Morgunblaðið - 24.09.2021, Blaðsíða 44

44 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. SEPTEMBER 2021
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Listmálarinn Jóhannes Sveinsson
Kjarval er umfjöllunarefni nýrrar
fjölskyldusýningar sem frumsýnd
verður á Litla sviði Borgarleikhúss-
ins á morgun, laugardag, kl. 14 og
nefnist einfald-
lega Kjarval. Er
sýningin að hluta
til byggð á verð-
launabók Mar-
grétar Tryggva-
dóttur um lista-
manninn.
Leikstjóri og
höfundur leik-
gerðar er Stefán
Hallur Stefáns-
son og leikarar
Þuríður Blær Jóhannsdóttir og Har-
aldur Ari Stefánsson. Úlfur Eldjárn
samdi tónlistina og Guðný Hrund
Sigurðardóttir hannaði leikmynd og
búninga.
„Þetta er sýning ætluð börnum á
hinum klassíska aldri frá 8 til 88 ára.
Ég myndi segja að þetta væri til-
valin sýning bæði fyrir yngstu eða
yngri kynslóðina til að uppgötva og
komast í fyrstu kynni við listamann-
inn og fyrir eldri kynslóðir til að
endurvekja gömul og góð,“ segir
Stefán Hallur.
Risi í íslenskum menningararfi
–Hvernig nálgist þið Kjarval? Nú
er þetta stórt viðfangsefni, mikill
maður í listasögunni …
„Vissulega, jú, jú, risi í okkar
menningararfi. Við nálgumst hann
að mörgu leyti út frá manneskjunni
og öllum þeim mörgu hlutverkum
sem manneskjan tekur að sér. Við
erum að skoða hver drengurinn
Jóhannes Sveinsson var, hver náms-
maðurinn var, vinurinn, eiginmað-
urinn og faðirinn og síðast en ekki
síst myndlistarmaðurinn. Fræið að
sýningunni er bók Margrétar
Tryggvadóttur, Kjarval: Málarinn
sem fór sínar eigin leiðir sem var
gefin út 2019 og naut mikilla vin-
sælda enda algjörlega frábær. Í
henni er stiklað á stóru frá vöggu til
grafar og það er svolítið útgangs-
punkturinn hjá okkur,“ svarar Stef-
án Hallur. „Í grunninn erum við að
fylgja honum æviskeiðið auk þess að
leggja áherslu á að skoða hvað
myndlist er, af hverju hún er mikil-
væg fyrir okkur, hvaða áhrif hún
hefur, hvað Kjarval vildi segja með
sinni list. Til dæmis vildi hann veita
okkur Íslendingum, sinni þjóð,
ákveðna sýn og kannski nýja á land-
ið okkar. Að upplifa það og skynja á
annan hátt, ekki bara hið tignarlega
landslag í fjarska heldur líka fegurð-
ina í hinu smáa sem er bara beint við
fætur okkar, í mosanum, hrauninu
og steinunum. Að horfa en ekki bara
sjá náttúruna, að hlusta en ekki bara
heyra,“ segir Stefán Hallur.
„Og ef maður horfir kannski á
hana er stundum horft á mann til
baka, bæði í náttúrunni og myndlist-
inni. Þannig tengist þetta líka dálítið
inn í systurlistina, leiklistina, þar
sem við erum að mæta áhorfendum í
ákveðnu samtali þannig að vonandi
verður úr einhvers konar áhorf á
báða bóga og við náum einhvers
konar samhljómi.“
Að vera óhræddur við að njóta
–Titill bókarinnar nefnir að þessi
maður fór sínar eigin leiðir, er það
einhvers konar undirliggjandi boð-
skapur í sýningunni, er hún hvatn-
ing til leikhúsgesta um að láta
drauma sína rætast og fara sínar
eigin leiðir?
„Já, auðvitað, að hver og einn
þurfi að hafa hugrekki til að taka á
móti sinni sköpunargáfu og leyfa
henni að blómstra, það er ákveðið
þema og tengist náttúrlega inn í
hans list og lífshlaup. Að uppgötva
og leyfa sér að uppgötva, að með-
taka og horfa aðeins með hjartanu
en ekki bara huganum eða aug-
unum. Leyfa sér að skynja og það er
kannski hluti af því að fara sínar
eigin leiðir, að vera óhræddur við að
njóta.“
–Hvernig sýnið þið myndlistina?
„Maður má nú kannski ekki segja
allt of mikið en þetta felst aðallega í
því að miðla hinni listinni, myndlist-
inni, með áhrifamætti og öllum
tækjum og tólum leikhússins. Þetta
eru í raun tvær hliðar á sama pen-
ingi og okkar nálgun felst kannski í
þessum samhljómi sem verður til
þegar eitthvað hefur áhrif á mann,
hvort sem það er myndlist, leiklist
eða náttúra. Í okkar tilfelli reynum
við að finna tenginguna þarna á milli
og vonandi skynjar og upplifir
áhorfandinn það,“ svarar Stefán
Hallur.
Hann rifjar í framhaldi upp eina
af fjölmörgum gamansögum af hin-
um spaugsama myndlistarmanni.
„Kjarval var staddur á sinni eigin
myndlistarsýningu og lítill drengur
var að virða fyrir sér málverk. Kjar-
val spurði hvernig honum fyndist og
drengurinn sagði að honum þætti
þetta bara ljótt. Þá sagði Kjarval:
„Já, það er bara hárrétt hjá þér!“
Þannig að í rauninni er allt leyfilegt,
þetta má vera fallegt, ljótt, skrítið
eða skiljanlegt en bara það að þú
leyfir þér að snerta á einhverju
skiptir okkur öllu máli,“ segir Stefán
Hallur.
Bauð hesti í hádegismat
–Talandi um hvað Kjarval var
mikill húmoristi, kemur húmoristinn
líka við sögu í sýningunni?
„Jú, vissulega, þetta var órjúfan-
legur partur af listamanninum og
við leituðum fanga víða, ekki bara í
bók Margrétar heldur allar þessar
heimildir sem eru til um hann, við-
talsbækur Matthíasar Johannessen
og hans eigin skrif meðal annars,“
svarar Stefán Hallur og að munn-
mælasögur um Kjarval komi vissu-
lega líka við sögu. „Hver hefur ein-
hvers konar tengingu við hann,
hvort sem það er í gegnum listina
eða sögur þannig að ég hafði eigin-
lega úr of miklu efni að moða. Eins
og þegar hann bauð hesti heim til
sín í hádegismat og eldaði fyrir hann
hangikjöt steikt upp úr miklum
sykri og smjöri. Maður tekur þessu
öllu kannski með smá salti en þessar
sögur eru skemmtilegar,“ segir
Stefán Hallur og hlær við.
Hvað leikmyndina varðar segir
leikstjórinn að Guðný Hrund sé að
gera stórkostlega hluti. „Þú situr
hálfpartinn inni í Kjarvalsmálverki,
ert umlukinn náttúrunni, bæði hans
sýn á hana og aðeins raunverulegri
hlutum. En þessi umlykjandi áhrif
leikmyndarinnar hjálpa vissulega
til, held ég, við að mynda þetta sam-
band milli áhorfanda og sviðs.“
Þuríður og Haraldur leika tvo
sögumenn í sýningunni, Gilla og
Gogg sem Stefán Hallur segir vísun
í fræga línu frá meistaranum. „Oft
þegar hann var spurður að ein-
hverju sem hann vildi ekki svara, af
blaðamönnum eða öðrum, þá svaraði
hann bara „gilligogg“ og labbaði í
burtu. Þannig að við sóttum inn-
blástur í það og þau leiða okkur hálf-
partinn í gegnum verkið. Einhvern
tíma þegar ég var að byrja að skrifa
þetta þá líkti ég þessu við Karíus og
Baktus að bíða eftir Godot. Ein-
hverjum fannst það fyndið,“ segir
Stefán Hallur að lokum.
Ljósmynd/Grímur Bjarnason
Gilligogg Úr leiksýningunni Kjarval, Haraldur og Þuríður Blær í hlutverkum Gilla og Gogg.
Karíus og Baktus að bíða eftir Godot
- Fjölskyldusýningin Kjarval frumsýnd í Borgarleikhúsinu á morgun - Bók Margrétar Tryggva-
dóttur um listmálarann sem sáði fræinu að sýningunni - Gilli og Gogg rekja sögu meistarans
Stefán Hallur
Stefánsson
Kammerkórinn Schola Cantorum,
sem fagnar 25 ára afmæli sínu á
þessu ári, heldur tónleika í Háteigs-
kirkju í Reykjavík sunnudaginn 26.
september 2021 kl. 17. Stjórnandi
kórsins frá upphafi er Hörður
Áskelsson. „Er það í fyrsta sinn sem
þessi viðurkenndi kór heldur tón-
leika í fögrum hljómi Háteigskirkju
og eru tónleikarnir í samvinnu við
Listvinafélagið í Reykjavík,“ segir í
tilkynningu. Þar kemur fram að á
efnisskránni séu hrífandi kórverk
eftir íslenska og erlenda höfunda,
m.a. Eric Whitacre, Ola Gjeilo,
Hauk Tómasson, Hreiðar Inga Þor-
steinsson og kórfélagana Auði Guð-
johnsen og Björn Thorarensen, auk
þess sem kórinn flytur áhrifamikla
útsetningu kórfélagans Hafsteins
Þórólfssonar á „Sofðu unga ástin
mín“.
„Hljóðritun fyrir geisladisk með
sömu efnisskrá fer fram í Skálholts-
dómkirkju dagana fyrir tónleikana,
en diskurinn verður gefinn út af
hinu virta sænska útgáfufyrirtæki
BIS. Schola cantorum hefur í
fjöldamörg ár sungið tónleika í
byrjun nóvember kringum allra
sálna messu þegar látinna er
minnst um allan heim, en tónleik-
arnir í ár, sem eru með svipaðri
efnisskrá, eru haldnir nú í sept-
emberlok í tengslum við geisla-
diskaupptökuna. Tónlistin túlkar
kyrrð og fegurð sem birtist í ýms-
um þekktum textum kirkjunnar,
m.a. Ave verum corpus, Sanctus og
In Paradisum.“ Miðar fást á tix.is.
Kammerkór Schola Cantorum fagnar 25 ára afmæli sínu á þessu ári.
Schola Cantorum í Háteigskirkju
Jóna Hlíf Hall-
dórsdóttir opn-
aði í gær,
fimmtudag, sýn-
ingu á kaffihús-
inu Mokka.
Textaverk, til-
raunir með efni
og innsetningar
eru kjarninn í
myndrænni tján-
ingu verka Jónu
Hlífar, segir í tilkynningu og að
Jóna hafi m.a. fengist við fyrir-
bærin kjarna, tíma og ímynd sög-
unnar. „Við sköpum merkingu með
sjónrænum hætti varðandi það
hvað telst þjóðlegt í gegnum
myndir, texta, liti, tákn, hluti og
upplifun af landi eða sögu. Og
stundum er eitt, stakt orð málsvari
þess að enn er til eitthvað sérstakt,
ógúgglanlegt, óþekkt og einstakt.
Eða hvernig miðlum við gagnsæju
orði á borð við fífuloga inn í önnur
tungumál? Hvernig komum við
hugmyndinni um birtuna frá eldi
sem logar í fífukveik til skila?
Skiljast fífulogar á króatísku,
finnsku, japönsku, frönsku,
sænsku, ensku, rússnesku, víet-
nömsku, grænlensku, grísku eða
esperantó?“ skrifar Jóna meðal
annars.
Nánari upplýsingar má finna á
heimasíðu Jónu, jonahlif.is
Jóna sýnir Fífuloga
á Mokka kaffi
Jóna Hlíf
Halldórsdóttir
Þýsk-íslenski
saxófónleikarinn
Stefan Karl
Schmid og hinn
alíslenski vopna-
bróðir hans, Sig-
urður Flosason,
standa saman að
kvintett sem
leikur síðdegis-
djass í Hafnar-
borg í dag kl. 18.
Með þeim leika Andrés Þór á gítar,
Nico Moreaux á kontrabassa og
Einar Scheving á trommur. Flutt er
tónlist eftir saxófónleikarana
sjálfa, auk þekktra djassslagara.
„Þetta eru fyrstu tónleikar tón-
leikaraðarinnar Síðdegistóna í
Hafnarborg á þessum vetri en tón-
leikaröðin vakti mikla athygli síð-
asta vetur, hlaut til að mynda til-
nefningu til Íslensku tónlistar-
verðlaunanna, í flokki djass- og
blústónlistar, og auðgaði flóruna í
menningarlífi Hafnarfjarðar,“ seg-
ir í tilkynningu frá safninu.
Aðgangur er ókeypis en vegna
gildandi samkomutakmarkana
skulu gestir sitja í númeruðum sæt-
um, auk þess sem skrá skal upplýs-
ingar um nafn, kennitölu og síma-
númer viðstaddra. Eru gestir því
beðnir um að taka frá sæti í síma
585-5790 á afgreiðslutíma safnsins.
Grímuskylda er á tónleikunum.
Schmid og Sig-
urður í Hafnarborg
Stefan Karl
Schmid
Áróður nefnist
myndlistarsýn-
ing Álfrúnar
Axels sem opnuð
verður í dag kl.
17.30 í Rösk
rými í Lista-
gilinu á Akur-
eyri. Er það
fyrsta einkasýn-
ing Álfrúnar og
segir í tilkynn-
ingu að um málverkasýningu sé að
ræða sem bendi á það sem sé
athugavert í nútímasamfélagi og
einkalífi fólks.
„Pólitísk skírskotun er stórt við-
fangsefni Álfrúnar sem keppist við
að svipta hulunni af tilhugalífi
hversdagsins með verkum sínum.
Aðalmarkmið Álfrúnar er að
listaverkin veiti uppljómun eða
nýtt sjónarhorn í hugarfari áhorf-
anda en oftar en ekki er einhvers-
konar ágreiningur eða ádeila bak
við hvert verk,“ segir í tilkynn-
ingu.
Sýningin mun standa yfir til 28.
september.
Á síðustu árum hefur Álfrún
sinnt listinni í stúdíói sínu og klár-
aði nýlega námskeið í listmálun í
Myndlistarskóla Reykjavíkur.
Verkin á sýningunni eru upp-
spretta frá því námskeiði, segir í
tilkynningu.
Áróður í Rösk rými
í Listagilinu
Álfrún
Axels