Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2010, Síða 17

gamlir og úr sér gengnir, sem í lagi var
að höggva á, ef Gæzlan birtist, og svo
nýir vírar, sem ekki var höggvið á.
Ólafur: Magnús Runólfsson segir, að
á millistríðsárunum hafi enginn togara-
skipstjóri verið álitinn maður með
mönnum nema að hann gæti veitt í land-
helgi; sjálfur hafi hann veitt í landhelgi,
þegar hann var fiskiskipstjóri hjá Hellyer
og Hudson, og íslenzkir bátasjómenn
aðstoðuðu íslensku og ensku skipstjór-
ana við veiðarnar og fengu þorsk í stað-
inn (tröllafiskinn)! Magnús lýsir atburði
við Garðskaga, líklegast 1937, þegar
hann rétt slapp, en Þórarinn Olgeirsson á
King Sol o.fl. voru teknir, 4–5 íslenskir
skipstjórar, allir á enskum togurum. Þar
var Einar M. Einarsson, skipherra á Ægi,
á ferð. Glæpalýður þjóðarúrhraksins,
sem þá var við völd (kallast „Þeir“ í frá-
sögninni), bolaði Einari úr starfi eins og
alkunnugt er og Magnús segir hrein-
skilningslega frá í lýsingu Guðjóns Frið-
rikssonar.9-10 Ekki minnist Þórarinn í
sögu sinni á þetta, minnist reyndar
hvergi á Einar M. Einarsson, skipherra, í
allri bókinni.11
Löngu seinna strandaði þessi sami
King Sol á Meðalandssandi og enn í eigu
Rinovia-félagsins í Grimsby; og var enn
með trollið aftan í sér?!?12-13 Gamli
Marzinn RE 114 strandaði á Gerða-
hólmanum í nóvember 1916 með trollið
í rassgatinu.14 Þetta var að toga upp í
landsteina.
Ólafur: Ásgeir Jakobsson lýsir afreks-
manninum Gísla Oddssyni á Leifi
heppna og segir hann líka hafa verið
barn síns tíma, þrælaði áhöfn sinni allra
manna mest fyrir vökulögin 1921 (4 klst.
hvíld á 8 sólarhringum var hans met).15
Þeir bræður Jón Sigurður og Gísli
Magnús Oddssynir lærðu togaramennsku
af Bretum. Það sást síðast til Leifs
heppna á Halanum í febrúar 1925, að
Gísli hélt áhöfninni í aðgerð á dekki,
þegar óveðrið var að skella á.16 Þeir
fórust allir. Ofbauð Gísli áhöfninni og
skipinu? Björn Árnason var stýrimaður á
Hellyer-togaranum Fieldmarshall Ro-
bertson, þegar hann fórst í þessu sama
veðri. Björn hafði sagt heima hjá bróður
sínum, áður en að hann fór í þessa síð-
ustu för, að dallurinn væri ósjóhæfur.
Þeir voru þrír bræðurnir, sem fórust með
því skipi.17
Þessi óregla,
sem fólk kom til að skoða
á bryggjunni
Ólafur: Magni Kristjánsson sagði þetta
um skipsfélaga sína, frá því að hann var
stýrimaður á Hvalfellinu: „Fyrir fólk,
sem ekki þekkti til, var áhöfnin að sjá
eins og samansafn af fyllibyttum. Fólk
keyðri niður á bryggju til [að] skoða
áhafnirnar, þegar farið var út ... Þegar
rann af þessum drengjum og vinnan
byrjaði, kom í ljós, að þetta voru af-
bragðsmenn og skemmtilegir, og mér
þótti bara gaman um borð. Tíðarandinn
var bara svona, það mátti fara fullur út á
togurunum. Niðurlægingin var orðin svo
mikil, að þetta var í lagi. Eina reglan í
óreglunni, að minnsta kosti á þessu
skipi, var sú, að þegar búið var að
sleppa, var tekið allt vín, sem náðist í.
Mönnum var ekki leyft að halda áfram ...
Þessi óregla, sem fólk kom að skoða á
bryggjunni, náði ekki nema út fyrir hafn-
arkjaftinn. Eftir að út var komið voru
þetta slíkir reglumenn, að ég held, að
flestir gætu verið hreyknir af slíkri reglu-
semi í eigin vinnu og þeim aga, sem þá
var uppi.“18 Magni varð einn af fyrstu
skuttogaraskipstjórunum, Magni á Barða
frá Norðfirði, og með mestu aflamönn-
um á sinni tíð. „Fyllibytturnar voru snill-
ingar, þegar rann af þeim, en þá stund
vildu þeir ákveða sjálfir,“ stendur í Tog-
arasögunni. Hann hélt nokk góðum
köllum, skipstjórinn í þeirri sögu, þótt
erfitt væri orðið að fá menn, þeir mok-
fiskuðu við Grænland, drukku svakalega
og bryggjan fór illa í Færeyingahöfn,
oj ... oj, oj ...19
Og hver sagði: „Með sjómenn er það
nú svo, að þeir verða að drekka það á
einni kvöldstund, sem aðrir eru vikuna
eða kannski hálfan mánuð að lepja, og
ætla sér þá stundum ekki af. Þessvegna
ber oft meir á þeim en öðrum á kendiríi
... Að menn drekki úti í sjó, þó drykk-
feldir séu, kemur nú alls ekki fyrir, það
er af og frá.“ Þetta var Markús Guð-
mundsson á Júpíter, sá farsæli aflamað-
ur.20
Benedikt: Skipstjórum var boðið í
dýrar laxveiðiár til að slappa af. Aðrir
urðu að láta sér stutta inniveruna nægja
til að drekka.
Fyrst var 24 klst. skyldustopp eftir
löndun. Þegar það var lengt í 36 klst. í
einhverjum kjarasamningunum, urðu
„þeir“ vitlausir, útgerðarmennirnir, nei,
ekki sjómennirnir.
Ólafur: Hagskýrslur áranna 1951–
1972 sýna, að aflaverðmæti á togarasjó-
mann var nærri tvöfalt á við hvern báta-
sjómann á þessum árum, en þetta tíma-
bil er nefnt hnignunartími og endalok
síðutogaranna á Íslandi. Stóð útgerðin
sig ekki verr en þetta? Vilja hagfræðing-
arnir líka vita kostnaðinn á hvert tonn af
veiddum fiski úr sjó, hjá togurunum
annars vegar og bátunum hinsvegar!!
Í upphafi aldarinnar var hægt að
ganga að þeim á Hótel Íslandi, í Svínastí-
unni ... þar drukku Óli Hólakots, Valdi
Guðjóns, Oddur af Skaganum, Stjáni blái
..., víkingar til sjós og eftirsóttir í hvert
pláss undir lok skútualdarinnar.21 Hálfri
öld síðar voru þeir rétt hinum megin við
götuna, á Langabar í Aðalstræti, togara-
karlarnir, sem drukku, þeir voru sóttir
þangað, þegar halla tók undan fæti hjá
togaraútgerðinni á 6. áratug aldarinnar.
Sjómannablaðið Víkingur – 17
Hér má sjá ,,rópinn”, sveri kaðallinn fremst á myndinni. Ljósmynd: Haukur Brynjólfsson.