Skessuhorn - 01.06.2022, Blaðsíða 25

MIÐVIKUDAGUR 1. JÚNÍ 2022 25
Vísnahorn
Margt hafa
íslenskir bænd-
ur baslað og
brasað gegnum aldirnar og átt í
stríði við óblíð stjórnvöld bæði
veður farsleg og pólitísk. Óskar Sig-
urfinnsson í Meðalheimi nefnir eft-
ir farandi kvæði: ,,Ófullgert lof-
kvæði um íslenska bóndann.“
Strax við fæðing hann var hylltur,
hugumstór en ekki villtur,
virkilega var hann stilltur,
víst af öðrum sveinum bar.
Þar var mesti þrifapiltur
(þó hann skiti í brækurnar).
Elti hross og ær í haga,
auð hann vildi í búið draga,
síþreyttur með svangan maga
sjaldan kom í bæinn þurr.
Fullur var hann flesta daga
fyrirmyndar unglingur.
Dvaldi oft með drós í fangi
á dimmum stað í fóðurgangi,
getnaðarins gróðurangi
gjarnan tók að lifna við.
Og stráksi, þessi ljóti langi,
lagðist oná kvenfólkið.
Svona æviárin runnu,
um hann sögur margir kunnu,
svallaði með Siggu og Gunnu,
setti þó að mönnum ugg.
Þegar hann fann tóma tunnu
og tók að stunda landabrugg.
Öðrum margan gerði greiðann,
góndi út í daginn heiðan,
yfir dalsins botninn breiðan
bykkju þandi er tuggði mél.
Flestu lífs og liðnu reið hann
og líkaði bara nokkuð vel.
Einhvern veginn grunar mig að
töluverður hópur af menningarvit-
unum á „suðvesturútkjálkanum“
vanmeti verulega menningarstarf
dreifbýlisins. Um tíma var starf-
andi kór í Hvítársíðu og nágrenni
og byggðist fyrst og fremst á söng-
gleðinni sem slíkri. Um þá starfsemi
kvað Erlingur Jóhannesson í lengri
brag:
Bæði um dag og dimma nátt
dýrðleg óma hljóðin,
upp úr svefni syngja hátt
sönghneigðustu fljóðin.
Hjartnæm vers þó heyrist þar
hitt ei dulist getur
hversu ljóðin léttúðar
lærast miklu betur.
Og ekki skorti menningarlega
umfjöllun Lúðvíks Kemp og þeirra
Bragskælinga um búskap Árna
bónda Sveinssonar:
Árni bjó með yndi og ró,
engi sló og brenni hjó.
Æti nóg hann að sér dró
aldrei þó hann kæmi á sjó.
Rollur hirti, hesta og kýr,
í honum snyrtimennskan býr.
Haga girti og hlóð upp brýr,
hrafna myrti og skaðleg dýr.
Fljótt sig gifti faldagná,
fallega klippti skeggið þá,
huga lyfti heimi frá,
hafði ei skifti konum á.
Ætíð spar í útlátum
við auðgrund þar á kvöldvökum.
Lítið bar á barneignum
byrjað var með geldreiðum.
Jakob Jónsson fann einu sinni að
því við mig að ég birti helst þær vís-
ur eftir sig sem einhver broddur
væri í en minna af því fallegra. Ég
reyndi að verja mig og bar því við að
þetta gengi betur í lesendur og svo
hefði ég einfaldlega of lítið af falleg-
um vísum eftir hann. Þá sendi hann
mér nokkrar vísur og þar á meðal
þessa:
Ilmur þinn með blænum berst
birkilaufið væna,
ennþá hefur undrið gerst,
undrið fagurgræna.
Í þessu samhengi mætti nú líka
alveg dusta rykið af snilldarvísu
Rósbergs Snædal:
Dropasmáar daggir gljá
drúpa strá á völlum.
Þokubláir bólstrar á
brúnaháum fjöllum.
Hjörleifur Kristinsson sat eitt
sinn á biðstofu valdamanns og beið
eftir viðtali. Að öllum líkindum hef-
ur þetta verið áður en KS varð það
stórveldi sem nú er en allavega sá
Hjörleifur grundvöll fyrir eftirfar-
andi samsetningi:
Hér sit ég á biðstofu háður höfð-
ingjans kenjum.
Í háskóla reynslunnar samvinnu-
stefnuna læri.
Ég minnist þess núna hvað mér
fannst oft bölvað á grenjum
að margheyra í refnum en komast
ekki í færi.
Grun hef ég um að Rósberg
Snædal hafi löngum verið fremur
snauður af þeim verðmætum sem
mölur og ryð fá grandað þó margar
vísur hans lifi góðu lífi enn og haldi
því vonandi áfram sem lengst. Þar á
meðal þetta lífsuppgjör:
Ekki skulda ég öðrum neitt,
allir guldust tollar.
Þó eru huldir bak við breitt
brosið kuldapollar.
Nú að nýafstöðnum sveitar-
stjórnarkosningum og misflókn-
um meirihlutaviðræðum vakna að
sjálfsögðu þær klassísku spurningar
hverjir eru í aðstöðu til að hygla
lítilsháttar góðkunningjum sín-
um og flokksbræðrum enda hef-
ur slík háttsemi löngum þótt ein-
kenna stjórnmálamenn. Fyrir all-
mörgum árum meðan Guðmundur
Árni Stefánsson var upp á sitt besta
í pólitíkinni datt einhverjum í hug
að hafa orð á einhverri slíkri hegð-
un hans og varð af umræða nokk-
ur svo sem oft gerist við slík tilfelli.
Þorvaldur Jónsson orti þá í orðastað
annarra stjórnmálamanna:
Gegn vandræðaástandi vinir
verðum aldregi linir.
Það glórulaust er
ef Guðmundur fer
að gera svona eins og við hinir.
Annars er oft gott bæði fyr-
ir og eftir kosningar að hafa í huga
snilldarvísu Karls Sigtryggssonar:
Almenningur ekkert veit,
allt er á sandi kvikum,
af því fögur fyrirheit
fara á undan svikum.
En kannske við ljúkum svo þættin-
um með ágætri vísu allsherjar goðans
fyrrverandi kveðinni í partýlok:
Er við héðan höldum nú
heim með geðið létta
skal ég. Eða ætlar þú
endann kveða á þetta.
Með þökk fyrir lesturinn,
Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Af því fögur fyrirheit - fara á undan svikum
Pennagrein
Á næstu dögum fer brúðuleiksýn-
ingin Heimferð af stað sem farand-
sýning um landið. Sýnt verð-
ur m.a. í Búðardal, Stykkishólmi,
Grundarfirði, Rifi, Akranesi og í
Borgarnesi dagana 9.-14. júní, auk
fleiri staða víðs vegar um landið.
Brúðuleikhúsið Handbendi stend-
ur fyrir sýningunni en Heimferð
er ör-leikhússupplifun í húsbíl fyr-
ir lítinn áhorfendahóp í senn en
aðeins átta áhorfendur komast inn
á hverja sýningu. Sýningin er heill-
andi og fyrir alla aldurshópa. Mörg
listform sameinast í sýningunni en
notast er við hreyfimyndir, tónlist,
leiklist, brúðulist, hljóð og mynd.
Skoðaður er munurinn á því að búa
í hreyfanlegu heimili sem marga
dreymir um að gera, samanborið
við þá upplifun að búa á slíku heim-
ili í krísuástandi þvert gegn eigin
vilja. Áhorfendum er fylgt í gegn-
um opna sögu sem þeir móta sjálf-
ir um leið og þeir fá að gægjast inn
í ýmsa heima.
Handbendi er margverðlaun-
aður brúðuleikhúshópur með
aðsetur á Hvammstanga og hand-
hafi Eyrarrósarinnar. Verkefnið
er hluti af Listahátíð í Reykjavík
og er unnið í samstarfi við ProFit
Arts í Tékklandi og Arctic Culture
Lab í Grænlandi og Noregi. Sam-
starfsaðilarnir þrír hafa allir skapað
farand leikhús í sínu heimalandi og
unnið er að sýningum í öllum lönd-
um í sumar. Verkefnið er styrkt af
EES- /Noregsstyrkjum, sviðslista-
sjóði og launasjóði listamanna.
Miða, nánari upplýsingar um
sýningarstaði og tíma, má nálgast
á tix.is.
sþ
Heimferð á ferð
um Vesturland
Að geta lesið sér til gagns er grunn-
færni í lífinu, lykillinn að námi,
þekkingarleit og þekkingarþróun
hvers einstaklings. Óásættanlegt er
að 39% barna eftir 2. bekk grunn-
skóla í Reykjavík (2019) séu ekki að
lesa sér til gagns. Það að við höf-
um ekki upplýsingar um stöðuna
í öðrum sveitarfélögum er einnig
óásættanlegt.
Að 38% 15 ára unglinga séu ekki
að ná grunnfærni í lesskilningi og
stærðfræði (UNESCO 2020) og
að 34% drengja og 19% stúlkna
lesi sér ekki til gagns eftir 10 ár í
grunnskóla (PISA 2018), er alger-
lega óásættanlegt.
Að 15 ára börn norskra og
danskra innflytjenda skori hærra
(457 stig í PISA 2018) í lesskilningi
en íslenskir drengir á sama aldri
(454 stig) og unglingar á Suðurnesj-
um (440 stig), Vesturlandi (450 stig)
og Norðurland eystra (452 stig) er
óásættanlegt fyrir bókaþjóð, sem er
þekkt fyrir ómetanlegt framlag sitt
til heimsbókmenntanna.
Skýrsla innri endurskoðun
Reykjavíkurborgar (2019) sýnir
að 92,5% innflytjenda eru á rauðu
og gulu ljósi hvað varðar íslensku-
kunnáttu, kunna sem sagt ekki
íslensku.
Skýrsla ASÍ (2020) sýnir að
10,8% af 19 ára ungmennum (500
einstaklingar) eru hvorki í námi
eða starfi. Það er hæsta hlutfall frá
efnahagshruninu 2008. Kostnaður
samfélagsins vegna þessa er gífur-
legur, svo ekki sé talað um tap-
aðan mannauð og harmleiki fyrir
einstaklinga sem fá ekki notið sín í
samfélaginu.
Með þessari vanrækslu á ung-
mennum okkar er íslenskt samfé-
lag að tapa miklum mannauði, þrátt
fyrir að setja um og yfir 150 millj-
arða króna á ári í leik- og grunn-
skóla. Þessi afleita og grafalvarlega
staða kallar á tafarlausar aðgerð-
ir Alþingis. Breska þingið brást við
svartri skýrslu um lestrarkunnáttu
barna með að lögfesta bókstafa -
hljóðaaðferðina í lestrarkennslu
sem skyldi notuð í grunnskólum.
Frakkar hafa gert það sama.
Kveikjum neistann
Hugmyndafræðin Kveikjum neist-
ann, sem nú er framkvæmd í Grunn-
skóla Vestmannaeyja, er aðferða-
fræði sem við ættum að fylgja.
Aðferðafræðin byggist á fremstu
alþjóðlega viðurkenndu vísindum
og fræðimönnum á sviði náms- og
færniþróunar. Lestrarkennsluferðin
notar reglulegt stöðumat, sem er
grundvöllur einstaklingsmiðaðrar
þjálfunar og eftirfylgni. Árangur-
inn eftir fyrsta árið í Vestmanna-
eyjum er stórkostlegur. Öll börnin
í 1. bekk hafa brotið lestrarkóðann,
96% barnanna geta lesið setningar
og 88% barnanna geta lesið sam-
felldan teksta. Þessi árangur kemur
ekki á óvart enda er byggt á alþjóð-
lega viðurkenndum vísindum hvað
varðar aðferðafræði (hljóðaað-
ferð) og framkvæmd. Framkvæmd-
in byggir á fræðikenningum Erics-
son um markvissa þjálfun og eftir-
fylgni og á kenningum Csikszent-
mihalyi um að gefa áskoranir miðað
við færni. Til að veita réttar áskor-
anir þarf að vita stöðuna hjá hverju
barni.
Flokkur fólksins hefur lagt fram
þingsályktunartillögu um að nota
aðferðafræði og hugmyndafræði
Kveikjum neistann í skólum lands-
ins. Sem sagt byggja á alþjóð-
lega viðurkenndri aðferðafræði við
lestur og nám. Við megum engan
tíma missa. Eflum mannauð!
Eyjólfur Ármannsson
Höfundur er þingmaður
fyrir Flokk fólksins og 1. vara-
formaður allsherjar- og mennt-
málanefndar.
Kveikjum neistann hjá
ólæsri bókaþjóð