Syrpa - 01.06.1948, Blaðsíða 17

Stórborgin: Vcl, sem er alltof eyðslufrek á fé og taugaró
mannanna.
Hve stórir cettu bœirnir nð vera?
Jafnframt því sem gera má ráð fyrir örum
vexti stórborganna, svo framarlega sem ekkert er
að gert, má ganga út frá því sem gefnu, að mörg
hin smærri bæjarfélög standi í stað eða gangi
saman. í því sambandi er rétt að spyrja: Hve stór
á bærinn að vera til Jress að hann geti þróast eðli-
lega og boðið íbúum sínum góð lífsskilyrði? Um
Jretta er vitanlega ekki hægt að setja algildar regl-
ur. Þó er óhætt að fullyrða, að stærstu borgir
okkar, svo sem Stockkhólmur, Gautaborg og ef
til vill Málmey eru nú orðnar svo stórar að þær
ættu ekki að stækka rneira, Og svo framarlega
sem gerð er sú sjálfsagða krafa, að bærinn geti
borið uppi þær menningarstofnanir og verklegu
framkvæmdir, sem drepið hefur verið á hér að
framan, þá er einnig nokkurn veginn hægt að
setja lágmark um fólksfjöldann. I stórum drátt-
urri má segja, að færri en 5000 megi íbúarnir helzt
ekki vera, til þess að'geta risið undir slíkum fram-
kvæmdum. Samt er því þannig farið, að í um 1100
af h. u. b. 1200 bæjum okkar eru íbúarnir undir
5000. Stefna ber að því, að þau þessara bæjarfé-
laga, sem tilverumöguleika Iiafa á annað borð,
fái að ná hæfilegum vexti. — Verði ekki tekið í
taumana, munum vér að lokum sitja uppi með
nokkur ofviða borgarbákn, tiltölulega fá hæfilega
stór bæjarfélög og fjöldan allan af alltof litlum
kyrrstöðubæj um.
Handahófsdreifing byggðarinnar
Annar galli er sá, að mörg byggðarlög eru al-
gerlega utan við alla skipulagningu. Það þarf
ekki langt að fara í þessu landi til þess að ganga
úr skugga um þetta. Umhverfis borgir og iðnað-
arhverfi og meðfram þjóðvegum er hrúgað niður
húsum af handahófi, nokkrum kofum á stangli
hér og þar. Slíkt handahóf hefur í för með sér
mikinn óþarfa kostnað í sambandi við leiðslur,
vegalagningar, strætisvagna og fjöldamargt ann-
að. Og oftast verður einnig langt að ganga í skóla,
langt að fara í búðir, langt á skemmti- og fundar-
staði; í stuttu máli: aðstaðan verður í senn örðug
og kostnaðarsöm. Það er mikill vottur um menn-
ingarskort, að okkur skuli ekki hafa tekizt að
halda þessum býlum í skefjum innan vébanda
skipulagningar, í stað þess að láta Jrau komast upp
með að álpast út um allar trissur eins og hrædda
unga.
Röng hhitföll
Ein vandræðin stafa af Jrví, að víða skortir
jafnvægi milli íbúanna og atvinnugreinanna. At-
vinnuvegirnir eru oft alltof einhliða. Allmörg
stór bæjarfélög hafa t. d. aðeins einn atvinnuveg,
sem meira að segja er mjög háður markaðssveifl-
um. Afleiðingar fyrir íbúana eru langir atvinnu-
leysistímar og stöðug óánægja og óvissa. I sumum
bæjarfélögum er Jrannig ástatt, að atvinnufyrir-
tækin jmrfa liér um bil eingöngu á vinnukrafti
karla að Iialda og í öðrum er aðallega sótzt eftir
vinnukrafti kvenna. Ibúahlutfallið er skakkt, fjöl-
skyldumyndun fer út um þúfur. Slíkt misræmi er
stórskaðlegt fyrir Jrjóðarbúskapinn og þjóðstofn-
inn.
Kemur shipulagning að gagni. — á núverandi
srundvelli?
Hvað er þá hægt að gera? Er lrægt að lagfæra
Jressar misfellur bæjarfélaganna og komast hjá
sams konar villum í framtíðinni? Það er eðlilegt
að spurt sé: Er hin ágæta skipulagningarlöggjöf
okkar ekki fullnægjandi til Jiess að halda Jressum
málum í réttu horf? Þar er meðal annars svo fyrir
mælt, að jafnskjótt og útlit er fyrir að byggð sé
að hefjast á einhverjum stað, skidi gerður skipu-
lagsuppdráttur eða a. m. k. ákveðnar reglur settar
um tilhögun bygginga á svæðinu. Á þetta ekki að
geta fyrirbyggt handahófsdreifinguna?
Sannleikurinn er sá, að löggjöfin nægir ekki
einu sinni til þessa. Reglan er sú, að hverjum
landeiganda er heimilt að nota land sitt og selja
byggingarlóðir eftir eigin geðþótta og algerlega
SYRPA
55