Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.06.1938, Síða 41

í. árgangur . 2. ársfjórdungur VAKA
II.
Á síðustu 30-40 árum hefir orðið
gerbylting í atvinnuháttum og
menningu þjóðarinnar. Er það
tímabil almennt talið mesta fram-
faratímabil í hennar sögu. í
mörgum greinum er ekki um að
villast, að svo er. Eru verklegar
framkvæmdir og aukin þekking
í verklegum efnum þar í fremstu
röð. í þeim efnum eru framfar-
irnar svo stórstígar að enginn
samanburður kemst að við önnur
tímabil í sögunni. Á ýmsum öðr-
um sviðum eru breytingarnar
meira vafasamar og í sumum
greinum okkar menningar er um
stóra afturför að ræða. Má þar
einkum til nefna þær breytingar,
sem orðið hafa á viðskiptaráð-
vendni í fjármálum og opinberu
lífi, og að öðru leyti ýmsar óþarf-
ar og óhollar lífskröfur, sem eru
í fullu ósamræmi við framleiðslu-
hag þjóðarinnar í heild. Mætti
mörg dæmi færa því til sönnunar,
en hér er ekki ástæða til þess. Um
byltinguna í atvinnulífinu er það
Ijósast vitni, að um aldamótin síð-
ustu bjó lítill hluti þjóðarinnar í
kaupstöðum og kauptúnum, en
nú er skipt svo um, að í sveitum
býr nú aðeins rúmlega y3 lands-
manna. Árið 1900 voru t. d. íbúar
Reykjavíkur 5802, en árið 1937
eru þeir 36103. Þeir hafa því rúm-
lega sexfaldazt á þessu tímabili.
Þó að hlutföllin milli sveita og
kaupstaða hafi breytzt svona gíf-
urlega, þá er alkunna að til þess
liggja aðrar orsakir en þær, að
ekki hafi miklar verklegar fram-
farir orðið í sveitum landsins. Þær
hafa orðið miklu meiri en menn
gera sér almennt grein fyrir. í
ræktun, girðingum, húsabygging-
um, vega- og brúargerðum o. fl.
hafa umbæturnar orðið svo gífur-
legar, að aðstaðan er gerbreytt
frá því, sem var um síðustu alda-
mót og á öllum liðnum öldum.
Þekkingin í verklegum efnum er
líka svo gagnólík að ekkert er til
samanburðar frá fyrri tíma. Ef
þeir, sem nú eru komnir á efri
ár, hefðu vitað fyrir 30 árum síð-
an, hvernig nú horfir við á sviði
verklegrar menningar í sveitum
landsins, þá myndu þeir allir hafa
talið víst, að við nútíðarmenn
lifðum í ríki sælunnar. Að við
stöndum nú svo fjarri því tak-
marki, stafar af mörgum, ólíkum
orsökum, sem hér er ekkert færi
að rekja til hlítar. En ein er áreið-
anlega sú, að um leið og sam-
göngubæturnar hafa breytt öllum
fjarlægðum, og um leið og erlent
og innlent lánsfé streymdi yfir
sveitirnar, þá hefir óþroskuð og
meira og minna útlend bæjar-
menning, sem öll þjóðin hefir
dregið dám af, gert það örðugt,
og jafnvel lítt mögulegt, að sam-
eina sterkustu þættina í fjár-
málamenningu sveitanna við þá
gerbreyttu aðstöðu, sem verkleg
tækni, örar samgöngur og aðrar
119