Borgfirðingabók - 01.12.2008, Blaðsíða 179

179Borgfirðingabók 2008
þró, en úr henni skiptust gufulagnirnar. Sérstakar gufuleiðslur voru
heim að Prestshúsi, kirkjunni, Þórishúsi og fjósinu. Þær enduðu allar
í steyptum þróm og með millihiturum var gufan látin hita upp lokuð
ofnakerfi innan veggja. Ein leiðsla lá inn í skólann og þar var gufan
notuð í gufubað sem var hjá búningsklefunum. Gufan var einnig notuð í
skólaeldhúsinu til matarsuðu eins og gert hafði verið á Sturlu-Reykjum
árið 1911, en þar var gerð fyrsta gufuveita landsins sem jafnframt var
fyrsta hitaveitan í héraðinu og undanfari mikillar nýtingar á jarðhita
þar. Erlendur Gunnarsson bjó þar þá, en hann var mikill hagleiks-
og hugvitsmaður eins og hann átti kyn til (hæfileikar komnir frá
Snorra?). Fyrstu tilraun sína gerði hann árið 1908 með því að búa til
rör úr þakjárni og leiða gufuna heim að bænum frá bullandi suðuauga
hversins sem var skammt frá. Hún streymdi heim af miklum krafti og
Erlendur hugsaði sitt ráð, steypti yfir gufuaugað og lagði þaðan góða
leiðslu í jörðu og gekk frá útbúnaði til matarsuðu. Steyptur var kassi
undir stóra steypujárnspotta, en gufan lék um botninn á þeim, fyrst
í sérstöku húsi heima við bæinn og síðar inni. Björn Jóhannesson,
afabarn Erlendar, og kona hans Guðrún Gísladóttir, bjuggu þarna um
og upp úr miðri síðustu öld og notuðu þennan suðubúnað. Þau segja
hann hafa verið mjög þægilegan, en þar sem vatnið í pottunum náði
ekki suðuhita tók matargerðin nokkuð lengri tíma.
Afrek
Þegar litið er á gufuleiðsluna og hitakerfið í Reykjaholti á þrettándu
öldinni koma í ljós aðdáunarverðar lausnir. Gufulögnin frá Skriflu
var tilbúin, en eftir var að tengja hana við hverinn. Stöpullinn undir
háfinn var á byrjunarreit og háfurinn og tengsl hans við gólfhellurnar
„á teikniborðinu“. Ekki var búið að finna út heppilegar dreifingarleiðir
gufunnar milli gólfhellnanna, en allt hefði þetta verið auðvelt úrlausnar
jafnóðum og verkinu miðaði áfram. leiða má líkum að því að Snorri
Sturluson hafi verið þarna að verki. Þegar horft er til virkjunar Skriflu
um sjö öldum síðar og undanfara hennar á Sturlu-Reykjum má telja
víst að eðlisfræði- og tæknilegar forsendur hafi verið til að honum
hefði tekist að ljúka þarna nothæfu hitunarkerfi ef honum hefði enst
til þess aldur. Sé miðað við tíma, aðstæður og efni til að vinna úr
mætti það teljast einstakt og mikið afrek á áður ókönnuðu sviði.
Ritað í ársbyrjun 2008.