Veiðimaðurinn - 01.08.1984, Blaðsíða 37

næst heila, þegar fiskurinn stækkar. Nýir
vefír myndast um leið og nefgöngin stækka
og lengjast, sem fískurinn mettar jafnt og
þétt, þannig að efniseindir þess vatns, sem
fiskurinn er í, er í nýjustu vefjunum, senni-
lega fremst við nefgöngin. Þetta gerir
fískinum mögulegt að nema einn keim
eða alla í senn.
Þegar laxinn snýr við á göngu sinni um
úthöfin, er engu líkara en að hann vindi
ofan af því efnismynstri, sem hann byggði
upp. Líkingin er ef til vill ekki alveg rétt,
því að efnisbankinn eyðist ekki, getur ef til
vill dofnað, en laxinn virðist bæta það upp
á leiðinni til baka, því að þegar hann geng-
ur í annað sinn í árnar, er hann mun ákveðn-
ari og öruggari.
Að mínu mati byggist ratvísi laxins
eingöngu á efniseindum þess vatns, sem
hann lifir í, og það er því óhugsandi annað
en að hann rati í bernskuvatnið aftur. Að-
eins tvennt getur komið í veg fyrir ratvís-
ina, náttúruhamfarir og jarðrask, eða rangt
uppeldi í eldisstöðvum, „röng forskrift.“
Ég get ekki sannað það, sem ég hef hér
ritað, til þess hef ég ekki aðstöðu. En af
hegðun laxins og þeim athugunum, sem
ég hef gert með frumstæðum tækjum á
vitum físksins, dreg ég þessar ályktanir.
Ef til vill hafa einhverjir aðrir komist að
sömu, eða réttari, niðurstöðu, sem þeir
geta vísindalega sannað, en þá hefur það
farið fram hjá mér, og þætti mér það miður.
Það sem mér finnst skipta höfuðmáli er,
að ratvísin er til staðar, og á henni vil ég
byggja og taka meira tillit til en gert hefur
verið við eldi á göngufiski.
Hegðun seiða og göngulax
Klekist seiðið út í læknum eða alist þar
upp, þá er það keimur þess vatns, sem sest
fyrst í minni fisksins. Síðar, við aukinn
mátt og vöxt, færir fiskurinn sig til, t.d.
í hliðarána fyrir neðan. Hvort sem keimskil
vatnsins eru glögg eða ekki, heldur fískur-
inn sig lengi vel þeim megin, þar sem og
meðan bernskuvatnsins gætir. Hann venst
umhverfinu, verður djarfari, fer hinum
megin, í annan vatnskeim, og er venjulega
hrakinn þaðan, en sækir af sjálfsdáðum
alltaf í bernskuvatnið aftur.
Með bernskuvatnið í vitum færist hann
niður vatnasvæðið, keimur bernskuvatns-
ins dvínar og að lokum fjarar hann út,
fiskurinn hættir að nema hann einan.
Fiskurinn dvelur nógu lengi á hverjum
stað til þess, að með nýjum vatnskeim
bætist hvert efnislagið við annað í minnis-
efnisnet hans.
Bernskuvatnið er laxaseiðunum mjög
mikilvægt, einskonar lífæð. Það veitir
þeim öryggiskennd og áræði. Séu þau
skyndilega flutt í framandi vatn, eru þau
fyrst í stað ráðvillt og misjafnlega lengi
að jafna sig og leita ætis. Lengst dvelja
seiðin í bernskuvatninu, gegnum allar árs-
tíðirnar, en síðan virðist dvölin styttast á
hverjum stað, enda stækkar efnisbanki
minnisins með fiskinum og hann verður
fljótari að fullmetta hann. Það virðist því
bæði vera tímalengd (vatnsmettun) og
vöxtur (hæfni + þroski), sem ráða mestu
um endurkomu seiðanna (laxins).
Af þessum ástæðum er ekki rétt að hraða
eldi um of. T.d. er hcepið, að gönguseiði,
alin upp í keri á Húsavík, skili sér aftur í
Miðfjarðará eftir mánaðarveru þar, og
jafnvel þó að þau væru þar lengur, vegna
þess að forminni fisksins er mettað öðrum
efniseindum, minnið er á vissan hátt
brenglað, forskriftin röng og hæfni í lág-
marki. Hins vegar er mögulegt að þessi
seiði (lax) skili sér neðst í viðkomandi á,
en þar verða þau (þeir) áfram leitandi og
ráðvillt(ir).
Enn frekar um hegðun, til að renna
VEIÐIMAÐURINN
35