Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.06.1938, Page 40

VAIt A í. árgawrur . 2. ársfjórðungur
stoðirnar, sem atvinnumenning
fyrri tíma hefir hvílt á, og við vit-
um það meðal annars af því, að
þær standa margar enn í sveita-
menningu nútímans, þó að nokk-
uð séu sumar þeirra farnar að
fúna til endanna.
Undirstaðan í fjárhagslífi ís-
lenzkra sveitamanna hefir lengst
af verið sú fyrirhyggja, sem lagði
á það allt kapp að afla lífsviður-
væris með eigin framleiðslu. Fram
til síðustu tíma var það aðalþátt-
urinn í heimilishagsæld íslenzkra
bænda og gilti jafnt um fæðis-
og fataefni. Þessari grundvallar-
hugsun hefir verið fram fylgt með
einstakri iðni, sparsemi og þraut-
seigju, og í því legið mjög mikil
stjórnsemi, að nota til hlítar alla
starfskrafta heimilanna, sumar,
vetur, vor og haust, til að geta til
ítrustu marka uppfyllt lífsþarfir
fólks og fénaðar. Þó að á því yrðu
stundum raunalegir misbrestir,
þegar brunaharðindi eða yfir-
gangur trylltra, eyðandi náttúru-
afla yfirbuguðu í bili mannlega
krafta, þá er víst, að þessi stefna
er eitt af því þýðingarmesta, sem
orkaði því,að ekki fór verr en raun
varð á. Við, sem nú lifum, höfum
og ríka ástæðu til aðdáunar á
þeirri nægjusemi, sparsemi og
nýtni, sem kunnugt er um, að oft
og einatt bjargaði lífi og atvinnu
landsmanna.
í viðskiptalífi þjóðarinnar gilti
um langan aldur ein meginregla,
118
sem hafði ákaflega mikla þýðingu
og sýndi mjög sterka fyrirhyggju
og menningarþroska. Hér á ég við
landaura reikninginn, sem kom
að miklu leyti í veg fyrir verð-
sveiflur og óheillavænlegar breyt-
ingar í innanlands viðskiptum.
Þar gilti sami mælikvarði öldum
saman í verðlagi nauðsynjavöru,
vinnu og fénaðar, og tók jöfnum
höndum til þeirra, sem eingöngu
stunduðu sveitavinnu, og hinna,
sem að öðrum þræði þreyttu fang-
brögð við Ægi og leituðu hvers-
konar hlunninda. í viðskiptunum
gilti að öðru leyti sú regla, að
skuldasöfnun var lítt möguleg og
voru þar jöfnum höndum sjálfráð
og ósjálfráð öfl að verki. Okkar
frægu fornsögur bera víða um það
ljósan vott, hve mikið var lagt
upp úr orðheldni og drengskap í
viðskiptum. Það, sem hér er talið,
munu hafa verið þýðingarmestu
öflin í fjármálamenningu fyrri
alda í sveitum okkar lands. Stóru
og fjölmennu heimilin voru í
hverri sveit menningarstöðvar á
fjármálavísu og má víðs vegar
í okkar sögu finna ótal dæmi um
þá sterku heimilisrækt og fyrir-
myndar fjármálabrag, sem þar
ríkti, miðað við þá þekkingu, sem
þeirra tíma menn höfðu yfir að
ráða, Allt heimafólk var oft og
einatt ein samtaka heild, sem allt
vildi á sig leggja, ef hætta þótti
á að hagur heimilisins væri í veði.