gaumgæfilega, livernig ástatt er, og
52
S YRPA