Fréttablaðið - 16.09.2022, Blaðsíða 10

Til mál-
svara verð-
trygginga
er yfirleitt
alls ekki
leitað í fjöl-
miðlum.
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin
hefur ákveðið að 17. september
verði alþjóðadagur öryggis sjúkl-
inga. Með því vill stofnunin vekja
athygli á umfangi þess mikla verk-
efnis sem öryggi sjúklinga er ásamt
því að hvetja til opinnar og yfir-
vegaðrar umræðu. Mikilvægt er að
nota daginn til hvatningar um að
gera betur.
Öryggi sjúklinga
Með öryggi sjúklinga er átt við
að sjúklingar hljóti ekki skaða af
þeirri þjónustu og meðferð sem
ætlað er að bæta heilsu þeirra og
lífsgæði. Það er ekki eins auðvelt
og ætla mætti því heilbrigðisþjón-
usta er f lókin og hefur f lækjustig
vaxið hraðar en geta mannsins til
að aðlagast þeim breytingum sem
fylgja. Talið er að allt að 10% sjúkl-
inga á sjúkrahúsum verði fyrir ein-
hvers konar atviki en með atviki er
átt við að eitthvað megi betur fara
við greiningu, meðferð eða umönn-
un sjúklings, hvort sem það veldur
honum miska eður ei. Alvarleg atvik
eru sem betur fer lítill hluti atvika
en þó voru 65 alvarleg atvik tilkynnt
til Embættis landlæknis á liðnu ári.
Rannsóknir sýna að orsakir
atvika eru í flestum tilfellum ágallar
í skipulagi en ekki sök þeirra heil-
brigðisstarfsmanna sem vinna
verkin. Dæmi eru ófullnægjandi
mönnun miðað við umfang og
eðli verkefna, t.d. of fáir á vakt eða
reynslulítið fólk í framlínu, sam-
skipta- og skráningarvandamál
þannig að mikilvægar upplýsingar
komast ekki til skila, atriði tengd
skjólstæðingum eins og t.d. tungu-
málaörðugleikar, ófullnægjandi
tækjabúnaður og skortur á nauð-
synlegum leiðbeiningum, svo dæmi
séu tekin.
Lyfjameðferð án skaða
Í ár er sjónum beint sérstaklega að
öryggi við lyfjameðferð og átaks-
verkefni Alþjóðaheilbrigðisstofn-
unarinnar Lyfjameðferð án skaða
(Medication without Harm). Til-
gangur þess er að bæta öryggi við
lyfjameðferð og er markmið fyrsta
áfanga þess að fækka atvikum sem
hægt er að fyrirbyggja, um helming.
Þrír megin þættir þessa öryggis-
verkefnis eru, í fyrsta lagi aukin
aðgát við yfirfærslu lyfjameðferðar
þegar sjúklingur flyst frá einum stað
til annars, t.d. milli deilda, stofnana
eða þjónustustiga. Í öðru lagi er
áhersla á svokölluð há-áhættulyf
en þau geta valdið sjúklingi alvar-
legum miska ef notuð á rangan
hátt. Þar er um að ræða sýklalyf,
sölt eins og kalíum, insúlín, sterk
verkjalyf eins og ópíóíða, slævandi
lyf, krabbameinslyf og segavarna-
lyf. Þriðji þátturinn er svo fjöllyfja-
meðferð en sýna ber sérstakra aðgát
ef sjúklingur þarf að taka mörg lyf
samtímis, t.d. vegna margvíslegs
samspils lyfjanna.
Lyfjatengd atvik eru því miður
algeng og meðal algengustu atvika
í heilbrigðisþjónustu á heims-
vísu. Skýringar á því eru annars
vegar víðtæk notkun lyfja og hins
vegar sú að ferli lyfjameðferðar er
afar f lókið og felur í sér margvís-
legar áhættur ef ekki er rétt staðið
að varðveislu, ávísun, blöndun,
skráningu, gjöf eða eftirliti, svo
dæmi séu nef nd. Af leiðingar
ly f jatengdra atvika geta verið
skaðlegar og jafnvel banvænar.
Hérlendis voru 11.474 atvik í heil-
brigðisþjónustu skráð á landinu
öllu árið 2021. Algengustu skráðu
atvikin voru byltur, en lyfjatengd
atvik næstalgengust, 1.573 talsins
eða um 14%. Reyndar er líklegt
að meðferð með svefnlyfjum og
slævandi lyfjum eigi þátt í byltum,
einkum hjá öldruðum eins og rætt
verður á málþingi Landspítala á
Degi byltuvarna þann 22. septem-
ber nk. Almennt er talið að atvik í
heilbrigðisþjónustu séu vanskráð.
Ábyrgð allra
Það er til mikils að vinna að auka
öryggi lyfjameðferðar því talið
er að hægt sé að fyrirbyggja meiri
hluta lyfjatengdra atvika. Verkefnið
Lyfjameðferð án skaða er unnið hér-
lendis af fjölda aðila og stofnana en
að frumkvæði Landspítala og er það
hér með þakkað. Fjölmörg verk-
efni eru í gangi t.d. á Landspítala,
Sjúkrahúsinu á Akureyri, innan
heilsugæslunnar og hjá Embætti
landlæknis. Meðal annars er unnið
að því að styrkja og vanda verkferla
við umsýslu lyfja, að efla aðkomu
klínískra lyfjafræðinga ásamt því
að gera rafrænar upplýsingar betri.
Heilbrigðisstarfsfólk er hér með
hvatt til að kynna sér átaksverkefn-
ið og taka þátt í að efla öryggi lyfja-
meðferðar, sjá landspitali.is/lyfans-
kada. Málþing á vegum Landspítala
verður haldið þann 27. október og er
áherslan á þverfaglegt samstarf við
að ná fram markmiðunum þremur,
þ.e. varðandi yfirfærslu lyfjameð-
ferðar, há-áhættulyf og fjöllyfja-
meðferð.
Það hefur sýnt sig að mikilvægt
er að virkja sjúklinga þegar öryggi
í heilbrigðisþjónustu er annars
vegar. Sjúklingar og allir sem taka
inn lyf þurfa að vera á varðbergi og
umgangast lyf af virðingu. Mikil-
vægt er eins og alltaf að gefa heil-
brigðisstarfsfólki góðar upplýsingar
um heilsufar, lyfjaofnæmi og lyf sem
verið er að taka inn. Fólk þarf að
þekkja lyfin sín, bæði virkni þeirra
og útlit og láta vita ef það kannast
ekki við þau lyf sem því eru borin
eða ef einhverjar áhyggjur vakna.
Brýnt er að fylgja leiðbeiningum
um lyfjatöku og fá upplýsingar um
hvernig lyfin virka, hugsanlegar
aukaverkanir, hversu lengi á að taka
þau og fleira. Sérstaklega er mikil-
vægt að fara yfir lyfjabreytingar og
lyfjameðferð við útskrift af sjúkra-
húsi. Röng lyfjameðferð getur nefni-
lega haft alvarlegar afleiðingar fyrir
heilsuna eins og áður sagði.
Að lokum vil ég hvetja heilbrigð-
isstarfsmenn og landsmenn alla til
að taka þátt í þeirri vegferð að draga
úr miska af völdum lyfja. Munum að
öryggi sjúklinga og öryggi lyfjameð-
ferðar er sameiginleg ábyrgð okkar
allra. n
Öryggi lyfjameðferðar – ábyrgð okkar allra
Alma Möller
landlæknir
Það hefur sýnt sig að
mikilvægt er að virkja
sjúklinga þegar öryggi í
heilbrigðisþjónustu er
annars vegar. Sjúkling-
ar og allir sem taka inn
lyf þurfa að vera á varð-
bergi og umgangast lyf
af virðingu.
Ófræging verðtryggingar og verð-
tryggðra húsnæðislána, ekki síst
langra með jöfnum greiðslum, hefur
dunið á um langt skreið. Þó hafa
„ábyrgir“ opinberir aðilar lengst
af haldið aftur af sér í þeim efnum.
Nýverið brá þó svo við að sjálfur
seðlabankastjórinn tók óviður-
kvæmilega í þann streng svo tók
út yfir (sjá grein undirritaðs Fídus
seðlabankastjórans á frettabladid.
is og visir.is).
Ríkisútvarpið hefur yfirleitt farið
sér hægt að tjá viðhorf í þeim efnum.
Svo brá þó við sunnudaginn þann
28. ágúst í fréttatíma sjónvarpsins
(fyrsta frétt) að doktor nokkur í
hagfræði, kunnur að andúð sinni á
verðtryggingum, fær að úthrópa þau
athugasemdalaust. Þetta á að vera
bjargráð hans til þess fólks sem er í
bráðavanda með óverðtryggð lán á
breytilegum vöxtum sem skollið
hefur á (eins við var að búast). Það
fólk á augljósa leið út úr þeim bráða-
vanda og fjöldinn er að nýta sér
hann, en nei: – ekki gera það. Borgið
þið þegar verðbótavaxtaálag á
ógjaldfallnar skuldir strax (hækkaða
vexti) úr tæmdum vösum og flytjið
svo inn í leiguíbúðir lífeyrissjóðanna
– guð má vita hvenær.
Undirritaður leyfir sér að sítera
málflutning hagfræðingsins með
framíköllum. Svo segir: Hann telji
að brýnt sé að takmarka aðgengi
að verðtryggðum lánum. „Ég mæli
með því fyrir einstaklingana sem
Ófræging verðtrygginga
Hjalti Þórisson
höfundur greina
um verðtryggingar
eru að hugsa um sinn gang akkúrat
núna, borgið þið niður skuldir eins
mikið og þið getið [ef þið getið – þó
það væri obbolítið], færið ykkur sem
minnst yfir í verðtryggð lán [hvernig
lán þá í staðinn með léttri greiðslu-
byrði ?]. Munið þið eftir því að höf-
uðstóllinn á verðtryggðum lánum
hækkar [– vegna þess að hver króna
er þá verðminni og verðmæti hinna
veðsettu eigna hækkar líka og jafn-
vel meira] vegna þess að þá verður
höggið minna þegar vaxtastigið á
lánunum breytist í framtíðinni [!! –
hvaða lánum? – þeim verðtryggðu
sem eru með föstum vöxtum ha? –
hvaða högg!!]“
Til málsvara verðtrygginga er yfir-
leitt alls ekki leitað í fjölmiðlum.
Svo er það leiðari Fréttablaðsins
31. ágúst, er agnúast út í íslensku
krónuna og stýrivaxtahækkanir og
má það liggja milli hluta hér. Hins
vegar segir svo þar: „Ekki er hægt að
geyma verðmæti í íslenskri krónu
vegna þess að þau verða að engu.
Verðtryggingunni var ætlað að bæta
úr því en afleiðingar verðtryggingar
hafa birst okkur í kollsteypum sem
skaða atvinnulífið í landinu og
almenning en maka krókinn fyrir
fjármálakerfið og efnamikla fjár-
festa.“
Skorað er á leiðarahöfund og rit-
stjórn blaðsins að þessar fullyrðingar
um afleiðingar verðtryggingar verði
rökstuddar og færðar fram sannanir
fyrir þeim og vísað til slíkra tilvika. n
VERSLUN | SKEIFUNNI 7 | OPIÐ 12 - 18 | AÐEINS Í DAG
15% auka afsláttur
af sýningareintökum
15% auka afsláttur
af skilavörum
lagerhreinsun
síðasti dagur í dag
aðeins í skeifunni 7
10 Skoðun 16. september 2022 FÖSTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ