Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.06.1938, Blaðsíða 39

1. árgangur . 2. ársfjórðungur VAKA
og verzlun voru jafnan talin eftir-
sóknarverð lífsgæði, en fremur
litið á þau sem aukahlunnindi til
stuðnings aðalatvinnuvegi lands-
ins heldur en sjálfstæðar at-
vinnugreinar. Hvernig sú menn-
ing var, sem á liðnum öldum
grundvallaðist á þessum hugsun-
arhætti og þeirri aðstöðu, er nokk-
uð kunnugt af allri sögu þjóðar
okkar. En sumir þættir hennar
hafa engan veginn verið rann-
sakaðir svo sem skyldi og því síður
verið vakin athygli nútíðarmanna
á því, hvað það var í okkar sveita-
menningu, sem orkaði því, að
halda lífinu í þjóðinni gegnum
hörmungar liðinna alda og vernda
þrátt fyrir allt hið sterka og góða
ættareðli, sem einkenndi það fólk,
er landið byggði í upphafi.
Þrír aðalþættir hafa verið uppi-
staðan í sveitamenningu fyrri
tíma. Þeir eru þessir: Sögumenn-
ing, íþróttamenning og atvinnu-
og fjármálamenning. Um hina
fyrrtöldu þætti er meira kunnugt
og það af eðlilegum orsökum.
Ávextir þeirra hafa skapað ódauð-
lega frægð þeirra manna, sem
fremstir stóðu í þeim greinum.
Ávextir sögumenningarinnar eru
okkar alkunnu fornsögur, sem
fram á þennan dag eru taldar
þjóðinni mest til ágætis, enda að
ýmsu leyti beztu ritverk, sem enn
hafa komið út á íslenzka tungu.
íþróttamenning fyrri alda hefir
án efa verið mjög fullkomin og
bera sögurnar um það ljósastan
vott, hve margir voru fyrirmyndar
íþróttamenn, ekki einasta í
vopnaburði, heldur einnig í glímu,
sundi, knattleik o. fl. Þetta hvort
tveggja varpar björtum geislum
á okkar fornu sveitamenningu í
hugum allra nútíðarmanna, sem
um það hugsa, og miðar til þess,
að sveitalíf fyrri alda er sveipað
nokkrum ævintýraljóma, sem
marga hefir laðað til ítarlegri
rannsókna.
Um atvinnu- og fjármálahætti
í sveitum okkar lands, fyrr og
síðar, hefir minna verið ritað og
vitneskjan því að sumu leyti í
tæpasta lagi um ýmis atriði á
því sviði. Þau efni eru þó engu að
síður markverð og væri mikil þörf
á, að okkar fræðimenn rannsök-
úðu sem bezt allt það, sem gefur
leiðbeiningar á því sviði. Það þarf
að sýna fram á, hvað það er, sem
hefir veitt styrkinn og getur orðið
til fyrirmyndar. Að minni ljómi
hefir hvílt yfir þeim greinum í
okkar menningu, er sprottið af
þeirri eðlilegu orsök, að hún hefir
fyrst og fremst miðazt við það,
að fólkið gæti lifað án ánauðar
en minna við hitt, að skapa var-
anleg mannvirki, er stæðu um
ókomnar aldir og veittu eftirkom-
andi kynslóðum stuðning í lífs-
baráttunni. Þó nú að vitneskjan
í þessum efnum sé svo takmörkuð
sem raun ber vitni, þá vitum við
þó, hverjar hafa verið sterkustu
117