Morgunblaðið - 24.09.2021, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. SEPTEMBER 2021
Það líður varla sá dagur að
Sameinuðu þjóðirnar rati ekki í
fréttir og þá oftast í tengslum
við stærstu áskoranir samtím-
ans: heimsfaraldurinn, hraðfara
loftslagsbreytingar og hryllileg
átök og örbirgð. Samstarf sem
spratt upp úr hörmungum
tveggja styrjalda og hefur síð-
astliðin 76 ár verið mikilvæg-
asti vettvangur starfs í þágu
friðar, mannréttinda og
framþróunar. Allar þjóðir, stór-
ar sem smáar, hafa notið góðs af samstarf-
inu sem snertir nær allar hliðar tilverunnar:
réttindi og skyldur ríkja, mannréttindi, um-
hverfisvernd, afvopnun, orkumál og stjórn-
arfar svo fátt eitt sé nefnt. Nú eru bráðum
liðin 75 ár frá því að Ísland gerðist aðild-
arríki, 19. nóvember 1946. Starf Sameinuðu
þjóðanna hefur sennilega aldrei verið eins
brýnt og einmitt núna, enda viðfangsefnin
ærin.
Ísland hefur frá upphafi verið öflugur
málsvari alþjóðalaga, sjálfbærrar nýtingar
auðlinda en síðast en ekki síst mannréttinda
og jafnréttis. Ég hef sem utanríkis- og þró-
unarsamvinnuráðherra aukið þátttöku í
starfi Sameinuðu þjóðanna. Þróttmikil fram-
ganga Íslands í mannréttindaráðinu undir-
strikar þá staðreynd. Við höfum á síðustu
árum eflt samstarf við lykilstofnanir og sjóði
Sameinuðu þjóðanna sem m.a. vinna að
menntun og velferð barna, kynjajafnrétti,
mæðravernd og kynfræðslu. Það er breiður
stuðningur við þetta mikilvæga starf meðal
Íslendinga eins og kannanir hafa ítrekað
staðfest og öflugt starf landsfélaga Samein-
uðu þjóðanna sýnir.
Nú stendur yfir 76. allsherjarþing Sam-
einuðu þjóðanna og er kastljósinu eðlilega
beint að stóru málunum á borð við heimsfar-
aldurinn, aðgerðir í loftslagsmálum en síðast
en ekki síst hvernig við getum aukið traust
og dregið úr spennu í alþjóðasamskiptum.
Áherslur Íslands eru skýrar. Við munum til
dæmis áfram beita okkur fyrir jafnari dreif-
ingu bóluefna og höfum nú þegar lagt til
umtalsverða fjármuni í það
starf. Sérstaklega þarf að huga
að því að uppbygging og þróun
í kjölfar faraldursins stuðli að
aukinni velsæld og sjálfbærni í
anda heimsmarkmiða Samein-
uðu þjóðanna.
Öll ríki þurfa að draga úr los-
un gróðurhúsalofttegunda,
standa við Parísarsam-
komulagið og auka metnað í
loftslagsmálum. Á sama tíma
þarf að styðja tekjulægri ríki til
að þróa lausnir í loftslags-
málum. Þar hef ég lagt sér-
staka áherslu á að miðla af sérþekkingu Ís-
lands í orkumálum og samþættingu
jafnréttismála m.a. með því að efla þátttöku
íslenskra fyrirtækja og félagasamtaka í þró-
unarsamvinnuverkefnum sem snúa að lofts-
lagsmálum.
Það dylst engum að töluverðar hræringar
hafa verið að eiga sér stað í alþjóðastjórn-
málum, sem endurspegla breytta heims-
mynd og valdahlutföll. Ísland hefur, ásamt
helstu samstarfsríkjum, beitt sér gagnvart
þeim sem leitast við að veikja eða end-
urskilgreina alþjóðalög, mannréttindi eða
önnur grundvallarviðmið, sem hafa reynst
okkur öllum vel.
Virk þátttaka í starfi Sameinuðu þjóðanna
er og verður einn af hornsteinum íslenskrar
utanríkisstefnu og við ættum að nota 75 ára
afmælið, 19. nóvember nk., til að ræða
hvernig við viljum sjá Ísland leggja sitt af
mörkum til að Sameinuðu þjóðirnar geti
sinnt sínu mikilvæga hlutverki til framtíðar.
Eftir Guðlaug
Þór Þórðarson
» Ísland hefur frá upphafi
verið öflugur málsvari al-
þjóðalaga, sjálfbærrar nýt-
ingar auðlinda en síðast en
ekki síst mannréttinda og jafn-
réttis.
Guðlaugur Þór
Þórðarson
Höfundur er utanríkis- og
þróunarsamvinnuráðherra.
Sterk rödd meðal þjóða
Það er umhugsunarefni hve
efnahagsmál hafa fengið litla at-
hygli í kosningabaráttunni. Auð-
vitað hefur þar áhrif að okkur hef-
ur gengið vel að glíma við
efnahagsleg áhrif heimsfaraldurs-
ins.
Efnahagslífið varð fyrir miklu
höggi en áhrifin voru milduð eins
og kostur var og búið svo um
hnútana að viðspyrna næðist aft-
ur sem fyrst. Allt bendir til að það
sé að takast. Þvert á ýmsar spár
hefur kaupmáttur aukist, atvinnuleysi minnkað
hratt og hagvöxtur hefur tekið við sér. Jákvæð
þróun sést því víða og góðar forsendur fyrir batn-
andi hag bæði heimila og fyrirtækja.
Jákvæð merki en viðkvæm staða
Staðan er hins vegar viðkvæm. Ríkissjóður
kemur mjög skuldsettur út úr kreppunni. Sú staða
þýðir að við verðum að nálgast efnahagsmálin af
sérstakri varfærni.
Margir gera ráð fyrir að við munum „vaxa út úr
vandanum“. Það er gott svo langt sem það nær.
Forsenda þess að efnahagslífið nái sér á strik, að
unnt verði að greiða niður skuldir og bæta þjón-
ustu hins opinbera, er auðvitað kröftugur hag-
vöxtur, aukin verðmætasköpun og aukning útflutn-
ingstekna. Ef þetta er ekki í lagi er auðvitað tómt
mál að tala um að „vaxa út úr vandanum“ og öll
stóru og dýru kosningaloforðin verða innistæðu-
laus.
Árangurinn er nefnilega ekki sjálfgefinn. At-
vinnulífið er sem betur fer öflugt þrátt fyrir tíma-
bundna erfiðleika. Það mun hins vegar ekki standa
undir áframhaldandi lífskjarabata nema réttu skil-
yrðin séu fyrir hendi. Þess vegna höfum við sjálf-
stæðismenn lagt áherslu á að draga úr skattheimtu
og reglubyrði til að auka svigrúm atvinnulífsins. Af
sömu ástæðu höfum við lagt áherslu á ábyrga rík-
isfjármálastefnu því hún ræður miklu um hinar
efnahagslegu forsendur. Þá höfum við líka lagt
áherslu á stöðugleika við stjórn landsins enda sýnir
reynslan að pólitískur óróleiki hjálpar engum,
hvorki á efnahagssviðinu né á öðrum
sviðum þjóðlífsins.
Skuldsetning og skattahækk-
anir leysa engan vanda
Um leið hljótum við að vara við
hugmyndum um stórfellda aukn-
ingu ríkisútgjalda. Það að keyra upp
útgjöldin með óábyrgri skuldsetn-
ingu getur ekki endað nema á einn
veg. Við vörum jafnframt við hug-
myndum um skattahækkanir á fólk
og fyrirtæki, sem alltaf eru til þess
fallnar að draga úr slagkrafti efna-
hagslífsins. Við höfnum líka hugmyndum um að
stjórnmálamenn og embættismenn séu best til
þess fallnir að ákveða í smáatriðum hvernig
fyrirtækin eigi að haga starfsemi sinni, áherslum
og fjárfestingum, umfram það að fylgja lögum
og almennum leikreglum.
Sjálfstæðisflokkur eða vinstri glundroði
Á þessu sviði er skýr munur á hugmyndum
Sjálfstæðisflokksins og vinstri flokkanna. Mun-
urinn er líka skýr þegar kemur að viðhorfinu til
pólitísks og stjórnarfarslegs stöðugleika. Það
skiptir miklu í sambandi við hugmyndir manna
um stjórnarmyndun að kosningum loknum. Eins
og kosningabaráttan hefur þróast blasir við að í
þeim efnum eru bara tveir raunverulegir kostir í
boði; annars vegar þriggja flokka ríkisstjórn þar
sem Sjálfstæðisflokkurinn er kjölfestan og hins
vegar fjögurra til sex flokka vinstri stjórn. Ég
læt lesendum eftir að meta hvort slíkt stjórn-
armynstur sé líklegt til að stuðla að pólitískum
og efnhagslegum stöðugleika.
Efnahagslegur
stöðugleiki í húfi
Eftir Birgi Ármannsson
Birgir Ármannsson
» Pólitískur óróleiki hjálpar
engum, hvorki á efnahags-
sviðinu né á öðrum sviðum
þjóðlífsins.
Höfundur er þingflokksformaður
Sjálfstæðisflokksins.
BSRB birti nýlega nið-
urstöður rannsóknar
sem Félagsvísinda-
stofnun HÍ vann fyrir fé-
lagið, sem sýnir að þjóðin
telur almannaþjónustu
mikilvægasta fyrir hag-
sæld þjóðarinnar. Þar
kemur fram að afgerandi
meirihluti landsmanna
vill að sjúkrahús og
heilsugæsla séu al-
mannaþjónusta sem rekin er af hinu op-
inbera. Samkvæmt niðurstöðum könn-
unarinnar sagði um 81% að hið
opinbera ætti fyrst og fremst að reka
sjúkrahús og um 68% töldu að hið op-
inbera ætti að reka heilsugæslur. Mikill
meirihluti þjóðarinnar hafnar sam-
kvæmt þessu auknum einkarekstri í
heilbrigðisþjónustu.
Þessi afstaða þjóðarinnar kemur ekki
á óvart enda er það margsannað að heil-
brigðiskerfi þar sem almannaþjónusta
er ráðandi eru aðgengilegri, betri og
ódýrari en þar sem einkarekstur er ráð-
andi. Ríkisstjórnin hefur fylgt þessum
skýra þjóðarvilja á kjörtímabilinu.
Opinber heilbrigðisþjónusta
í forgang
Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar
Katrínar Jakobsdóttur varð stefna
Vinstri grænna í heilbrigðismálum ofan
á. Þar var efling opinberu heilbrigð-
isþjónustunnar – almannaþjónustunnar
– sett í forgang. Þetta var ekki í sam-
ræmi við stefnu samstarfsflokka okkar
og því fólst í þessu mikill málefnalegur
árangur fyrir okkur Vinstri græn.
Ríkisstjórnin hefur sett almannaþjón-
ustuna og styrkingu hennar í forgang í
heilbrigðismálum á kjörtímabilinu þrátt
fyrir hávær mótmæli hagsmunahópa og
einstaka þingmanna
stjórnarmeirihlutans.
Þrátt fyrir skýran þjóð-
arvilja um áherslu á al-
mannaþjónustu í heil-
brigðismálum virðast
Vinstri græn vera eina
framboðið sem á sæti á Al-
þingi sem tekur hann al-
varlega og er raunveru-
lega tilbúið að setja
eflingu hins opinbera heil-
brigðis- og velferðarkerfis
í fyrsta sæti. Hinir flokk-
arnir hafa ekki tekið skýra
afstöðu með almannaþjónustunni. Sum
framboð hafa reyndar gert það að sínu
helsta áherslumáli að auka einkarekst-
ur í heilbrigðiskerfinu á næsta kjör-
tímabili. Það er þó ljóst að öllum fram-
boðum er þjóðarviljinn ljós því ekkert
þeirra þorir að kalla einkarekstur sínu
rétta nafni og grípur þess í stað til af-
vegaleiðandi orðlags eins og „fjölbreytt
rekstrarform“, „sjálfstæður rekstur“ og
„þjónustuvæðing“.
Höfnum hagnaðardrifnum
einkarekstri
Oftar en ekki er sömuleiðis bent á fé-
lagasamtök sem hafa átt farsælt sam-
starf með opinbera kerfinu þegar sam-
talið er raunverulega um það hvort við
viljum hleypa hagnaðardrifnum einka-
fyrirtækjum í sameiginlega sjóði okkar.
Vinstri græn hafa stutt við fé-
lagasamtök sem sinna heilbrigðisþjón-
ustu án þess að greiða sér arð vegna
starfseminnar á afmörkuðum sviðum en
við höfnum því algerlega að einkareknir
aðilar í heilbrigðiskerfinu geti sótt sér fé
til skattgreiðenda til að greiða sér út
arð. Á þessu tvennu er skýr og mik-
ilvægur munur.
Eftir stendur að áherslur flokkanna á
miðjunni eru óskýrar og misvísandi,
hvort sem það er með vilja gert eða
ekki. Raunar má með góðum vilja skilja
marga flokka þannig að þeir gætu vel
hugsað sér aukinn hagnaðardrifinn
einkarekstur í heilbrigðiskerfinu.
Vinstri græn eru skýr með það að við
munum aldrei greiða leið hagnaðardrif-
inna einkafyrirtækja að peningum
skattgreiðenda. Við köllum eftir því að
aðrir flokkar komi skýrt fram með sína
afstöðu í þessum málum.
Opinber kerfi eru betri en einkarekin
vegna þess að þau stuðla að auknum
jöfnuði og tryggja betur aðgengi allra
að þjónustu. Í covid sýndu opinber kerfi
víða um heim sína yfirburði þar sem
saman fór jafnt aðgengi og yfirsýn. Op-
inber rekstur verður eina leið okkar til
að byggja betur upp aðgengi að heil-
brigðisþjónustu á landsbyggðinni, enda
hafa einkaaðilar sjaldnast áhuga á
rekstri við krefjandi aðstæður eins og
eru meðal dreifðari byggða.
VG talar skýrt
Þrátt fyrir fögur fyrirheit flokkanna
um að rekstrarform eigi ekki að skipta
einstaklinginn máli er staðreyndin sú að
einkarekin þjónusta er í mörgum til-
vikum dýrari fyrir notandann en op-
inber þjónusta, og að jöfnu aðgengi að
þjónustunni er þar með stefnt í hættu.
Munurinn á málflutningi flokkanna
er augljós. Flokkarnir á miðjunni tala út
og suður. Vinstri græn kjósa hins vegar
almannaþjónustu eins og þjóðin. Þess
vegna er atkvæði greitt Vinstri grænum
atkvæði greitt almannaþjónustu.
Atkvæði greitt VG er atkvæði
greitt almannaþjónustu
Eftir Svandísi Svav-
arsdóttur » Flokkarnir á miðj-
unni tala út og suður.
Vinstri græn kjósa hins
vegar almannaþjónustu
eins og þjóðin.
Svandís Svavarsdóttir
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
Yfir 100 skatta-
hækkanir, ný skatt-
þrep, óstyrk hag-
stjórn, kaupmáttur
dregst saman, stýri-
vextir hækka sem
hækka lánagreiðslur
venjulegs fólks, öll
tækifæri gripin til að
eyða fjármunum rík-
isins í óhagkvæmar
umsóknir um aðild að
ríkjasambandi þar sem núverandi
aðildarríki reyna að losna, pólitísk-
ar hreinsanir úr dómskerfinu, þjóð-
nýting helstu atvinnuvega, sjávar-
útvegurinn eyðilagður og hættir
samhliða að gefa af sér til þjóð-
arbúsins, lífskjör dvína, velmegun
dregst saman og heimsendaspár
óma.
Þetta er ekki fögur sýn en er það
sem blasir við ef margra flokka rík-
isstjórn til vinstri tekur við
stjórnartaumum eftir kosningar.
Ekki er um að ræða hugarburð
undirritaðs heldur raunveruleikann
sem Íslendingar sátu uppi með
undir vinstristjórn Vinstri grænna
og Samfylkingar 2009-2013 og það
sem bætist við þegar Sósíalista-
flokkurinn, Píratar og Viðreisn
slást í hópinn 2021.
En það er hægt að grípa í taum-
ana. Það er hægt að koma í veg fyr-
ir að þessi raunveruleiki endurtaki
sig. Það veltur hins vegar á kosn-
ingunum á morgun, laugardag.
Seðlabankastjóri hefur sett það í
orð, skýrt og skorinort, að ef hag-
stjórn verði óstyrk næstu árin sé
ekkert annað í boði en að hækka
stýrivexti. Það liggur fyrir að það
kemur venjulegu fólki á Íslandi illa
– launin hætta að duga fyrir út-
gjöldum við þær aðstæður. Það vilj-
um við ekki.
Miðflokkurinn stendur sterkum
fótum með stefnu og
áætlanir fyrir næstu
ár á Íslandi sem
tryggja sterka hag-
stjórn, ráðdeild í
ríkisrekstri, hvata til
skattalækkana á fólk
og fyrirtæki, hlut-
deild venjulegs fólks í
góðum ríkisrekstri
með því að greiða
hluta afgangs inn á
reikninga fólks á
hverju ári, hlutdeild
venjulegs fólks í arðbærum sjávar-
útvegi og annarri auðlindanýtingu
með greiðslu hluta auðlindagjalda
inn á reikning fólks á hverju ári,
skilning á mikilvægi þess að skapa
verðmæti og skapa umhverfi svo
venjulegt fólk geti komið hug-
myndum sínum í framkvæmd í friði
og bætt eigin lífskjör og annarra.
Miðflokkurinn er einnig öflugt
aðhald og sterkur Miðflokkur er
mikilvægt tæki til að halda stjórn-
völdum við efnið, verja einstakling-
inn gegn ágangi ríkisvaldsins og
taka slaginn þegar vegið er að
hagsmunum íslenskrar þjóðar. Það
höfum við ítrekað gert og höldum
áfram.
Vinstristjórn gæti tekið við völd-
um í næstu viku. Miðflokkurinn
verður viðspyrnan ef á reynir.
Fjögur ár í frosti?
Eftir Bergþór
Ólason
Bergþór Ólason
»Miðflokkur heldur
stjórnvöldum við
efnið, ver einstakling-
inn gegn ágangi ríkis-
valdsins og tekur slag-
inn þegar vegið er að
hagsmunum íslenskrar
þjóðar.
Höfundur er þingmaður
Miðflokksins