Víkurfréttir - 16.02.2022, Blaðsíða 10

Afmælisþættir skólans í Vogum, birtast
vikulega í Víkurfréttum og vf.is á afmælisárinu.
Þorvaldur Örn Árnason, áður kennari við skólann,
tekur saman með góðra manna hjálp.
7. ÞÁTTUR
MEIRA UM THORKILLIUS, JÓN ÞORKELSSON
Í öðrum þætti sagði frá Thorkillii, Jóni Þorkelssyni (1697–1759), sem var
barn efnaðra og vel ættaðra foreldra í Innri-Njarðvík, sem þá tilheyrði
Vatnsleysustrandarhreppi. Hann varð mikill lærdómsmaður, las og skrifaði
mikið, m.a. löng söguljóð á latínu. Jón var rektor Skálholtsskóla í níu ár;
með brennandi áhuga á almennri menntun í landinu og brýndi yfirvöld
til að bæta úr æði mörgu. Hann var barnlaus, gaf eftir sinn dag eigur sínar
í sjóð til að kosta uppeldi og aðbúnað fátækra barna í sínu heimahéraði.
Hefur hann verið kallaður faðir íslenskrar alþýðufræðslu. Á 200 ára ártíð
hans 1959 var gefin út bók um hann og Ríkharður Jónsson fenginn til að
gera af honum styttu í Innri-Njarðvík (sjá mynd).
Í bréfi frá 1873 er lýst stofnun barna-
skólans á Vatnsleysuströnd og segir
m.a.:
„Undir skólann var keyptur partur
úr hinni svonefndu Brunnastaða-
torfu. Viðkomandi prestur ljet
hreppsbúa kjósa 4 menn í nefnd til
þess með sér sem 5. nefndarmanni
að hafa stjórn og umsjón stofn-
unnarinnar á hendi, var hún eptir
almennum vilja hreppsbúa kölluð
„Thorchillii barnaskóli í Vatnsleysu-
strandarhreppi“, og það ekki einungis
af því, að svo var til ætlast , að hann
skyldi verða nokkurs konar asylum
fyrir þau börn, - að minnst kosti
innanhrepps, - er sjóður Thorchilli
sál. kæmi að notum, heldur einnig af
hinu, að menn fundu engum hreppi
jafn skylt að halda uppi nafni og
minningu Thorchillii, eins og Vatns-
leysustrandarhreppi, þar sem hann
lifði hið fegursta æfi sinnar. ... Skóla-
nefndin stjórnar stofnun þessari
eptir skólareglum sem samþykktar
voru á almennum hreppsfundi og
sem, að því leyti sem við getur átt,
eru lagaðar eptir reglugjörð fyrir
barnaskólann í Reykjavík, er svo
ákveðið í 27.gr. reglanna að prestur
árlega sendi umráðendum Thorc-
hillii sjóðs yfirlit yfir ástand skólans.“
Í framhaldi kemur skýrsla m.a. um
börnin og lærdóm þeirra fyrsta árið.
Þessi Thorchillii-tengsl voru ein-
kenni þessa skóla. Væri fróðlegt að
rannsaka í hve ríkum mæli þetta
hefur bjargað lífi og heilsu fátækra
barna og orðið til þess að þau
komust til mennta. Auk þess að fá
kennslu er skólinn athvarf; sum fá-
tæku börnin bjuggu á lofti skólans
fyrstu árin. Nú njóta mörg börn sér-
kennslu og Stóru-Vogaskóli veitir
öllum gjaldfrálsan heimaeldaðan og
hollan hádegismat.
Jón Sigurðsson skrifar í tímarit
sitt, Ný félagsrit, 1842 (https://
timarit.is/page/2014990#page/
n0/mode/2up): „Sá maður, er mest
og bezt gagn vann menntamálum
á fyrri hluta 18. aldar, var Jón Þor-
kelsson, skólameistari í Skálholti.
Er hann hafði verið skólameistari í
9 ár gat hann eigi lengur unað við
hið óþolandi ástand. Árið 1736 sigldi
hann á konungsfund. Hann lýsti fyrir
konungi hve báglega horfði um Ís-
lands hag, ef fólkið væri látið grotna
niður í fáfræði og andlegum vesal-
dómi. .... Að lokum fékk hann því þó
áorkað, að Ludvig Harboe, .... síðar
Sjálandsbiskup, var sendur til Ís-
lands til að rannsaka ástandið þar.
Harboe er einhver bezta sending
sem komið hefir frá Dönum. Hann
og Jón Þorkelsson ferðuðust hér um
landið á árunum 1741–1745.“
Þegar þeir höfðu gert kóng-
inum grein fyrir því sem þeir urðu
áskynja, gáfu dönsk stjórnvöld út
margar og strangar tilskipanir; um
að börn skyldu læra að lesa til að fá
að fermast; prestar skyldu húsvitja,
sinna barnafræðslu og halda sig frá
drykkjuskap, o.fl.. Prentaðar voru
bækur og lærdómskver og fleiri fóru í
framhaldsnám. Heimilin voru misfær
um að kenna lestur og sumir sem
efni höfðu á réðu til þess vinnufólk
en prestar lestrarprófuðu börnin.
Harbo lætur gefa út ítarlega til-
skipan um latínuskólana strax 3. maí
1743. Skólar skulu vera í Skálholti
(24 piltar) og á Hólum (16 piltar),
báðir skóla með tvo kennara. Þar
er sagt hvað skuli kenna og hvernig,
og um aðbúnað og kröfur. Það gekk
mis vel að framfylgja öllum þessum
fyrirmælum frá Harboe, en lestrar-
kunnátta og menning þjóðarinnar
stórbatnaði næstu áratugi.
Heimildir eru þær sömu og í síðasta
þætti, auk þess handritað bréf, lík-
lega Stefáns Thorarensen.
Róbert Andri Drzymkowski er nítján
ára gamall og kemur frá Vogunum.
Róbert er á rafvirkjabraut við Fjöl-
brautaskóla Suðurnesja og er varafor-
maður nemendafélagsins. Hann hefur
áhuga á tónlist og gaman af því að
koma fram.
Á hvaða braut ertu?
Ég er á rafvirkjabraut.
Hver er helsti kosturinn við FS?
Ég myndi segja að helsti kosturinn við FS
væri að maður getur alltaf spjallað við
hvaða manneskju sem er, það er alltaf
gaman að lenda á spjalli við fólk.
Hvaða FS-ingur er líklegur til að verða
frægur og hvers vegna?
Ég myndi örugglega segja Þorsteinn
Helgi, svakalegt talent!
Skemmtilegasta sagan úr FS:
Örugglega fyrsta árshátíðarballið mitt,
Stuðlabandið kom, allir í gír og bara
klikkað kvöld.
Hver er fyndnastur í skólanum?
Það eru svo margir, ég verð að nefna þrjá.
Rúnar, Óli Fannar, og Finnur Valdimar.
Erfitt að velja úr.
Hver eru áhugamálin þín?
Ég myndi segja tónlist, hef mikinn áhuga
á að spila á gítar og píanó og syngja.
Hvað hræðistu mest? Fugla.
Hvert er uppáhaldslagið þitt? Úffff,
Come back to me með Uriah Heep eða
Ástarbréf merkt x. Frábær lög.
Hver er þinn helsti kostur? Er alltaf hress
og glaður, tek lífinu ekkert of alvarlega.
Hver er þinn helsti galli?
Stundum smá kærulaus og alveg hrylli-
lega gleyminn.
Hvaða forrit eru mest notuð í símanum
þínum? Örugglega Instagram.
Hvaða eiginleiki finnst þér bestur í fari
fólks? Mér finnst geggjað þegar fólk
horfir ekki niður til annara.
Hver er stefnan fyrir framtíðina?
Halda áfram að gera það sem mér finnst
skemmtilegt að gera og elta draumana.
Ef þú ættir að lýsa sjálfum þér í einu orði
hvaða orð væri það? Gleðipinni.
FS-ingur vikunnar: Róbert Andri Drzym
kow
ski
Ung(m
enni) vikunnar: Yasm
in Petra Younesdóttir
Thelma Hrund Hermannsdóttir
thelma.h.hermannsdottir@gmail.com
Alltaf hress
og glaður
Brosmildur nagli
Yasmin Petra Younesdóttir er fjórtán ára og er í Njarðvíkur-
skóla. Yasmin æfir körfubolta og situr í unglingaráði Fjör-
heima. Hún hefur gaman af því að baka og ferðast og segir
sinn helsta kost vera hve brosmild hún er.
Í hvaða bekk ertu?
9. bekk.
Í hvaða skóla ertu?
Njarðvíkurskóla.
Hvað gerir þú utan skóla? Þessa dagana
er ég mjög mikið að einblína að koma mér
í gott stand eftir krossbandslit. Ég mæti
að horfa á körfuboltaæfingar og fer á
styrktaræfingar. Ég er í unglingaráði Fjör-
heima og mæti því á fundi með ráðinu og
opin hús í félagsmiðstöðinni.
Hvert er skemmtilegasta fagið?
Mér finnst skemmtilegast í samfélags-
fræði því að við erum mikið að vinna í
hópverkefnum og þar get ég verið með
bestu vinkonum mínum í hóp.
Hver í skólanum þínum er líklegur til að
verða frægur og hvers vegna?
Freysteinn, því að hann er svo efnilegur
í fótboltanum það er ekki eðlilegt hvað
hann er góður.
Skemmtilegasta saga úr skólanum:
Þegar vinkona mín var tengd Spotifyinu
inni í matsal og það voru krakkar sem
fengu að velja lög. Einn strákur var að
stjórna lögunum og við fórum i bakaríið
á meðan. Þegar við vorum svo sest niður
ákveðum við að setja á fart sounds og
það heyrðist í matsalnum og allir horfðu á
strákinn sem var að stjórna lögunum.
Hver er fyndnastur í skólanum?
Hildigunnur því að hún fær mig alltaf til
þess að hlæja þó hún sé ekki að reyna það.
Hver eru áhugamálin þín? Körfubolti, fé-
lagsstörf, ferðalög og að baka.
Hvað hræðistu mest?
Að slíta aftur krossband og sprautur.
Hvert er uppáhaldslagið þitt?
Buy a heart með Nicki Minaj eða Hrs
and Hrs með Muni Long.
Hver er þinn helsti kostur? Ég er mjög
skipulögð, ákveðin og brosmild.
Hver er þinn helsti galli?
Get verið svolítið stjórnsöm en það
getur verið bæði neikvætt og jákvætt.
Hvaða forrit eru mest notuð í símanum
þínum?
TikTok, Snapchat, Instagram og 1010!
Hvaða eiginleiki finnst þér bestur í fari
fólks? Heiðarleiki, góð samskipti og að
kunna að hafa gaman.
Hvað langar þig að gera eftir grunn-
skóla?
Ég er ekki búin hugsa svo langt en ég
vonast til að ná langt í körfubolta.
Ef þú ættir að lýsa sjálfum þér í einu
orði hvaða orð væri það? Nagli.
10 // vÍkurfrÉttir á SuðurNeSJuM